Ochilov Odilning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Magnit materiallarda magnitooptik hodisalar va optik kommutatorlarning yangi avlodining element bazalari», 01.04.05–Optika (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.1.DSc/FM112.
Ilmiy maslahatchi: Mukimov Komil Mukimovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor, akademik.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent avtomobil` yo‘llarini loyihalash, qurish va ekspluatatsiyasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Ion-plazma va lazer texnologiyalari instituti, DSc.30.05.2018.FM/T.65.01.
Rasmiy opponentlar: Zvezdin Anatoliy Konstantinovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor (Rossiya Federatsiyasi); Valiev Uygun Vaxidovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Kodirov Mumin Kodirovich,fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat texnika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy va nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: nodir er ferrit-granat plenkalari va monokristallarining optik va magnitooptik xususiyatlari mexanizmlarini aniqlash va optik kommutatorlarning yangi element bazalarini yaratishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
granatning optimal kimyoviy tarkibi va unga Tb, Yb, Dy ionlarining kiruvchanlik koeffisientini konsentratsiya qiymati (x) ga va Ga ionlarining temperaturaga bog‘liqligi aniqlangan;
qatlamli magnit strukturasida elektromagnit to‘lqinlarni tarqalish mexanizmi va ikki qatlamli magnit strukturasida nurlarning qaytish va o‘tish formulalari taklif qilinib, Faradey va Kerr effektlari o‘zaro bog‘lanishi aniqlangan;
katta dozali (D>5x1019 ion/sm2) va energiyasi E=0,5-2 keV bo‘lgan kislorod ionlar bilan nurlantirilgan plyonkalarning optik va magnitooptika xossalari aniqlangan;
temir ittriy ferrit-granati plyonkalarida magnitooptik sezuvchanlikni aniqlash usuli va, shuningdek ferromagnitlarda magnit nojinsligini o‘lchash usuli va yuqori quvvatli lazer nurlari tasirida domen devorlarining barqarorligi aniqlangan;
ilk bor fotomagnit effektlarning temperaturaga bog‘liqligi, Y3Fe5O12 monokristallarida impul`sli lazer nurlari ta’sirida magnitlanishining o‘zgarishi aniqlangan va Y3Fe5O12:Si kristallida optik-tola tizimida yuqori quvvatli implusli lazerlari uchun fotopriyomniklar ishlab chiqilgan;
amorf plyonkalarida axborotlarni yozish va saqlash uchun yuqori magnitooptik assilchanlikka ega bo‘lgan spektr sohasi hamda d-f metallarning (Tb-Fe, Tb-Gd-Fe, Tb-Fe-Co i Tb-Gd-Fe-Co) magnitooptik xossalari aniqlangan;
magnit panjaralarida diffraksiya va Faradey hodisasi asosida optik kommutatorlarning asosiy magnitooptik elementi ishlab chiqilgan;
qattiq jism sirtidagi tasvirlarni taqqoslash uchun mikroskop tarkibiga predmet stolchalari, ikkita solishtirish tarmoqlari, tasvirlar maydonlarini qo‘shish bloki, ob’ektiv, o‘tkazuvchi oyna, vizual-televizion kanallar va kuzatish bloklarini kiritish hisobiga takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Magnit materiallarda magnitooptik hodisalarni va optik kommutatorlar yangi avlodining element bazalarini yaratish asosida:
ferrit granatlarda domen tizimlarini ko‘rish va tasvirlarning sifatlarini yaxshilash bo‘yicha «Ob’ekt yuzasining sur’ati bo‘yicha uni qiyosiy analiz uchun qurilma»ga O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligining ixtiroga patenti olingan (№IAP 04195, 30.07.2010 y). Ishlab chiqarilgan qurilma domenlarning tasvirlar sifatini yuqoriroq aniqlikda kuzatish imkonini bergan;
dozasi 5∙1019 ion/sm2 dan katta energiyasi 0,5-2 keV bo‘lgan kislorod ionlar bilan nurlantirilganda plyonkalarning optik va magnitooptik xossalari o‘zgarishining aniqlangan fizikaviy mexanizmi Belarussiya Respublikasi materialshunoslik ilmiy-tadqiqot markazida ixtiyoriy tarkibdagi yuqori sifatli nodir er ferrit-granatlari plyonkalarini olishda qo‘llanilgan (Belorusiya Milliy Fanlar akademiyasi Materialshunoslik ilmiy ishlab chiqarish markazi davlat birlashmasining 2018 yil 3 maydagi 16001-23/290-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanishi yuqori sifatli ixtiyoriy nodir er ferrit-granat plyonkalari olish imkonini bergan;
Max–Sendr interferometri bazasida Bi-li ferrit granat plenkalarida Faradey effekti natijalari «Unikon.Uz» ilmiy texnik va marketing tadqiqotlar markazida mul`tipleksorlar va demul`tipleksorlarning element bazalari hamda assotsiativ kommutatsiya tizimida optik oqim kalitlarini, shuningdek uy tizimida SOHO (small office, Home office) lokal tarmoqlarni yaratishda optik hamda aloqaning mintaqaviy va magistral tarmoqlari kommutatorlarining ishlab chiqishda qo‘llanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2018 yil 22 iyundagi 338/4556-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalaridan foydalanish optik kommutatorlarining yangi avlodi element bazalarini hamda mintaqaviy va magistral tarmoqlarini yaratish imkonini bergan.
