Алиева Мехриноза Айбековнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек миллий газлама дизайнерлиги терминларининг семантик-грамматик тадқиқи», 10.00.01–Ўзбек тили(филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Fil382.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
Илмий раҳбар: Сайфуллаева Рано Рауфовна, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети ҳузуридаги, DSc.27.06.2017.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Одилов Ёркинжон Рахмоналиевич, филология фанлари доктори; Мадрахимов Илҳом Собирович, филология фанлари номзоди, доцент
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: миллий газлама дизайнерлиги терминологияси тараққиёти, терминларнинг маъно тузилиши, уларнинг семантик-грамматик табиатини асослаб беришдан иборат.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
терминологик майдонда cоҳа терминларининг ўзига хос системавийлик, дифференциялилик, моносемикликка интилиш тенденцияси, услубий бетарафлиги каби хусусиятлари исботланган;
ўзбек тили газлама дизайнерлик терминларининг тарихий-генетик шаклланган структур-морфологик ҳамда структур-синтактик, шунингдек, деревацион-семантик жиҳатларининг миллий ўзига хослиги асосланган;
терминологик майдоннинг трансформацион белгилари ва уларнинг сўз асосига ҳамда грамматик кўрсаткичларга асосланган валентлик хусусиятлари ёритилган;
газлама дизайнерлиги терминларининг касбий, табақавий, жинсий, ёшга хосланган ижтимоий хусусиятлари, терминологик майдонда окказионал терминлар мавжудлиги исботланган;
газлама дизайнерлиги терминлараро уларнинг тизмий муносабатларини таъминловчи ўхшашлик, жинс-тур, бутун-бўлак муносабатлари ўрганилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ўзбек миллий газлама дизайнерлиги терминларини семантик-грамматик тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
коммуникация жараёнида миллий характернинг намоён бўлиши, унда миллий урф-одатлар, миллий газламалар ҳамда уларнинг номланишини семантик томондан ўрганишда А-1-126 рақамли “Узлуксиз таълимда ўқувчилар тил компетентлигини шакллантиришнинг замонавий усуллари” давлат илмий тадқиқот дастурлари доирасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 24-майдаги 89-03-2016-сонли маълумотномаси). Натижада миллий газлама номларининг изоҳлари бойиган, мукаммаллашган;
дунё тилшунослигида тил бирликларининг миллий-маданий хусусиятларини очиб бериш, уларнинг шаклий-мазмуний тузилишидаги ўзига хосликларни аниқлаш, хусусан, миллий терминларнинг структур-морфологик, деревацион-семантик жиҳатдан ўрганишда ИТД-1-57 рақамли Ўзбек тилининг татбиқий йўналишларини амалга оширишнинг дастурини ишлаб чиқиш” давлат амалий-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (ЎР Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 24-майдаги 89-03-2016-сонли маълумотномаси). Натижада газлама дизайнерлиги терминларининг социал хусусиятлари очиб берилган;
миллий газлама дизайнерлиги терминларининг семантик-грамматик тадқиқи натижаларидан Андижон вилоят телерадиокомпанияси томонидан эфирга узатилаётган “Қадрият”, “Нафосат”, “Нигоҳ”, “Олтин халқа”, “Ёшлар вақти” кўрсатувларида миллий газламалар тарихига оид фикрлардан; “Маънавият сарчашмаси”, “Мафтункор диёр”, “Шукрона” эшиттиришлари сценарийларини яратишда фойдаланилган (Андижон вилоят телерадиокомпаниясининг 2018 йил 24 майдаги 20-24/269-сонли маълумотномаси). Натижада мазкур манбалар кўрсатув ва эшиттиришларнинг маърифий ва амалий жиҳатдан бойишини таъминлаган.