Ҳалимов Илҳом Убайдуллоевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ер остида эритмага ўтказишнинг тугатилган блокларидан ураннинг қолдиқ захираларини қазиб олишнинг илмий-техник асосларини ишлаб чиқиш», 04.00.10 – Геотехнология (очиқ, ер ости ва қурилиш) (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.DSc/Т562.
Илмий маслаҳатчи: Шарафутдинов Улугʻбек Зиятович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, DSc.17/04.06.2021.Т.06.02.
Расмий оппонентлар: Заиров Шерзод Шарипович, техника фанлари доктори, профессор; Пирматов Эшмурат Азизович, техника фанлари доктори, профессор; Курбанов Машхур Аманович, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ер ости эритмага ўтказишнинг тугатилган блокларидан қолдиқ уран захираларини қазиб олишнинг илмий-техник асосларини ва методологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ураннинг қолдиқ захиралари миқдори маъдан оралиғидаги гил жинсларининг таркиби билан боғлиқлиги ва уларнинг миқдори 25-30% дан юқори эканлиги аниқланган;
эритувчининг оптимал тури аниқланди ва уранни диффузион эритмага ўтказиш динамикаси эритувчининг намуна юзаси билан алоқа қилиш вақтининг ўзгаришига ва дастлабки намунадаги уран миқдорига чизиқли боғлиқлиги исботланган;
карбонатли ва кислотали муҳитда ураннинг ютилиш даражаси бир хил бўлган шароитларда эритилган ураннинг ютилиш даражаси унинг эритмадаги консентрациясига ва эритувчининг концентрациясига боғлиқ эканлиги аниқланган;
маъданли ва маъдансиз қатламларининг қалинлиги қанчалик юқори бўлса, улардан уранни максимал даражада олиш учун кўпроқ вақт талаб этиши билан эритмага ўтказиш жараёнининг кинетикаси ва уранни йўқотилиш миқдори гилнинг маъданли ва маъдансиз қатламлари қалинлигига боғлиқлиги исботланган;
Қизилқум ҳудудидаги уран конларининг тугатилган блокларида олиб борилган тадқиқотлар асосида уран қолдиқ захираларининг турлари бўйича таснифи ишлаб чиқилди ҳамда қолдиқ ва янги ҳосил бўлган уран захираси тўпламларининг шаклланишига таъсир қилувчи эттита асосий омил аниқланган;
эритмага ўтказишнинг дастлабки босқичида диффузияли ювишда уран ё'қотилиши умумий ювилган компонентнинг 27-30% га этиши ҳамда кейинчалик эритувчининг қумли руда қатлами орқали доимий филтрланиши билан бу йўқотишлар 8-12% гача камайган ва қайтарилмас юқотиш эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ер ости эритмага ўтказиш конларининг олдин ўзлаштирилиган блокларидан қолдиқ уран захираларини ажратиб олишнинг илмий-техник асосларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
диффузияли эритмага ўтиш динамикасини аниқлаш бўйича тадқиқот методикаси ва турли қалинликдаги гил қатламлардан уранни диффузияли эритмага ўтказишнинг асосий технологик кўрсаткичларини ҳисоблашнинг график усули «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖда амалиётга жорий қилинган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2023 йил 7 ноябрдаги 23/01-01-07/560-сон маълумотномаси). Натижада, ураннинг эритмага ўтиш коеффициенти киритилган бўлиб, бу ураннинг гил жинслардан диффузия билан эритмага ўтиш миқдорини аниқлаш имконини берган;
миграция жараёнида эриган уранни маъдансиз тогʻ жинслар томонидан ютилиш жараёнини ўрганиш бўйича тадқиқот методикаси «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖда амалиётга жорий қилинган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2023 йил 7 ноябрдаги 23/01-01-07/560-сон маълумотномаси). Натижада, эритмага ўтган ураннинг қайтариб бўлмайдиган йўқотилиши 8-12% гача етиши аниқланган ва маъдансиз гилга филтрлаш орқали эритмага ўтиб ютилган уран миқдори барча ҳолларда маъданли гилга қараганда кўпроқ эканлигини аниқлаш имконини берган;
қолдиқ уран захираларининг ишлаб чиқилган таснифи, ҳамда жорий этилган янги атама ва тушунчалар «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ фойдаланишга киритилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2023 йил 7 ноябрдаги 23/01-01-07/560-сон маълумотномаси). Натижада, улардан уран қолдиқ захираларини башорат қилиш, аниқлаш ва ўзлаштиришда амалий ва илмий ишларда фойдаланиш имконини берган.