Йигиталиев Сардор Хусанбоевич
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Меъда-ичак йўллари полипсимон ҳосилаларини даволашда эндоскопик технологияларни такомиллаштириш», 14.00.27 – «Хирургия» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.DSc/Tib1078
Илмий маслаҳатчи: Исмаилов Сайдимурад Ибрагимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институтида бажарилган.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Биков Михаил Ильич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Эгамов Юлдашали Сулейманович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Касимов Адхам Лутфиллаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Гродно давлат тиббиёт университети (Беларус Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: диод лазеридан фойдаланган ҳолда меъда-ичак йўлларининг юзаки полипсимон хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш орқали хирургик даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
меъда-ичак йўлларидан юзаки полипсимон ва полипсимон бўлмаган хосилаларни техник хусусиятлари эксцизиянинг специфиқ оқибатлари хавфини камайтиришга, шунингдек, патологиянинг маҳаллий қайталаниш ҳолатларини камайтиришга қаратилган эндоскопик олиб ташлаш усули ишлаб чиқилган;
полипсимон хосилани олиб ташлаш мақсадида меъда-ичак шиллиқ қаватининг етарлича лифтингини амалга ошириш учун Хемобен кукунини 0,1% метилен кўки эритмасида эритиш йўли билан олинган 4-5% гелни қўллаш оптимал эканлиги аниқланган;
шиллиқ қаватнинг гелли лифтинги билан таклиф этилган лазерли эксцизия усули амалга оширилганда меъда ёки йўғон ичакнинг чуқур қаватлари зарарланишининг хавфи сезиларли даражада камайиши, инфицирланган яралар ва некротик қопламалар ҳосил бўлиши кузатилмаслиги ҳамда гелнинг тўлиқ сўрилиши 5-7 кун ичида содир бўлиши исботланган;
юзаки ҳосилаларни эксцизия қилиш соҳасида таклиф қилинган комбинацияланган гелли субстанцияни шиллиқ қават остига инъекция қилиш йўли билан ёстиқча хосил қилиш махаллий гемостатик, яллиғланишга қарши ва регенератив таъсир кўрсатишни таъминлаши, шунингдек, аралашув худудини назорат қилишни яхшилаши аниқланган;
таклиф этилган эндоскопик эксцизия усулини юқори энергияли лазер таъсирини қўллаган ҳолда амалга ошириш жойлашуви, шакли ва ўлчамидан қатъий назар юзаки хосилаларни олиб ташлашнинг радикаллигини ошириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Меъда-ичак йўлларининг полипсимон ва полипсимон бўлмаган шаклларидаги янги ҳосилаларини жарроҳлик йўли билан даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: меъда-ичак йўлларидан юзаки полипсимон ва полипсимон бўлмаган хосилаларни техник хусусиятлари эксцизиянинг специфиқ оқибатлари хавфини камайтиришга, шунингдек, патологиянинг маҳаллий қайталаниш ҳолатларини камайтиришга қаратилган эндоскопик олиб ташлашнинг ишлаб чиқилган усули (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2024 йил 25 апрелдаги IAP 7677-сонли ихтиро учун патенти) Тошкент давлат стоматология институти томонидан 2024 йил 10 июлда 01-р/15-сон ва 2024 йил 2 августда 01-р/19-сон билан тасдиқланган “Ошқозон-ичак трактининг юзаки полипоид ва полипоид бўлмаган хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш” ва “Йўғон ичакнинг юзаки полипоид хосилаларини эндоскопик даволашнинг янги усули” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 24 июлдаги 78-сон, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 12 августдаги 123/1-I-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 14 сентябрдаги 96-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 13 ноябрдаги 8/7-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: Асоратлар сонининг камайиши ва беморларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланиши реабилитация муддатини қисқартиришга олиб келади. Бу усул беморларни ногиронликка чиқишдан сақлайди, уларнинг хаёт сифатини яхшилайди ва даволаш самарадорлигини оширади. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқотга 50 нафар бемор жалб этилган бўлиб, уларнинг 15 нафарида (30%) анъанавий усуллар қўлланилганда асоратлар юзага келган, бу эса беморларни касалхонада бўлиш муддатини ўртача 3 кунга узайтирган. Янги усулни жорий этиш ушбу асоратларнинг олдини олиш имконини берди, бу эса беморларнинг стационарда бўлиш муддатини ва даволаниш харажатларини сезиларли даражада қисқартирди. Бир бемор учун 1 кунлик тежамкорлик: 365000 сўм. 3 кун учун тежамкорлик: 365000×3=1095000 сўм. 15 нафар пациент учун умумий тежамкорлик: 1095000×15=16425000 сўм. Хулоса: меъда-ичак йўллари хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш бўйича ишлаб чиқилган усул 15 нафар беморда асоратлар келиб чиқишининг олдини олиб, умумий 16425000 сўм иқтисод қилинади. Янги ёндашув нафақат даволаш харажатларини камайтиради, балки реабилитация самарадорлигини оширади, беморларнинг стационарда бўлиш муддатини қисқартиради ва тиббий ёрдам сифатини яхшилайди.
иккинчи илмий янгилик: полипсимон хосилани олиб ташлаш мақсадида меъда-ичак шиллиқ қаватининг етарлича лифтингини амалга ошириш учун Хемобен кукунини 0,1% метилен кўки эритмасида эритиш йўли билан олинган 4-5% гелни қўллаш оптимал эканлиги аниқланганлиги Тошкент давлат стоматология институти томонидан 2024 йил 10 июлда 01-р/15-сон ва 2024 йил 2 августда 01-р/19-сон билан тасдиқланган “Ошқозон-ичак трактининг юзаки полипоид ва полипоид бўлмаган хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш” ва “Йўғон ичакнинг юзаки полипоид хосилаларини эндоскопик даволашнинг янги усули” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 24 июлдаги 78-сон, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 12 августдаги 123/1-I-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 14 сентябрдаги 96-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 13 ноябрдаги 8/7-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг  ижтимоий самарадорлиги: амалиётни вақтида тўқималарни шикастланишини камайтириш ва операция зонасининг визуализациясини яхшилаш даволаш сифати, беморлар реаблитация муддатини қисқартириш ва муваффақиятли оператив амалиётлар улушини оширишга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Гелдан фойдаланиш натижасида шиллиқ ости тўқималарнинг шикастланиши каби асоратлар хавфи камайди. 40 нафар бемор орасида 12 нафарида асоратларнинг олди олиниб, стационарда бўлиш муддати 2 кунга қисқартиради. Бир бемор учун 1 кунлик тежамкорлик: 365000 сўм. 2 кун учун тежамкорлик: 365000×2=730000 сўм. 12 нафар бемор учун умумий тежамкорлик: 730000×12=8760000 сўм. Хулоса: Эндоскопик аралашувларда ушбу технологиядан фойдаланиш нафақат даволашнинг клиник самарадорлигини оширади, балки асоратлар хавфини камайтириш ҳисобига маблағ иқтисоди  таъминлайди. Умумий тежамкорлик 8 760000 сўмни ташкил қилди, бу эса тавсия этилган усулни иқтисодий жиҳатдан манфаатли ва оммабоп бўлишини таъминлайди.
учинчи илмий янгилик: шиллиқ қаватнинг гелли лифтинги билан таклиф этилган лазерли эксцизия усули амалга оширилганда меъда ёки йўғон ичакнинг чуқур қаватлари зарарланишининг хавфи сезиларли даражада камайиши, инфицирланган яралар ва некротик қопламалар ҳосил бўлиши кузатилмаслиги ҳамда гелнинг тўлиқ сўрилиши 5-7 кун ичида содир бўлиши исботланганлиги Тошкент давлат стоматология институти томонидан 2024 йил 10 июлда 01-р/15-сон ва 2024 йил 2 августда 01-р/19-сон билан тасдиқланган “Ошқозон-ичак трактининг юзаки полипоид ва полипоид бўлмаган хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш” ва “Йўғон ичакнинг юзаки полипоид хосилаларини эндоскопик даволашнинг янги усули” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 24 июлдаги 78-сон, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 12 августдаги 123/1-I-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 14 сентябрдаги 96-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 13 ноябрдаги 8/7-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: меъда-ичак йўллари шиллиқ қаватининг тикланиш муддатини қисқартириш беморларни ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради, бу эса уларга кундалик фаолиятларига тезроқ қайтиш имконини беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: гелли ёстиқча билан диодли лазер эксцизия қўлланган 60 нафар бемор орасида 20 нафар (33%) асоратлар кузатилмаган, жумладан, яллиғланиш жараёнлари, тўқималарни тикланиши секинлашиши ёки қўшимча хирургик аралашувларга эҳтиёж бўлмаган. Стационарда қолиш харажатлари ҳар бир кун учун 365000 сўмни ташкил қилган. Янги усул туфайли асоратлардан сақланган 20 нафар бемор учун умумий тежамкорлик: 365000 сўм × 1 кун × 20 бемор = 7300000 сўм. Хулоса: гелли шиллиқ ости ёстиқчаси билан лазерли эксцизия усули асоратлар юзага келиши эҳтимолини сезиларли даражада камайтиради, беморларни стационарда бўлиш муддатини қисқартиради ва тиббиёт муассасаларига молиявий юкламани камайтиради. Умумий тежамкорлик 20 нафар бемор учун 7300000 сўмни ташкил қилди, бу эса методиканинг юқори иқтисодий самарадорлигини тасдиқлайди.
тўртинчи илмий янгилик: юзаки ҳосилаларни эксцизия қилиш соҳасида таклиф қилинган комбинацияланган гелли субстанцияни шиллиқ қават остига инъекция қилиш йўли билан ёстиқча хосил қилиш махаллий гемостатик, яллиғланишга қарши ва регенератив таъсир кўрсатишни таъминлаши, шунингдек, аралашув худудини назорат қилишни яхшилаши аниқланганлиги Тошкент давлат стоматология институти томонидан 2024 йил 10 июлда 01-р/15-сон ва 2024 йил 2 августда 01-р/19-сон билан тасдиқланган “Ошқозон-ичак трактининг юзаки полипоид ва полипоид бўлмаган хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш” ва “Йўғон ичакнинг юзаки полипоид хосилаларини эндоскопик даволашнинг янги усули” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 24 июлдаги 78-сон, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 12 августдаги 123/1-I-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 14 сентябрдаги 96-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 13 ноябрдаги 8/7-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: гелни меъда-ичак йўллари шиллиқ ости қаватига юбориш орқали хосил бўлган ёстиқча фойдаланиш оператив амалиётдан кейинги асоратларни  камайтиради ва беморларнинг реабилитациясини тезлаштиради. Бу эса даволаш сифатини яхшилашга тикланиш учун зарур бўлган вақтни қисқартиришга ёрдам беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда гелни шиллиқ остига юбориб эксцизия амалга оширилган 50 нафар бемор кузатилди,  анъанавий усуллар билан даволанган 18 (36%) нафар беморда қон кетиш каби асоратлар кузатилди, бу эса касалхонада бўлиш муддатини ошишига олиб келди. Тавсия этилган усулдан фойдаланиш  асоратларнинг олдини олиш имконини берди, қўшимча даволанишга бўлган эҳтиёжни камайтирди. Стационар даволаниш учун энг кам харажат ҳар бир кун учун 365000 сўмни, гел ёстиқчадан фойдаланиш оқибатида асоратлари бўлмаган 18 нафар бемор учун ҳар бир даволаниш куни учун 6570000 сўмни ташкил этди. Хулоса: гелли ёстиқча ёрдамида эксцизияни амалга ошириш келиб чиқиши мумкин  бўлган асоратларни камайтиради ва касалхонада бўлиш  вақтини қисқартиради ва  (18 нафар бемор)да 6570000 сўмдан кунига ииқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: таклиф этилган эндоскопик эксцизия усулини юқори энергияли лазер таъсирини қўллаган ҳолда амалга ошириш жойлашуви, шакли ва ўлчамидан қатъий назар юзаки хосилаларни олиб ташлашнинг радикаллигини ошириши исботланганлиги Тошкент давлат стоматология институти томонидан 2024 йил 10 июлда 01-р/15-сон ва 2024 йил 2 августда 01-р/19-сон билан тасдиқланган “Ошқозон-ичак трактининг юзаки полипоид ва полипоид бўлмаган хосилаларини эндоскопик олиб ташлаш усулини такомиллаштириш” ва “Йўғон ичакнинг юзаки полипоид хосилаларини эндоскопик даволашнинг янги усули” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 24 июлдаги 78-сон, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 12 августдаги 123/1-I-сон ва Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 14 сентябрдаги 96-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 13 ноябрдаги 8/7-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: хосилани тўлиқ олиб ташлаш такрорий жарроҳлик аралашув хавфини камайтириб  беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилайди ва уларни реабилитация қилиш вақтини қисқартиради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: 70 бемордан иборат гуруҳда анъанавий даволаш усулларидан фойдаланганда 22 (31%) беморда қайталаниш кузатилиб, қўшимча жаррохлик  аралашувларни талаб этди. Лазерли эксцизияда орқали амалга оширилган амалиётларда асоратлар кузатилмади, ҳар бир оператив амалиёт нархи 1500000 сўмга қисқарди. Гуруҳ бўйича жами тежаб қолинган маблағ 33000000 сўмни ташкил этди. Хулоса: юқори диодли лазерли эксцизия орқали асоратлар сонини ва такрорий оператив амалиётларга эҳтиёжни камайтиради, бу нафақат жарроҳлик амалиёти самарадорлигини ошириб, такрорий амалиётлар кузатилмаган 22 нафар беморда  33000000 сўмни  тежаш имконини беради.