Madaminova Malika Shavkatovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi ximoyasi xaqida e’lon

I. Umumiy ma`lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Yuvenil idiopatik artrit kasalligining kechishi va buyrak zararlanishining klinik-immunologik xususiyatlari», 14.00.09 - Pediatriya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2732.
Ilmiy rahbar: Karimdjanov Ilxamdjan Asomovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent  tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01
Rasmiy opponentlar: Sharipov Alisher Mirxamidovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Abdraxmanova Sagira Toksanbaevna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy-amaliy markazi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: Nazariy va amaliy axamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi yuvenil idiopatik artrit bilan kasallangan bolalarda buyrak shikastlanishining kechishi hamda erta tashxisotining klinik va immunologik xususiyatlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
YuIAning oligoartikulyar (55,2%) va poliartikulyar (44,8%) variantlarida xavf omillari, yallig‘lanish biomarkerlari bo‘lgan C-reaktiv oqsil (CRO) va proyallig‘lanish sitokinlarning diagnostik va prognostik ahamiyati ko‘rsatilganligi, yallig‘lanish jarayonining faolligini baholash uchun, proyallig‘lanish sitokinlarning (IL-6, IL-17A, TNFα) 5-8 baravargacha, CROning 9,7 baravargacha, ko‘proq YuIAning poliartrtikulyar shakli bilan og‘rigan bolalarda yukori darajada oshishi isbotlangan;
 YuIA bilan kasallangan nefropatiya mavjud bo‘lgan bemor bolalarda (44,7%), va asosan immun tizimi shakllanishining beshinchi kritik bosqichida, proyallig‘lanish sitokinlar (IL-6, IL-17A, TNFα) miqdorining 8-10 baravargacha va CRO miqdorining 13,9 baravargacha ortishi kuzatilib, buyrak shikastlanishining klinik, laborator va immunologik xususiyatlari isbotlangan;
 YuIAning oligoartikulyar va poliartikulyar variantlarida buyrak shikastlanishi va YuIAning og‘ir kechishi, C-reaktiv oqsil va sitokinlar ko‘rsatkichlari o‘rtasida (r=0,72-0,89; r<0,01) va revmatoid omil bilan sitokinlar ko‘rsatkichlari o‘rtasida (r=0,72-0,79; r<0,01) yukori darajada korrelatsion bog‘liqlik isbotlangan;
 Immun tizimi shakllanishining beshinchi kritik bosqichida, YuIAda CRO, IL-6, IL-17A, TNF-α ko‘rsatkichlarining ortishi buyrak shikastlanishini va YuIAni og‘ir kechishini erta aniqlash uchun diagnostik markerligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
YuIA bilan og‘rigan bolalarda buyrak shikastlanishining klinik va immunologik xususiyatlarini o‘rganish bo‘yicha ilmiy tadqiqot natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: YuIAning oligoartikulyar (55,2%) va poliartikulyar (44,8%) variantlarida xavf omillari, yallig‘lanish biomarkerlari bo‘lgan C-reaktiv oqsil (CRO) va proyallig‘lanish sitokinlarning diagnostik va prognostik ahamiyati ko‘rsatilganligi, yallig‘lanish jarayonining faolligini baholash uchun, proyallig‘lanish sitokinlarning (IL-6, IL-17A, TNFα) 5-8 baravargacha, CROning 9,7 baravargacha, ko‘proq YuIAning poliartrtikulyar shakli bilan og‘rigan bolalarda yukori darajada oshishini isbotlash bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 25 mayda №3-23 n-r/04-t bilan tasdiqlangan “Osobennosti kliniko-immunologicheskogo techeniya i porajenie pochek u detey s yuvenil`nim idiopaticheskim artritom” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Toshkent tibbiyot akademiyasi ko‘p tarmoqli klinikasi 2023 yil 14 iyunda №53 sonli buyrug‘i, Xorazm viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  2023 yil 1 aprelda №75-U sonli buyrug‘i xamda Navoiy viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazida 2023 yil 18 mayda №-87 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi №03/40- son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda buyrak shikastlanishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: xavf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib shifoxonaga yotqizishdan voz kechishga olib keladi va xar bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 1730000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 105 bemor uchun 181650000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 1730000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
ikkinchi ilmiy yangilik:  YuIA bilan kasallangan nefropatiya mavjud bo‘lgan bemor bolalarda (44,7%), va asosan immun tizimi shakllanishining beshinchi kritik bosqichida, proyallig‘lanish sitokinlar (IL-6, IL-17A, TNFα) miqdorining 8-10 baravargacha va CRO miqdorining 13,9 baravargacha ortishi kuzatilib, buyrak shikastlanishining klinik, laborator va immunologik xususiyatlarini  isbotlash bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 25 mayda №3-23 n-r/04-t bilan tasdiqlangan “Osobennosti kliniko-immunologicheskogo techeniya i porajenie pochek u detey s yuvenil`nim idiopaticheskim artritom” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Toshkent tibbiyot akademiyasi ko‘p tarmoqli klinikasi 2023 yil 14 iyunda №53 sonli buyrug‘i, Xorazm viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  2023 yil 1 aprelda №75-U sonli buyrug‘i xamda Navoiy viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazida 2023 yil 18 mayda №-87 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi №03/40- son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda buyrak shikastlanishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: xavf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib shifoxonaga yotqizishdan voz kechishga olib keladi va xar bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 1730000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 105 bemor uchun 181650000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 1730000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
uchinchi ilmiy yangilik:  YuIAning oligoartikulyar va poliartikulyar variantlarida buyrak shikastlanishi va YuIAning og‘ir kechishi, C-reaktiv oqsil va sitokinlar ko‘rsatkichlari o‘rtasida (r=0,72-0,89; r<0,01) va revmatoid omil bilan sitokinlar ko‘rsatkichlari o‘rtasida (r=0,72-0,79; r<0,01) yukori darajada korrelatsion bog‘liqlikni isbotlash bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 25 mayda №3-23 n-r/04-t bilan tasdiqlangan “Osobennosti kliniko-immunologicheskogo techeniya i porajenie pochek u detey s yuvenil`nim idiopaticheskim artritom” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Toshkent tibbiyot akademiyasi ko‘p tarmoqli klinikasi 2023 yil 14 iyunda №53 sonli buyrug‘i, Xorazm viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  2023 yil 1 aprelda №75-U sonli buyrug‘i xamda Navoiy viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazida 2023 yil 18 mayda №-87 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi №03/40- son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda buyrak shikastlanishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: xavf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib shifoxonaga yotqizishdan voz kechishga olib keladi va xar bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 1730000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 105 bemor uchun 181650000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 1730000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik:  immun tizimi shakllanishining beshinchi kritik bosqichida, YuIAda CRO, IL-6, IL-17A, TNF-α ko‘rsatkichlarining ortishi buyrak shikastlanishini va YuIAni og‘ir kechishini erta aniqlash uchun yallig‘lanish markerlarining tashxisot qiymati isbotlanganligi va aniqlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 25 mayda №3-23 n-r/04-t bilan tasdiqlangan “Osobennosti kliniko-immunologicheskogo techeniya i porajenie pochek u detey s yuvenil`nim idiopaticheskim artritom” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Toshkent tibbiyot akademiyasi ko‘p tarmoqli klinikasi 2023 yil 14 iyunda №53 sonli buyrug‘i, Xorazm viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi  2023 yil 1 aprelda №75-U sonli buyrug‘i xamda Navoiy viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazida 2023 yil 18 mayda №-87 sonli buyrug‘i bilan klinik amaliyotga joriy etilgan. (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 15 iyuldagi №03/40- son xulosasi). Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi: olingan ma’lumotlar YuIAda buyrak shikastlanishini erta aniqlash va oqibatlarini bashorat qilish sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi: xavf omillari diagnostik prognozlash mezonlariga kiritilishi YuIA klinik ko‘rinishini bashorat qilishga yordam berib, diagnostikasini takomillashtirishga olib keladi, natijada residivlar soni kamayib shifoxonaga yotqizishdan voz kechishga olib keladi va xar bir bemorning 10 kunlik shifoxonaga yotqizilishi uchun o‘rtacha 1730000 so‘mgacha mablag‘ni tejash imkonini bergan, 105 bemor uchun 181650000 so‘mni tashkil etgan. Xulosa: YuIA bilan og‘rigan bemorlarda erta diagnostika qilish byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘larni bir bemorga 1730000 so‘mni iqtisod qilish imkonini bergan.