Алимова Севара Хаитматовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бўлган беморларнинг тиш қаттиқ тўқимаси эрозиясини даволаш самарадорлигини ошириш» 14.00.21–Стоматология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2832.
Илмий раҳбар:Бекжанова Ольга Есеновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019. Tib.59.01.
Расмий оппонентлар: Aнтонова Aлександра Aнатольевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Камилов Хайдар Пазилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Академик Е.А.Вагнер номидаги Перм Давлат тиббиёт Университети  (Россия Федерацияси)
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бўлган беморларда тиш қаттиқ тўқимаси эрозиясини аралаш сўлакнинг минерализацияловчи имкониятини яхшилаш орқали даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бирламчи стоматологик қабулда валидлаштирилган сўровнома-анкета асосида гастроэзофагеал рефлюкс касаллигининг диагностик мезонлари асосида стоматологик ва соматик патологиянинг башорат жиҳатдан аҳамиятли бирикмаси аниқланган;
гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бор беморларда тиш қаттиқ тўқима патологияси ривожланишида аралаш сўлакнинг физик-кимёвий кўрсаткичлари (базал саливация, кислота ва чайнаш билан стимуллаштирилган саливация, кислота ва ишқорларни нейтраллаш бўйича буфер сиғим, сирт таранглиги,ёпишқоқлиги ва рН) бузилишининг патогенетик ўрни аниқланган;
гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бор беморларда аралаш сўлакнинг физик-кимёвий кўрсаткичларини меъёрлаштиришда тиш қаттиқ тўқималарининг минераллашувига ёрдам берувчи антисептик пастилкалар ва таблеткаларни қабул қилиш ҳамда микроэлементли композит билан тиш эрозиясини тиклашда юқори самарадорлик аниқланган;
ГЭРК билан оғриган беморларда тиш қаттиқ тўқималарининг анъанавий даволаш усулларига нисбатан антисептик пастилкалар ва тиш қаттиқ тўқималари минерализациясига ёрдам берувчи таблеткалардан фойдаланишнинг ва  микроэлементларни ўз ичига олган композит пломба ашёси билан тиш эрозиясини тиклашнинг юқори клиник самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техник кенгашининг 2024-йил 26 августдаги 5-сон хулосасига асосан қуйидагилар тақдим этилди:
биринчи илмий янгилик: бирламчи стоматологик қабулда гастроэзофагеал рефлюкс касаллигини ташхислаш мезонлари аниқланди. Бу Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 31.05.2023 №04-p/42-сон билан тасдиқланган «Текшириш босқичида гастроэзофагеал рефлюкс касаллигига чалинган беморлардаги стоматологик симптомакомплекс» мавзусидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳар 4-сон Болалар стоматология поликлиникасининг 08.07.2023-йилдаги №63 сонли буйруғи билан ҳамда Самарқанд вилоят стоматология поликлиникасида 11.10.2023-йилдаги №796 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: стоматолог-шифокорларнинг ГЭРК ҳақидаги билимларини баҳолаш учун сўровнома ишлаб чиқилди. Бу сўровномадан фойдаланиш стоматологик текширув вақтида ГЭРК мавжудлиги эҳтимолини 88,40% ҳолатда аниқлашга ёрдам беради. «Стоматологик қабулда гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бўлиш эҳтимолини аниқлаш» (OVNGFRB-SP.exe) дастури ишлаб чиқилди ва патент олинди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Сўровномадан фойдаланиш даволаш  ва профилактика чораларини ўз вақтида амалга оширишга ёрдам беради.  1 нафар бемор учун иқтисодий кўрсаткич: ГЭРК билан касалланган беморларда тиш қаттиқ тўқима эрозияси белгиларини аниқлаш учун қуйидаги тахлил хулосалари талаб қилинади: беморнинг стоматолог-шифокор кўриги (ТГСИ терапевтик стоматология поликлиникаси прейскурантига кўра шифокор стоматолог маслахати 50000 сўмни ташкил қилади); гастроэнтеролог маслахати 150000 сўмни ташкил қилади. Юқоридагиларга кўра жами иқтисодий самарадорлик 200000 сўмни ташкил этади. Хулоса: Стоматологлар ва гастроэнтерологларнинг фанлараро интеграциясини жорий этиш 1 нафар бемор ҳисобига 200000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди .
иккинчи илмий янгилик: ўрганилаётган беморларда аралаш сўлакнинг физик-кимёвий кўрсаткичлари бузилишининг патогенетик роли аниқланган бўлиб, бу ТДСИ Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 31.05.2023 йилдаги 04-р/42-сонли қарори билан тасдиқланган ва "Гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги бўлган беморларда текширув босқичларида стоматологик симптомокомплекс" номли услубий тавсияномада ўз аксини топган. Мазкур янгилик Тошкент шаҳрининг 4-сон болалар стоматология поликлиникасига 08.07.2023 йилдаги 63-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд вилоят стоматология поликлиникасига 11.10.2023 йилдаги 796-сонли буйруқ билан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлик: ГЭРК билан оғриган беморларда аралаш сўлакнинг минераллаштирувчи хусусиятларини баҳолаш лозим, чунки бу ушбу касаллик келтириб чиқарадиган асоратларни даволашда муҳим аҳамиятга эга. Иқтисодий самарадорлик: Касаллик натижасида юзага келувчи сўлак физик-кимёвий ўзгаришларни аниқланиш 1 нафар бемор учун 182000 сўм иқтисод қилинди. Хулоса: Бу ташрифлар сони ва даволаниш вақтини 2-3 баробарга қисқартириш ҳамда ҳар бир бемор учун 182000 сўм тежаш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: даволаш схемаси Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 31.05.2023 №04-p/43 билан тасдиқланган «Гастроэзофагеал рефлюксли касаллигига чалинган беморларда тишлар қаттиқ тўқимасини реставрация сифатини қиёсий баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳар 4-сон Болалар стоматология поликлиникасининг 08.07.2023-йилдаги №63 сонли буйруғи билан ҳамда Самарқанд вилоят стоматология поликлиникасида 11.10.2023-йилдаги №796 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: ГЭРК  оқибатида юзага келган тиш қаттиқ тўқима эрозияси каби кенг тарқалган кенг ташхислаш, оқилона башоратлаш ва самарали, илмий асосланган даволаш тактикасини танлаш беморларнинг руҳий-ҳиссий ҳолати ва ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: эрозияси оғирлик даражасига кўра препаратлар қўлланилди: антисептик пастилкалар №60 ўртача 8 та пастилка 7 кун мобайнида (100000 сўм), рух  таблеткалари №60 1 тадан 2 ой давомида (37300 сўм), ноабразив тиш пастаси (132000 сўм) даволаш курси давомида ва нур ёрдамида қотувчи композит пломба ашёси билан пломбалаш (бир беморда ўртача 3-4 тиш реставрацияси учун 366.000 сўм) ва умумий 679300 сўм сарфланди. Хулоса: бу қониқарсиз пломбалар сонининг камайишига ва 1 нафар бемор учун  (ўртача 3-4 тиш реставрацияси учун) ўртача 679300 сўм иқтисод қилиш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: тасдиқланган даволаш усули анъанавий даволашга нисбатан юқори клиник самарадорликка эгалиги исботланган бўлиб, бу  Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 31.05.2023 №04-p/43 билан тасдиқланган «Гастроэзофагеал рефлюксли касаллигига чалинган беморларда тишлар қаттиқ тўқимасини реставрация сифатини қиёсий баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳар 4-сон Болалар стоматология поликлиникасининг 08.07.2023-йилдаги №63 сонли буйруғи билан ҳамда Самарқанд вилоят стоматология поликлиникасида 11.10.2023-йилдаги №796 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Асосий гуруҳдаги беморларда аралаш сўлакнинг физик-кимёвий хусусиятларининг яхшиланиш самарадорлиги назорат гуруҳига нисбатан 35,35% га ошди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Гастроэзофагеал рефлюкс касаллиги билан оғриган беморларда тиш қаттиқ тўқималарининг эрозиясини даволаш сифати самарадорлиги 17,30% га ошди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ўрганилган вақт оралиғида (3-24 ой) асосий гуруҳдаги 89% беморда пломба натижалари таққослаш гуруҳидаги 63% га нисбатан қониқарли деб топилди. Хулоса: ўз вақтида амалга оширилган ташхис ва даво чораси иқтисодий жиҳатдан ҳаражатларнинг камайишига ёрдам беради. Бу ташрифлар сонини ва даволашга сарфланадиган вақтни 2-3 баробарга камайтирди.