Яхёева Ҳилола Шарифовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коронавирус инфекциясини ўтказган шахсларда қалқонсимон без фаолиятининг морфофункционал ва ультратовушли анатомиясининг ўзига хос хусусиятлари », 14.00.02 – Морфология; 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Tib3481.
Илмий раҳбарлар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Джураева Азиза Шахзадэевна, тиббиёт фанлари номзоди.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти ҳузуридаги DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Хасанова Дилноза Ахроровна, тиббиёт фанлари доктори; Атаджанова Муборак Машариповна, тиббиёт фанлари доктори;
Етакчи ташкилот: Абу Али ибни Сино номидаги Тожикистон тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Коронавирус инфекциясини ўтказган шахсларда қалқонсимон без фаолиятининг морфофункционал ва ультратовушли текширишдаги ўзгаришларни аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
коронавирус инфекцияси билан касалланишдан 6 ой кейинги муддатларда ҳам қондаги гиперкоагуляцион ҳолат сақланганлиги, ҳамда яллиғланиш маркёрларидан С-реактив оқсил миқдорининг асосий ва қиёсий гуруҳларда меёр чегерасидан 1,2 ва 1,1 мартага, фибриноген миқдорининг эса мос равишда 1,3 ва 1,5 мартага юқори бўлганлиги аниқланган;
қалқонсимон без патологияси мавжуд беморларда коронавирус инфекциясидан кейин без морфометрик параметрларидаги ўзгаришлар, гормонал фондаги бузилишлар яққолроқ кўзга ташланиши аниқланган бўлиб, олдиндан мавжуд бўлган патологиянинг коронавирус инфекциясидан сўнг чуқурроқ ривожланишига сабаб бўлиши исботланган;
коронавирус инфекциясини ўтказган илгари қалқонсимон без касаллиги ташхиси қўйилмаган инсонларда ҳам без ультратовуш текширувида морфометрик кўрсаткичларнинг сезиларли даражада салбий томонга силжиганлиги, хусусан без ўртача ҳажми катталашганлиги, эхоструктуранинг гетерогенлиги, эхогенлигининг юқори бўлиши каби ўзгаришлар юзага келиши аниқланган;
олиб борилган клиник-лаборатор ва ультратовуш таҳлиллар асосида қалқонсимон без дисфункцияси мавжуд, ҳамда илгари без патологияси мавжуд бўлмаган беморларда коронавирус инфекциясидан сўнг юзага келадиган патологик ҳолатларини эрта аниқлаш алгоритми ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда қалқонсимон без фаолиятининг морфофункционал ва ультратовушли анатомиясининг ўзига хос хусусиятларини асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: коронавирус инфекцияси билан касалланишдан 6 ой кейинги муддатларда ҳам қондаги гиперкоагуляцион ҳолат сақланганлиги, ҳамда яллиғланиш маркёрларидан С-реактив оқсил миқдорининг асосий ва қиёсий гуруҳларда меёр чегерасидан 1,2 ва 1,1 мартага, фибриноген миқдорининг эса мос равишда 1,3 ва 1,5 мартага юқори бўлганлиги Навоий филиали буйруғи (26.07.2024 йил, №46) ва Бухоро вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (22.08.2024 йил, №01/503) билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/29-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда қалқонсимон бездаги патологик ҳолатларнинг келиб чиқишидаги аҳамиятини ўрганишга асосланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: коронавирус инфекциясидан сўнг ҳам организмда гиперкоагуляция ҳамда тизимли яллиғланиш предикторларининг юқори бўлиши қалқонсимон безда патологик жараён ривожланишига сабаб бўлишини инобатга олган ҳолда, ўз вақтида реабилитацион даво муолажаларини ўтказиш туфайли қалқонсимон без касалликлари ривожланиши олди олинишига эришилган. Хулоса: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда тромбоэмболик асоратлар хавфининг ошишини ҳисобга олган ҳолда, антикоагулянтларни ва биринчи навбатда майда молекуляр гепарин профилактик ва даволовчи восита сифатида қўллаш тавсия қилиниши имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: қалқонсимон без патологияси мавжуд беморларда коронавирус инфекциясидан кейин без морфометрик параметрларидаги ўзгаришлар, гормонал фондаги бузилишлар яққолроқ кўзга ташланиши аниқланган бўлиб, олдиндан мавжуд бўлган патологиянинг коронавирус инфекциясидан сўнг чуқурроқ ривожланишига сабаб бўлиши  Навоий филиали буйруғи (26.07.2024 йил, №46) ва Бухоро вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (22.08.2024 йил, №01/503) билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/29-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: CОVID-19 инфекциясини ўтказган беморларнинг қалқонсимон без дисфункциясини эрта баҳолаш алгоритмини қўллаш, мақсадли даволаш ва профилактика тадбирларини белгилаш учун хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган махсус алгоритм ёрдамида аҳоли ўртасида амбулатория шароитида қалқонсимон без дисфункциясини олдини олишни оптималлаштириш бўйича таклиф қилинган услубий тавсиялар беморларни қиёсий анъанавий даволаш билан боғлиқ профилактика ишларини бажариш натижасида иқтисодий самарадорликка эришилган.  Хулоса: қалқонсимон без патологияси мавжуд беморларда коронавирус инфекциясидан кейин без морфометрик параметрларидаги ўзгаришларни ўз вақтида аниклаш орқали реабилитацион даво чораларини бериши имконини берган;
учинчи илмий янгилик: коронавирус инфекциясини ўтказган илгари қалқонсимон без касаллиги ташхиси қўйилмаган инсонларда ҳам без УТ текширувида морфометрик кўрсаткичларнинг сезиларли даражада салбий томонга силжиганлиги, хусусан без ўртача ҳажми катталашганлиги, эхоструктуранинг гетерогенлиги, эхогенлигининг юқори бўлиши каби ўзгаришлар юзага келиши Навоий филиали буйруғи (26.07.2024 йил, №46) ва Бухоро вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (22.08.2024 йил, №01/503) билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/29-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда қалқонсимон бездаги патологик ҳолатларнинг келиб чиқишидаги аҳамиятини ўрганишга асосланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: коронавирус инфекциясидан сўнг ҳам организмда гиперкоагуляция ҳамда тизимли яллиғланиш предикторларининг юқори бўлиши қалқонсимон безда патологик жараён ривожланишига сабаб бўлишини инобатга олган ҳолда, ўз вақтида реабилитацион даво муолажаларини ўтказиш туфайли қалқонсимон без касалликлари ривожланиши олди олинишига эришилган. Хулоса: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда тромбоэмболик асоратлар хавфининг ошишини ҳисобга олган ҳолда, антикоагулянтларни ва биринчи навбатда майда молекуляр гепарин профилактик ва даволовчи восита сифатида қўллаш тавсия қилиниши имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: олиб борилган клиник-лаборатор ва ультратовуш таҳлиллар асосида қалқонсимон без дисфункцияси мавжуд, ҳамда илгари без патологияси мавжуд бўлмаган беморларда коронавирус инфекциясидан сўнг юзага келадиган патологик ҳолатларини эрта аниқлаш алгоритми Навоий филиали буйруғи (26.07.2024 йил, №46) ва Бухоро вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (22.08.2024 йил, №01/503) билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/29-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: CОVID-19 инфекциясини ўтказган беморларнинг қалқонсимон без дисфункциясини эрта баҳолаш алгоритмини қўллаш, мақсадли даволаш ва профилактика тадбирларини белгилаш учун хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган махсус алгоритм ёрдамида аҳоли ўртасида амбулатория шароитида қалқонсимон без дисфункциясини олдини олишни оптималлаштириш бўйича таклиф қилинган услубий тавсиялар беморларни қиёсий анъанавий даволаш билан боғлиқ профилактика ишларини бажариш натижасида иқтисодий самарадорликка эришилган.   Хулоса: қалқонсимон без патологияси мавжуд беморларда коронавирус инфекциясидан кейин без морфометрик параметрларидаги ўзгаришларни ўз вақтида аниклаш орқали реабилитацион даво чораларини қўллаш натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 433000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.