Ахмедова Дилрабо Курбондурди қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Банкларда чакана кредитлаш амалиётини рақамли трансформация қилиш истиқболлари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит” ва 08.00.16 – “Рақамли иқтисодиёт ва халқаро рақамли интеграция”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Iqt3467
Илмий раҳбар: Мамадияров Зокир Тоштемирович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Тураев Шавкат Шухратович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Исаков Жанабай Якипбаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Банкларда чакана кредитлаш амалиётини рақамли трансформация қилиш истиқболларини замонавий ёндашувларидан фойдаланган ҳолда такомиллаштириш бўйича илмий-услубий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
чакана банк хизматларини рақамлаштиришда кредитлаш жараёнларига роботли автоматлаштириш (РПА) технологиясини қўллаш йўли билан кредитларни қайта ишлашга зарур бўлган вақт ва ресурсларни қисқартириш орқали банк самарадорлигини ошириш таклиф этилган;
автокредитларни расмийлаштиришда харажатларини оптималлаштириш мақсадида автомобил, электромобил ва гибрид автотранспорт воситаларини бирламчи бозордан харид қилаётганда автомобил идентификация рақами (ВИН) ёки завод номерлари орқали банк томонидан тақиққа қўйиш амалиётини жорий қилиш таклифи асосланган;
“Ўзбекистон ипотекани қайта молиялаштириш компанияси” АЖнинг маблағлари ҳисобидан уй-жой сотиб олиш ва таъмирлаш учун аҳолига ипотека кредити ажратишда уларнинг бир ойлик ўртача даромади лимитини олиб ташлаш ва уй-жойга мухтожлигига кўра ажратиш таклиф этилган;
тижорат банкларида чакана кредитлаш жараёнларини рақамлаштириш асосида чакана рақамли кредитлар ҳажмини АРИМА модели асосида 2027 йилга қадар прогноз ссенарийлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Банкларда чакана кредитлаш амалиётини рақамли трансформация қилиш истиқболлари бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
чакана банк хизматларини рақамлаштиришда кредитлаш жараёнларига роботли автоматлаштириш (РПА) технологиясини қўллаш йўли билан кредитларни қайта ишлашга зарур бўлган вақт ва ресурсларни қисқартириш орқали банк самарадорлигини оширишга доир таклифи “Туронбанк” АТБ Бошқарувининг 2022 йил 3 октябрдаги 85/2-сонли қарори билан тасдиқланган “Туронбанк” АТБ тизимида жисмоний шахсларга мобил илова орқали онлайн микроқарз ажратиш тўғрисида”ги низомининг 5 ва 14-бандларини ишлаб чиқишда фойдаланилди. (АТБ “Туронбанк”нинг 2024 йил 19- июлдаги 22/02-71-сонли маълумотномаси). Натижада, “Туронбанк” АТБ да “МйТурон” мобил иловаси орқали онлайн микроқарз ажратиш ҳажми 2024 йилнинг 1-июнъ ҳолатига 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 1,5 баробарга ошган ва 44,1 млрд. сўмни ташкил этган.
автокредитларни расмийлаштиришда харажатларини оптималлаштириш мақсадида автомобил, электромобил ва гибрид автотранспорт воситаларини бирламчи бозордан харид қилаётганда автомобил идентификация рақами (ВИН) ёки завод номерлари орқали банк томонидан тақиққа қўйиш амалиётини жорий қилишга доир таклифи “Туронбанк” АТБ Бошқарувининг 2023 йил 24 мартдаги 19/6-сонли қарори билан тасдиқланган ““Туронбанк” АТБ томонидан шахсларга бирламчи ва иккиламчи бозордан электромобил ва гибрид автотранспорт воситаларини сотиб олиш учун “ЭcоГреенCар” номли автокредитини ажратиш тўғрисида”ги низомининг 5 ва 14-бандларини ишлаб чиқишда фойдаланилди. (АТБ “Туронбанк”нинг 2024 йил 19- июлдаги 22/02-71-сонли маълумотномаси). Натижада, “Туронбанк” АТБ да бирламчи бозор учун базавий ҳисоблаш миқдорининг 2000 бараваригача миқдорда 30,99 фоиздан 48 ойгача муддатга аннуитет усулида автокредит ажратиш бошланди.
“Ўзбекистон ипотекани қайта молиялаштириш компанияси” АЖнинг маблағлари ҳисобидан уй-жой сотиб олиш ва таъмирлаш учун аҳолига ипотека кредити ажратишда уларнинг бир ойлик ўртача даромади лимитини олиб ташлаш ва уй-жойга мухтожлигига кўра ажратишга доир таклифи “Туронбанк” АТБ Бошқарувининг 2021 йил 10 августдаги 82-сонли қарори билан тасдиқланган ““Туронбанк” АТБ томонидан “Ўзбекистон ипотекани қайта молиялаштириш компанияси” АЖ нинг маблағлари ҳисобидан уй-жой сотиб олиш ва таъмирталш учун аҳолига ипотека кредити ажратиш тўғрисида”ги Тартибнинг 13-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилди. (АТБ “Туронбанк”нинг 2024 йил 19- июлдаги 22/02-71-сонли маълумотномаси). Натижада, “Туронбанк” АТБ да “Ўзбекистон ипотекани қайта молиялаштириш компанияси” АЖ нинг маблағлари ҳисобидан уй-жой сотиб олиш ва таъмирталш учун аҳолига ипотека кредити 2024 йил давомида 5.9 млрд сўм миқдорида ажратилди.
тижорат банкларида чакана кредитлаш жараёнларини рақамлаштириш асосида чакана рақамли кредитлар ҳажмини АРИМА модели асосида 2027 йилга қадар прогноз ссенарийлари “Туронбанк” АТБ чакана кредитлаш жараёнларини рақамлаштириш амалиётида ҳамда “Туронбанк” АТБнинг 2023-2027 йилларда ривожлантириш стратегиясида фойдаланилди. (АТБ “Туронбанк”нинг 2024 йил 19- июлдаги 22/02-71-сонли маълумотномаси). Натижада, 2023-2027 йилларда тижорат банкларида чакана кредитлаш жараёнларини рақамлаштириш асосида чакана рақамли кредитлар ҳажмини келгуси тўрт йил учун ишлаб чиқилган прогноз ссенарийлари асосида аниқлаш ва мақсадли қарорлар қабул қилиш имконини беради.