Хужамов Олимжон Бахридиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Чов чурралари билан беморларни хирургик давосини оптималлаштириш”, 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Tib4149.
Илмий раҳбар: Давлатов Салим Сулаймонович, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори, профессор;  Назаров Шохин Кувватович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: “Жанубий Қозоғистон тиббиёт академияси” (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади герниопластиканинг техник жиҳатларини такомиллаштириш орқали чов чурраси билан оғриган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
анамнестик, клиник, антропометрик маълумотларга ва чов учбурчаги соҳасидаги тўқималарнинг ҳолатига қараб чов чурраларида герниоаллопластикани танлаш алгоритми ишлаб чиқилган;
моякда қон айланиши бузилишини ва уруғ тизимчаси қисилишини олдини олувчи махсус ускуна ишлаб чиқилган;
операциядан кейинги даврда ёрғоқ шишини олдини олиш ва уруғ тизимчаси веноз тизимида димланишни камайтириш орқали чов канали зич орқа деворини яратишга эриши билан очиқ усулдаги қорин парда олди модификациялашган герниоаллопластика усулини қўллаш ҳисобига чов чурраларида даволаш усули ва чурра қайталанишини олдини олиш такомиллаштирилган;
"таранглашган" ва "таранглашмаган" операция усуллари орқали чов герниопластикасини бажариш натижалари ўрганилди, жарроҳлик аралашувларнинг клиник афзаллиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Чов чурраси билан оғриган беморларни ташхислаш ва жарроҳлик даволашни яхшилаш бўйича илмий изланиш натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: анамнестик, клиник, антропометрик маълумотларга ва чов учбурчаги соҳасидаги тўқималарнинг ҳолатига қараб чов чурраларида герниоаллопластикани танлаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Ўтказилган тадқиқот асосида чов чурраси билан оғриган беморларда унинг пайдо бўлиши учун 1 дан 4 гача хавф омиллари мавжудлигини аниқладик. Уларнинг асосийлари оғир жисмоний иш (чурра ташувчиларнинг 58,7 фоизида); қорин бўшлиғи босимининг ошиши билан кечадиган қўшма касалликларнинг мавжудлиги (беморларнинг 115 (58,7%)); шунингдек, бириктирувчи тўқима туғма дисплазия белгиларининг мавжудлиги (беморларнинг 28,1 фоизида). Чов чурраси гиперстеник тана тузилишга эга беморларда 65,8% ҳолларда кўпроқ учрайди. Морфологик тадқиқотлар шуни кўрсатдики, гиперстеник тана тузилишга эга беморларда қорин бўшлиғи мушаклари апоневрозининг нормал тузилишидаги бузилишлар ривожлантирди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №51), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (01.04.2024 й.; №147), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №154) тадбиқ этилди. Тадқиқот натижаларининг амалиётга тадбиқ этилиши кўрсатиладиган тиббий ёрдам сифатини яхшилашга, операциядан кейинги вақтини, амалиётдан кейинги асоратлар частотасини ва даволанишнинг реабилитация даврини камайтиришга имкон берган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: чов чурраси билан оғриган кекса ва қари ёшдаги, шунингдек гиперстеник типдаги беморлар ишга ва жамиятдаги фаол ҳаётга қайтиш, тиббий ёрдамдан қониқиши, умр кўриш давомийлигининг ошиши, ўлим ва ногиронликнинг камайиши имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: амалиётга тадбиқ этилган тактик алгоритм чов чурраси учун маълум хавф омилларининг мавжудлиги ёки йўқлигига қараб чов каналини пластикасининг мақбул усулини аниқлашга ёрдам берди ва бунинг натижасида оғриқ қолдирувчи дори – воситаларини буюриш сони кескин камайган, шунингдек беморларнинг стационар шароитида даволаниш даври қисқарган. Хулоса: Ишлаб чиқилган тактик алгоритмни қўллаш натижасида, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 540000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 700000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: моякда қон айланиши бузилишини ва уруғ тизимчаси қисилишини олдини олувчи махсус ускуна (№ IAP 7593 29.12.2023, Ўзбекистон Республикаси интеллектуал мулк агентлиги "Чов каналини пластика қилиш усули") ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Ишлаб чиқилган жарроҳлик ускунасидан фойдаланиш орқали техник жиҳатларни такомиллаштириш уруғ тизимчасининг шикастланишини олдини олиш операциядан кейинги дастлабки даврда асоратларни 16,1% дан 4,8% гача, яъни 3 бараваргача камайтиришга имкон берди, бу моякнинг қон билан таъминланишининг бузилиши билан боғлиқ бўлган ёрғоқ шиши, мояк гидроцелеси, инфильтрат ва мояк атрофияси каби асоратларни бартараф этишини оширди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №51), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (01.04.2024 й.; №147), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №154) тадбиқ этилди. Тадқиқот натижаларининг амалиётга тадбиқ этилиши натижасида чов чурралари билан оғриган беморларни даволаш натижалари яхшиланган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: ушбу янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги шундаки, чов чурраси билан оғриган беморларда операциядан кейинги асоратларнинг камайиши ва оғриқ кузатилмаслиги ҳисобига беморлар ишга ва жамиятдаги фаол ҳаётга қайтиш, тиббий ёрдамдан қониқиши, умр кўриш давомийлигининг ошиши имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Чов чурралари хирургик давосида уруғ тизимчасининг шикастланиши ва моякнинг қон таъминоти бузилишининг олдини олиш учун ишлаб чиқилган махсус ускунани қўллаш оқибатида операциядан кейин асоратлар частотаси 16,1% дан 4,8% гача камайган, операция давомийлиги, реабилитация даври, ҳамда стационар беморларда давонинг умумий муддатини қисқариши имконини берган. Хулоса: Чов чурраси билан оғриган операциядан кейинги эрта асоратлар камайганлигини ҳисобга олиб, 1 нафар бемордан бюджет маблағларини 6400000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 7200000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: операциядан кейинги даврда ёрғоқ шишини олдини олиш ва уруғ тизимчаси веноз тизимида димланишни камайтириш орқали чов канали зич орқа деворини яратишга эриши билан очиқ усулдаги қорин парда олди модификациялашган герниоаллопластика усулини (IAP 7588 02.02.2024, Ўзбекистон Республикаси интеллектуал мулк агентлиги "Чов чурра аллопластикаси усули") қўллаш ҳисобига чов чурраларида даволаш усули ва чурра қайталанишини олдини олиш такомиллаштирилди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Таклиф этилаётган модификацияланган қорин парда олд соҳасига трансплантат қолдириб герниоаллопластика усули қўллаш чурра қайталанишини 5,3%дан нолгача туширишга имконини берди; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №51), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (01.04.2024 й.; №147), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №154) тадбиқ этилди. Тадқиқот натижаларининг амалиётга тадбиқ этилиши натижасида чов чурралари билан оғриган беморларни даволаш натижалари яхшиланган, беморлар реабилитацияси қисқарган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги I.L.Lichtenstein усули бўйича операция техник жиҳатдан содда ва бажарилиши мумкин, аммо беморларнинг 5,3 фоизида чурра қайталанади. Биз таклиф қилаётган модификациядаги чурра нуқсонининг қорин парда олди аллопластикаси I.L.Lichtenstein усули бўйича операцияга ишончли алтернатив бўлиб, ўрта ва катта ўлчамли чов чурра билан оғриган беморларни даволашда, бу тўғри бажарилганда қайталанишни келтириб чиқармайди ва қўлланиладиган тўр имплантати турига боғлиқ бўлмаган ҳолда (Фишернинг бурчак мезони φ<0,05) асоратларнинг кам сонига эга. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморларнинг стационарда бўлиш вақти камайган; 2) беморларда операциядан кейинги оғриқ кам кузатилганлиги ҳисобига оғриқ қолдирувчи дориларга эҳтиёж кам бўлган. Хулоса: Герниоаллопластиканинг қорин парда олди модификациялаштирилган очиқ усулини амалиётга татбиқ этиш натижасида операциядан кейинги реабилитация даври 5-7 кундан 3-4 кунгача қисқариш ҳисобига 1 нафар беморга бюджет маблағларини 640000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 790000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: ""таранглашган" ва "таранглашмаган" операция усуллари орқали чов герниопластикасини бажариш натижалари ўрганилди, жарроҳлик аралашувларнинг клиник афзаллиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Беморларнинг ҳаёт сифатини такомиллаштирилган шкала бўйича таҳлил қилинганда, чов чурраларни даволашнинг мақбул тактикасини танлашда табақалаштирилган ёндашув алгоритмини қўллаш "аъло ва яхши" натижалар улушини 88,3% дан (таққослаш гуруҳидаги 77 бемордан 68 нафари) 100,0% гача оширишга имкон берди (асосий гуруҳдаги 82 бемор) (p=0,030). Олинган натижаларни таҳлил қилишда "таранглашмаган" чов герниоаллопластикадан сўнг беморларда жисмоний ва руҳий саломатлик кўрсаткичларининг сезиларли даражада юқори кўрсаткичларига эътибор қаратилади (p ˂ 0,05). Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №51), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (01.04.2024 й.; №147), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №154) тадбиқ этилди. Тадқиқот натижаларининг амалиётга тадбиқ этилиши натижасида чов чурралари билан оғриган беморларни даволаш натижалари яхшиланган, беморлар реабилитацияси қисқарган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги Тавсия этилган янгиликларни амалиётга тадбиқ этиш натижасида операциядан кейинги асоратлар ва чов чуррасининг қайталаниши сони кескин камайиши натижасида мазкур беморларни даволашнинг юқори тиббий самарадорлигини таъминлайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 7 кундан 3 кунгача кунга қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори тахминан 210 минг сўмга камайтирган (РПМ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 76000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 150000 сўм дори воситалари сарфланади); реабилитация харажатларини камайтирган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 35000 сўм дори воситалари сарфланади); 2) беморнинг шифохонадан ташқаридаги даври учун (бошқа тиббий муассасаларда даволаниши, масалан беморнинг яшаш жойи бўйича поликлиникаларда) бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган. Хулоса: Чов чурраси билан оғриган беморларда герниоаллопластиканинг таранглашмаган усулини қўллаш натижасида 1 нафар бемордан бюджет маблағларини 6400000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 7200000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.