Норматов Шовкат Ибрагимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Бир жинсли бўлган грунтли қияликлар устуворлигини муҳандислик ёндашувининг турли усулларида баҳолаш таҳлили», 05.09.02–“Геотехника” (Асослар, пойдеворлар ва ер ости иншоотлари. Грунтлар ва тоғ жинслари механикаси) (техника фанлари).
Диссертация мавзуси роʻйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/Т2435
Илмий раҳбар: Хусанов Бахтияр Эргашбаевич, физика-математика фанлари доктори, ката илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси М.Т. Ўрозбоев номидаги Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти ва Наманган муҳандислик-қурилиш институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: ЎзР ФА М.Т.Ўрозбоев номидаги Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти, DSc.02/30.08.2022.Т.61.02.
Расмий оппонентлар: Салямова Клара Джаббаровна, техника фанлари доктори, профессор; Тошхўжаев Алишер Улхўжаевич техника фанлари бўйича PhD, доцент.
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ғ.О.Мавлонов номидаги Сейсмология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади турли геометрияли қияликларга эга грунтли массивнинг доиравий- цилиндрик силжиш сиртларига асосланган ҳолда мумкин бўлган силжиш сиртини аниқлаш усулини ишлаб чиқиш ва қиялик устуворлигини баҳолашдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
доиравий-цилиндрик силжиш сирти марказини аниқлаш усули айлана марказининг жойлашиши ва радиусни топиш соҳасининг аниқлигини ортиши билан такомиллаштирилган;
грунтли қияликлар устуворлигини доиравий-цилиндрик силжиш сирти усули бўйича ҳисоблашда, устуворлик коеффициентини аниқлаш усули, айлана радиусини ёй ватари ўртасидан ўтувчи перпендикулярда жойлашишига асосланган ҳолда ишлаб чиқилган;
грунтли қияликлар устуворлигининг заҳира коеффициентини минимал қийматига мос келадиган эллипсо-цилиндрик силжиш сирти маркази ва радиусини аниқлаш орқали устуворлигини баҳолаш усули уринма кучланишлар нисбатининг критик қийматига боғлиқ ҳолда ишлаб чиқилган;
грунтли қияликларнинг устуворлигини баҳолашнинг муҳандислик ёндашувига асосан, меъёрий ҳужжатларга мувофиқ ҳисоблашда грунтнинг силжишга чегаравий қаршилиги сифатида кучланишларнинг чегаравий қиймати қабул қилиниши, устуворлик коеффициентининг энг кичик қийматига мос келиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Грунтли тўғон қияликлари, табиий ва карер қияликларининг устуворлигини баҳолаш усулини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
грунтли тўғонлар ва қияликлами устуворлигини баҳолашнинг такомиллаштирилган доиравий- цилиндрик силжиш сирти усули ва дастури Жийдалисой сув омбори тўғонининг устуворлигини баҳолашда қўлланилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 11-ноябрдаги 02/13-4209 сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижалари Жийдалисой сув омбори тўғонининг устуворлигини баҳолашда қўлланилиши сейсмик ҳудудларда гидротехник иншоотлами мустаҳкамлигини баҳолаш жараёнида ҳисоблаш аниқлигининг ортиши ва вақтни 1,2 марта тежаш имконини берган;
грунтли қияликлар устуворлигини баҳолашнинг янги муҳандислик усули Сув хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги сув хўжалиги обектлари хавфсизлигини назорат қилиш инспексиясида грунтли қияликламинг устуворлигини баҳолашда фойдаланилган (Сув хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 11-ноябрдаги 02/13-4209 сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижаларини жорий қилиниши статик ва динамик кучлар таъсири ҳисобга олинганда, устуворлик коеффициентини 20 фоиз здҳдражбилан ҳисоблаш имконини берган.