Омонова Мафтуна Шавкат қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Полипоз риносинуситларни комплекс ташхислаш ва даволашга ёндашувни такомиллаштириш», 14.00.04 - Оториноларингология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Tib1863.
Илмий рахбар: Насретдинова Махзуна Тахсиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Карабаев Хуррам Эсанкулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Владимирова Татьяна Юльевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Федерал давлат бюджет ташкилоти “Миллий тиббий Оториноларингология тадқиқотлар  маркази”  Федерал Тиббий ва Биологик Aгентлиги (Россия)
II. Тадқиқотнинг мақсади: полипоз риносинуситдан азият чекувчи беморларда комплекс текширувни оптималлаштириш ва терапевтик даволашга ёндашувни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
полипоз риносинусит билан касалланган беморларда яллиғланиш жараёнининг ифодаланишини баҳолаш учун эозинофил-нейтрофил индекси (ЭНИ) кўрсаткичлари ва ҳужайравий инфильтрация интенсивлигининг градацияси ишлаб чиқилган;
полипоз риносинуситнинг кечиши унинг аллергик ринит ва бронхиал астма кўринишида коморбид патологиянинг мавжудлиги ёки йўқлиги асосида ажратилган фенотиплари асосида аниқланган;
полипоз риносинуситнинг ҳар бир фенотипида полиплар тўқимасидаги тизимли ҳужайравий иммунитет, генлар экспрессияси ва цитокин оқсиллари кўрсаткичлари аниқланган;
полипоз риносинуситнинг турли фенотипларини ташхислаш ва даволаш алгоритми ишлаб чиқилган ҳамда самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 26 сентябрдаги 11–сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: полипоз риносинусит билан касалланган беморларда яллиғланиш жараёнининг ифодаланишини баҳолаш учун эозинофил-нейтрофил индекси (ЭНИ) кўрсаткичлари ва ҳужайравий инфильтрация интенсивлигининг градацияси ишлаб чиқилган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Олинган маълумотларга асосланиб, клиник амалиётда ЭНИ ни ҳисоблаш билан полиплар тўқимасида яллиғланиш инфильтратининг зичлигини патоморфологик аниқлаш яллиғланиш кечишининг динамикасини назорат қилиш, полипоз риносинусит билан касалланган беморларда касалликнинг қайталанишини ҳамда даволашни коррекция қилиш имкониятини прогнозлаш учун зарур. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар  Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази, Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-сон кўп тармоқли клиникаси амалиётига жорий этилди (Самарқанд Давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт Кенгашининг 2024 йил 26 июндаги 11-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЭНИ кўрсаткичлари ҳамда бурун полипларида яллиғланиш инфильтратининг зичлиги даражасини динамикада пасайиши ўтказилган консерватив терапиянинг 87% самарадорлигини кўрсатди. Хулоса: ПРС билан касалланган беморларни даволашнинг кейинги тактикасини аниқлаш учун операцион материални патоморфологик текшириш пайтида бурун полипларининг гистологик турини (эозинофилли, нейтрофилли, аралаш) аниқлашимиз лозим. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: «Полипоз риносинуситларни комплекс ташхислаш ва даволашга ендашувни такомиллаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузурида ташкил этилган  илмий техник кенгашига Самарканд давлат тиббиёт университети ректори томонидан 2024 йил 10 октябрдаги 11186-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: полипоз риносинуситнинг кечиши унинг аллергик ринит ва бронхиал астма кўринишида коморбид патологиянинг мавжудлиги ёки йўқлиги асосида ажратилган фенотиплари асосида аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти:  Бронхиал астма ва аллергик ринит билан биргаликда қайд этилган полипоз риносинусит эндоскопик текширув, визуал аналогли шкала ва мультиспирал компьютер томографиясининг маълумотларига кўра коморбид патологияси бўлмаган бошқа тадқиқот гуруҳларига (р=0,001) қараганда оғирроқ кечиши билан тавсифланади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар полипоз риносинусит билан касалланган беморларнинг илмий тадқиқотлари натижалари Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази, Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-сон кўп тармоқли клиникаси амалиётига жорий этилди (Самарқанд Давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт Кенгашининг 2024 йил 26 июндаги 11-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Беморларни даволаш схемаларини таққослаш беморларнинг 26 фоизига консерватив даво буюрилмаганлигини кўрсатди, тадқиқот гуруҳларида турли хил даволаш усулларини солиштиришда эса статистик жиҳатдан сезиларли фарқлар аниқланмади, қайсиким индивидуаллаштирилган тиббиётнинг замонавий тушунчаларига зид ҳисобланади. Хулоса: Полипоз риносинуситнинг ажратилган фенотипларидаги яллиғланиш жараёнининг турли механизми исботланган, қайсиким беморларни аллергик ринит ва бронхиал астма кўринишидаги коморбид патологиянинг бор ёки йўқлиги асосида мураккаб қиммат турувчи консерватив даво усулларидан фойдаланмасдан саралаш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Полипоз риносинуситларни комплекс ташхислаш ва даволашга ендашувни такомиллаштириш”мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузурида ташкил этилган  илмий техник кенгашига Самарканд давлат тиббиёт университети ректори томонидан 2024 йил 10 октябрдаги 11186-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: полипоз риносинуситнинг ҳар бир фенотипида полиплар тўқимасидаги тизимли ҳужайравий иммунитет, генлар экспрессияси ва цитокин оқсиллари кўрсаткичлари аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Бронхиал астма билан биргаликда кузатиладиган полипоз риносинуситнинг фенотипи ҳужайравий инфильтрациянинг юқори даражаси билан тавсифланади, яллиғланиш реакцияси эса IL-4, IL-5 генлари экспрессиясининг маҳаллий ошиши ва IL-13 нинг кам миқдори билан фарқ қилган ҳолда аллергик ринит билан биргаликда кузатиладиган полипоз риносинуситнинг фенотипига ўхшаш тизимли ҳужайравий иммунитет хусусиятига эга. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар полипоз риносинусит билан касалланган беморларнинг илмий тадқиқотлари натижалари Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази, Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-сон кўп тармоқли клиникаси амалиётига жорий этилди (Самарқанд Давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт Кенгашининг 2024 йил 26 июндаги 11-сонли хулосаси). Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Полипоз риносинуситнинг фенотиплари бир-биридан клиник кечиши, беморларнинг ҳаёт сифатига таъсири, полип тўқимасининг патоморфологик хусусиятлари, туғма ва адаптив тизимли ҳужайравий иммунитет параметрлари ҳамда маҳаллий цитокин ҳолати орқали ажралиб турадиган яллиғланиш жараёнининг давомийлиги билан тавсифланади. Хулоса: Аллергик ринит билан биргаликда кузатиладиган полипоз риносинуситнинг фенотипи клиник жиҳатдан жарроҳлик аралашувларига минимал эҳтиёж, комплекс яллиғланишга ва аллергияга қарши даволашга ижобий жавоб, ҳужайравий инфильтрациянинг минимал даражаси ҳамда полипларнинг 100% эозинофилли тури билан тавсифланади. Яллиғланиш реакцияси умумий Т-ҳужайралар, Т-регулятор, Т-цитотоксик, Т-хелпер ҳужайралари мутлоқ сонининг ошиши билан Т ҳужайравий иммунитетнинг максимал фаоллашуви ҳамда умумий В лимфоцитлар сонининг камайиши, IL-5, IL-13 генларининг маҳаллий минимал экспрессияси ва IL-4 оқсилининг максимал сони билан ажралиб туради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Полипоз риносинуситларни комплекс ташхислаш ва даволашга ендашувни такомиллаштириш”мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузурида ташкил этилган  илмий техник кенгашига Самарканд давлат тиббиёт университети ректори томонидан 2024 йил 10 октябрдаги 11186-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: полипоз риносинуситнинг турли фенотипларини ташхислаш ва даволаш алгоритми ишлаб чиқилган ҳамда ушбу алгоритм самарадорлиги илмий исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: яллиғланишга қарши давони 2-4 босқичли асосий терапия сифатида мажбурий тайинлаш билан полипоз риносинуситнинг фенотипини ҳисобга олган ҳолда диагностика ва даволаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Полипоз риносинусит билан касалланган беморларнинг илмий тадқиқотлари натижалари Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази, Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-сон кўп тармоқли клиникаси амалиётига жорий этилди (Самарқанд Давлат тиббиёт университети қошидаги Эксперт Кенгашининг 2024 йил 26 июндаги 11-сонли хулосаси).  Олинган илмий-амалий маълумотлар Самарқанд Давлат тиббиёт университети 1-сон кўп тармоқли клиникаси,  буйруқ (31.07.2024 й.; №125), Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруқ (24.08.2024 й.; №141 I-CН), клиник амалиётига тадбиқ этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Полипоз риносинуситнинг фенотипларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган диагностика ва даволаш алгоритми мультидисциплинар ва индивидуаллаштирилган ёндашувга асосланган бўлиб, аллергик бронхиал астма билан бирга кузатилган полипоз риносинуситда 3- ва 4- босқичда бўлган беморлар сонини 70% дан 36,8% гача камайтиришга ҳамда аллергик ринит билан бирга кузатилганда 4-босқичга ўтмаслигига имкон берди. Бронхиал астма билан комбинацияда 47,5% бемор 3-йил охирига келиб даволашнинг 1-ва 2-босқичида бўлиши билан полипоз риносинусит кечишининг секин, аммо прогрессив ижобий динамикаси кузатилди. Хулоса: Бронхиал астма билан биргаликда кузатилган полипоз риносинусит фенотипи бор беморларни даволашда 3-босқичда қўшимча тарзда лейкотриен рецепторларининг блокаторини қўллаш, 4-босқичда биологик терапиядан фойдаланиш масаласини кўриб чиқиш лозим. Аллергик ринит билан биргаликда кузатилган полипоз риносинусит фенотипи бор беморларни даволашда, 1-босқичдан бошлаб, қўшимча равишда АСИТни сабабий-аҳамиятга эга аллерген (ёки аллергенлар аралашмаси) билан ўтказиш эҳтимолини кўриб чиқиш, 2-босқичда аллергиянинг клиник кўринишлари мавжуд бўлганида антигистамин препаратини қўшиш, 3-босқичда даволашга лейкотриен рецепторларининг блокаторини қўшиш, 4-босқичда эса  бронхиал астма мавжуд бўлганида биологик терапияни ўтказиш лозим. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Полипоз риносинуситларни комплекс ташхислаш ва даволашга ендашувни такомиллаштириш”мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузурида ташкил этилган  илмий техник кенгашига Самарканд давлат тиббиёт университети ректори томонидан 2024 йил 10 октябрдаги 11186-сонли хат юборилган.