Каримова Юлдуз Акуловнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон   

I.Умумий маълумотлар. “Ўзбек адабиётида Бобур образи: тадриж ва талқин”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Fil559.
Диссертация бажарилган муассаса: Жиззах давлат педагогика университети.
Илмий маслаҳатчи: Мелиев Сувон, филология фанлари доктори, ЎзР ФА етакчи илмий ходими.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Жиззах давлат           педагогика университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.113.02 рақамли Илмий кенгаш асосидаги бир марталик Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор; Жўрақулов Узоқ Ҳайдарович, филология фанлари доктори, профессор; Сулаймонов Исроил Исомиддинович, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек адабиётида Бобур Мирзо образи бадиий талқинини тадрижий изчилликда очиб бериш, даврлар силсиласида шоҳ ва шоир Бобур Мирзо шахсига ёндашувдаги етакчи тенденсияларни аниқлаш ҳамда уларнинг талқинга таъсирини кўрсатиб бериш, фақат шоҳ ва шоир яхлитлигидаги талқиндагина Бобур Мирзо образининг олий мукаммаллиги таъминланишини асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тарихий-адабий манбаларда Бобур Мирзо образининг ўрганилиш таснифи қуйидагича: 1. Бобур Мирзо билан ҳаётда учрашган, ҳамсуҳбат бўлган, у билан замондош ижодкорлар асарларида Бобур Мирзо сиймоси; 2. “Бобурнома” ва бошқа тарихий манбалар асосида яратилган асарларда Бобур Мирзо сиймоси – таклиф этилиб, тадқиқнинг ушбу тасниф бўйича олиб борилиши унинг изчиллигини, узлюксизлигини таъминлаши очиб берилган;
Муҳаммад Солиҳнинг “Шайбонийнома” достонида муаллифнинг темурий ҳукмдорлардан норозилиги сезилиб турса-да, Бобур Мирзо образи талқинида давр ҳақиқати, муҳит, тарихий шароитнинг шахс ҳаётига, қисматига таъсирини ҳаққоний очиб бергани, реалист санъаткор сифатида ўзи билиб-билмай Бобур Мирзонинг ижобий жиҳатларини ҳам қаламга олишга мажбур бўлгани асосланган;
шахснинг тарихдаги ўрни, хусусан, подшоҳ, ҳукмдорларнинг миллат тараққиётидаги мавқейига шўровий ёндашув оқибатида Бобур образи талқинида “шоҳ эмас, шоир” парадигмаси юзага келгани далилланган;
“Бобурнома”да муаллиф образи зоҳирий ҳолда муаллиф номидан кетадиган “мен”дагина эмас, балки виртуал ҳодиса сифатида ботиний қатламда ҳам мавжудлиги, унинг онги, идроки, овози, қарашлари ва муносабати асарнинг барча таркибий унсурларида кузатилиши очиб берилган;
“Саодат соҳили” қиссаси бадиий трагизм муаммоси нуқтайи назаридан талқин қилиниб, қаҳрамон, давр, муаллиф трагизми қаторида “трагик рецепсия” назарий тушунчасининг ўрни тайин этилган ва шу аснода Бобур Мирзонинг трагик қаҳрамон сифатидаги маънавий-руҳоний қиёфаси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек адабиётида Бобур Мирзо образининг бадиий талқини ва унинг тадрижини кузатиш асносида олинган илмий натижалар асосида:
тарихий-адабий манбаларда Бобур Мирзо образининг ўрганилиш таснифи  (1. Бобур Мирзога замондош ижодкорлар яратиғида Бобур Мирзо сиймоси; 2. Мумтоз адабиётда Бобурдан кейин “Бобурнома” ва бошқа тарихий манбалар асосида яратилган асарларда Бобур Мирзо сиймоси)га оид таклифар, тадқиқотнинг айни тасниф асосида олиб борилиши унинг изчил ва узлюксизлигини таъминлаши очиқланган тавсия ва илмий янгиликларидан Ф-7-13 сон “Адабиётшунослик тарихининг фундаментал тадқиқи” мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасидаги вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 2-октябрдаги 04/11-8103-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳанинг адабиётшунослик тарихининг такомили ҳақидаги назарий қисмини бойитишда диссертация материалларидан фойдаланилган;
Муҳаммад Солиҳнинг “Шайбонийнома” достонида муаллифнинг темурий ҳукмдорлардан норозилиги сезилиб турса-да, Бобур Мирзо образи талқинида давр ҳақиқати, муҳит, тарихий шароитнинг шахс ҳаётига, қисматига таъсирини ҳаққоний очиб бергани, реалист санъаткор сифатида ўзи билиб-билмай Бобур Мирзонинг ижобий жиҳатларини ҳам ёритишга мажбур бўлгани асосланган илмий-назарий хулосалардан Халқаро бобуршунослик илмий-электрон платформасининг яратиш амалий-инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Халқаро Бобур жамоат фондининг 2024-йил 7-октябрдаги БФ-31 сон маълумотномаси). Натижада платформанинг назарий-фундаментал бўлимининг бойиши, фойдаланувчи учун электрон-илмий ресурслар манбайининг сифати ошишига эришилган;
“Бобурнома”да муаллиф образи зоҳирий ҳолда муаллиф номидан кетадиган “мен”дагина эмас, балки виртуал ҳодиса сифатида ботиний қатламда ҳам мавжудлиги, унинг онги, идроки, овози, қарашлари ва муносабати асарнинг барча таркибий унсурларида кузатилиши борасидаги муҳим хулосалардан 2024-йил 21-феврал куни Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг “Субҳидам” кўрсатувини тайёрлашда, хусусан, “Заҳириддин Муҳаммад Бобур ва Жиззах” мавзусидаги семинарни ташкил этишда фойдаланилган (Жиззах вилоят телерадиокомпаниясининг 2024-йил 29-августдаги 199/13-10-сон маълумотномаси). Натижада янгича маълумотлар, факт ва қарашларнинг илмий таҳлили “Бобур Мирзо ва Жиззах” мавзусини тўлдиришга, бу борадаги баҳсли фикрларнинг асосли ечимига, тарихий мавзуга бағишланган кўрсатувларнинг савиясини яхшилашга хизмат қилган;
шахснинг тарихдаги ўрни, хусусан, подшоҳ, ҳукмдорларнинг миллат тараққиётидаги мавқейига шўровий ёндашув оқибатида Бобур образи талқинида “шоҳ эмас, шоир” парадигмаси юзага келгани ва тенденсиоз кайфият бу даврда устуворлик касб этганига доир илмий-адабий хулосалардан Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Жиззах вилоят бўлими томонидан ўтказилган “Бобурхонлик” тадбирлари дастурини тузишда, “Жиззах оқшомлари” шеърият кечалари, “Сангзор мавжлари” адабий тўгарагининг режаларини ишлаб чиқиш, фаолиятини самарали олиб боришда мақсадли фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Жиззах вилоят бўлимининг 2024-йил 27-августдаги 12-сон маълумотномаси). Натижада “Сангзор мавжлари” тўгараги аъзоларининг бадиий адабиётда тарихий шахс образининг яратилишида меъёр ва назарий талаблар ҳақида билим ва тасаввурлари бойитилган;
“Саодат соҳили” қиссаси бадиий трагизм муаммоси нуқтайи назаридан талқин қилиниб, қаҳрамон, давр, муаллиф трагизми қаторида “трагик рецепсия” назарий тушунчасининг ўрни тайин этилган ва шу аснода Бобур Мирзонинг трагик қаҳрамон сифатидаги маънавий-руҳоний қиёфаси тўғрисидаги қарашлардан Ф-7-13 сон “Адабиётшунослик тарихининг фундаментал тадқиқи” мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасидаги вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 2-октябрдаги 04/11-8103-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида нашр этилган ишларнинг янги манбалар билан бойитишига эришилган.