Исаков Шухрат Шукуруллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш», 14.00.27 – «Хирургия».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Tib3901
Илмий раҳбар: Турсуметов Абдусаттор Абдумаликович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Мамараджабов Собиржон Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент. Назаров Шохин Кувватович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Омск давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
қорин бўшлиғи аъзоларида амалиёт ўтказилган беморларда метилен кўк билан небулайзерли фотодинамик терапиясини қўллаш орқали амалиётдан кейинги яллиғланишли бронх-ўпка асоратларини даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
йирингли трахеобронхитнинг экспериментал модели ва метилен кўк in vivo қўллаган ҳолда небулайзерли фотодинамик антибактериал терапия усули ишлаб чиқилган;
қорин бўшлиғидаги шошилинч жарроҳликда йирингли трахеобронхитда трахеобронхеал дарахтнинг микроб ландшафти хусусиятлари (Esherichia coli - 18,2%, Staphylococcus aureus - 14,2%, Acinetobacter spp. - 6,2%, Klebsiella pneumonia - 6%, Candida spp.- 10,7%, Pseudomonas aeruginosa - 7,4%, Staphylococcus aureus MR - 3,3%) аниқланган;
қорин бўшлиғининг ўткир жарроҳлик касалликларида амалиёт ўтказилган беморларда трахеобронхеал бўшлиқдан олинган бактерияларга метилен кўк фотосенсибилизаторнинг антибактериал хусусиятлари in vitro тажрибада аниқланган;
қорин бўшлиғи органларида шошилинч амалиётдан сўнг, ишлаб чиқилган йирингли трахеобронхит бор беморларни комплекс даволашда 0,05% концентрацияли метилен кўк ёрдамида трахеобронхиал шажарасини фотодинамик санацион фибробронхоскопияси ўзига хос техникаси тажрибавий равишда ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 08.07.2024 й. 02/55-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: йирингли трахеобронхитнинг экспериментал модели ва метилен кўк in vivo қўллаган ҳолда небулайзерли фотодинамик антибактериал терапия усули ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: механик сариқликни комплекс даволашда дифференциал ёндашувни танлаш мезонлари бўйича таклифлар Тошкент Педиатрия тиббиёт институтининг мувоффиқлаштирувчи Эксперт кенгашининг 2023 йил 17 октябр кунидаги 03/105 – сонли қарор хулоса билан тасдиқланган «Фотодинамическая санации бронхеального дерева с использованием фотосенсибилизатора «метиленовая синь» при гнойных трахеобронхитах в клинике» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар И.Иргашев номидаги 4-сонли клиник шифохонаси (2024 йил 19 январ, 21-сонли қарор) ва Тошкент вилояти Бўстонлиқ ТТБ (2024 йил 24 январ, 31-сонли буйруқ) амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: бронхологик қўлланмада метилен кўки ёрдамида фотодинамик таъсирлардан фойдаланиш бронхиал дарахтдаги яллиғланиш жараёнини бартараф этишга, бронхиал шиллиқ қаватдаги шиш ва гиперемияни камайтиришга ёрдам берадиган, фибротрахеобронхоскопия ташхис ва даволаш имкониятларини кенгайтиришини аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бронхологик қўлланмада метилен кўки ёрдамида фотодинамик таъсирлардан фойдаланиш билан беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 3 278 480 сўм. Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 355 300 сўм сарфланади. Aгарда беморларда тўлиқ йиллик иқтисодий кўрсаткич 810 900 сўмни ташкил етади (бир нафар бемор учун). Хулоса: экспериментал ҳайвонларда йирингли эндобронхитнинг ишлаб чиқилган модели эндобронхитнинг клиник вариантига максимал даражада яқин бўлиб, бириктивчи тўқима толалари орасида жойлашган мушак қавати қон томирлари стази, шиллик ости кавати шиши, дегенерацияловчи эпителий десквамацияси, лимфоид инфилтрацияси ва трахея безларининг йўли кенгайиши морфологик тадқиқотлар билан тасдиқланган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институти ректори томонидан 2024 йил 24-июндаги 7186-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғидаги шошилинч жарроҳликда йирингли трахеобронхитда трахеобронхеал дарахтнинг микроб ландшафти хусусиятлари (Esherichia coli - 18,2%, Staphylococcus aureus - 14,2%, Acinetobacter spp. - 6,2%, Klebsiella pneumonia - 6%, Candida spp.- 10,7%, Pseudomonas aeruginosa - 7,4%, Staphylococcus aureus MR - 3,3%) аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қорин бўшлиғидаги шошилинч жарроҳликда йирингли трахеобронхитда трахеобронхеал дарахтнинг микроб ландшафти хусусиятлари Тошкент Педиатрия тиббиёт институтининг мувоффиқлаштирувчи Эксперт кенгашининг 2023 йил 17 октябр кунидаги 03/105 – сонли қарор хулоса билан тасдиқланган «Фотодинамическая санации бронхеального дерева с использованием фотосенсибилизатора «метиленовая синь» при гнойных трахеобронхитах в клинике» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар И.Иргашев номидаги 4-сонли клиник шифохонаси (2024 йил 19 январ, 21-сонли қарор) ва Тошкент вилояти Бўстонлиқ ТТБ (2024 йил 24 январ, 31-сонли буйруқ) амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: трахеобронхитни комплекс даволашда метилен кўк ёрдамида трахеобронхиал дарахтни небулайзерли антибактериал фотодинамик санацияси усули жорий этилди, ундан фойдаланиш айниқса II ва III даражали бронхиал шиллиқ қаватнинг шиш ва диффуз гиперемияси бўлган беморларда самарали бўлади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: беморнинг реанимация бўлимидаги бўлиш муддати 1 кунга қисқарганини ва шунингдек, жарроҳлик бўлимидаги умумий бўлиш муддатининг қисқариши инобатга олинганда: 9 661 520 сўм. Реанимация бўлимида 1 кун ва жарроҳлик бўлимида 2 кунга қисқартирилганида, ҳар бир бемор учун бюджет маблағларининг тежалиши қуйидагича бўлди: 2 698 260 сўм. Шундай қилиб, фотодинамик терапиянинг янгича усулини қўллаган ҳолда холецистэктомиядан кейинги 26 нафар беморни даволаш 2 698 260 х 26 = 70 154 760 сўм тежалишига олиб келди. Хулоса: қорин бўшлиғидаги шошилинч жарроҳликда амалиётдан кейинги йирингли трахеобронхитнинг энг кенг тарқалган патогенлари S. Aureus -10,7%, Staphylococcus aureus MR - 3,3%, Acinetobacter spp. - 6,2%, Esherichia coli - 18,2%, Klebsiella pneumonia - 6%, Pseudomonas aeruginosa-10,7% и грибы рода Candida -10,7% патоген бактериялардир, in vitro тажрибаларда МК эритмаси ёрдамида фотодинамик эффектларга юқори сезгир бўлади. Бунда тўлқин узунлиги – 632,8 нм, қувват зичлиги – 120 мВт/см2, экспозиция 90-180 сония бўлади ва МК фотосенсибилизатори 0,05% концентрацияда, лазер нурлантиргичи қувват зичлиги 25-35 Дж/см2 бўлади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институти ректори томонидан 2024 йил 24-июндаги 7186-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғининг ўткир жарроҳлик касалликларида амалиёт ўтказилган беморларда трахеобронхеал бўшлиқдан олинган бактерияларга метилен кўк фотосенсибилизаторнинг антибактериал хусусиятлари in vitro тажрибада аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қорин бўшлиғининг ўткир жарроҳлик касалликларида амалиёт ўтказилган беморларда трахеобронхеал бўшлиқдан олинган бактерияларга метилен кўк фотосенсибилизаторнинг антибактериал хусусиятлари бўйича таклифлар Тошкент Педиатрия тиббиёт институтининг мувоффиқлаштирувчи Эксперт кенгашининг 2023 йил 17 октябр кунидаги 03/105 – сонли қарор хулоса билан тасдиқланган «Фотодинамическая санации бронхеального дерева с использованием фотосенсибилизатора «метиленовая синь» при гнойных трахеобронхитах в клинике» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар И.Иргашев номидаги 4-сонли клиник шифохонаси (2024 йил 19 январ, 21-сонли қарор) ва Тошкент вилояти Бўстонлиқ ТТБ (2024 йил 24 январ, 31-сонли буйруқ) амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қорин бўшлиғи аъзоларининг ўткир жарроҳлик касалликлари бўлган беморларда амалиётдан кейинги трахеобронхит ва пневмониянинг олдини олиш учун трахеобронхиал дарахтнинг интраоперацион фотодинамик бронхоскопик санациясидан фойдаланиш имконияти аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қорин бўшлиғи аъзоларининг ўткир жарроҳлик касалликлари бўлган беморларда амалиётдан кейинги трахеобронхит ва пневмониянинг олдини олиш билан одатда умумий ўртача 1 234 400 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган минимал инвазив жарроҳликни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3 212 800 сўмни ташкил етади. Хулоса: тажрибавий ҳайвонларда ҳосил қилинган йирингли эндобронхитни бронхоскопик фотодинамик санация ёрдамида трахеобронхиал дарахтидан патологик секрецияларни олиб ташлаш орқали даволаш натижаларини яхшилаши морфологик тасдиқланган ва 3-куни яллиғланиш ўзгаришларининг камроқ ривожланишига, 7-кунига келиб, яллиғланиш жараёнининг сусайишига ҳисса қўшади, бу эса ўз новбатида йирингли трахеобронхитнинг ўпка асоратлари ривожланиши олдини олади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институти ректори томонидан 2024 йил 24-июндаги 7186-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғи органларида шошилинч амалиётдан сўнг, ишлаб чиқилган йирингли трахеобронхит бор беморларни комплекс даволашда 0,05% концентрацияли метилен кўк ёрдамида трахеобронхиал шажарасини фотодинамик санацион фибробронхоскопияси ўзига хос техникаси тажрибавий равишда ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: қорин бўшлиғи органларида шошилинч амалиётдан сўнг, ишлаб чиқилган йирингли трахеобронхит бор беморларни комплекс даволашда 0,05% концентрацияли метилен кўк ёрдамида трахеобронхиал шажарасини фотодинамик санацион фибробронхоскопияси ўзига хос техникаси бўйича таклифлар Тошкент Педиатрия тиббиёт институтининг мувоффиқлаштирувчи Эксперт кенгашининг 2023 йил 17 октябр кунидаги 03/105 – сонли қарор хулоса билан тасдиқланган «Фотодинамическая санации бронхеального дерева с использованием фотосенсибилизатора «метиленовая синь» при гнойных трахеобронхитах в клинике» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳар И.Иргашев номидаги 4-сонли клиник шифохонаси (2024 йил 19 январ, 21-сонли қарор) ва Тошкент вилояти Бўстонлиқ ТТБ (2024 йил 24 январ, 31-сонли буйруқ) амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: олинган натижалар ва юқорида баён қилинган маълумотларга асосан, 0,05% сувли метилен кўки эритмаси билан бронхоскопик санация фотодинамик терапиядан фойдаланиш даволаш самарадорлигини сезиларли даражада оширади. Ушбу фотосенсибилизатордан фойдаланиш катта молиявий харажатларни талаб қилмайди ва муҳим даволаш самарасини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: беморнинг реанимация бўлимидаги бўлиш муддати 1 кунга қисқарганини ва шунингдек, жарроҳлик бўлимидаги умумий бўлиш муддатининг қисқариши инобатга олинганда: 9 661 520 сўм. Реанимация бўлимида 1 кун ва жарроҳлик бўлимида 2 кунга қисқартирилганида, ҳар бир бемор учун бюджет маблағларининг тежалиши қуйидагича бўлди: 2 698 260 сўм. Шундай қилиб, фотодинамик терапиянинг янгича усулини қўллаган ҳолда холецистэктомиядан кейинги 26 нафар беморни даволаш 2 698 260 х 26 = 70 154 760 сўм тежалишига олиб келди. Хулоса: сенсибилизацияланган метилен кўкининг 0,05% концентрацияли эритмаси билан санацион бронхоскопик лазер нурланишни қўллаш, бунда лазер нурланишининг таъсир қилиш вақти 3 минут, энергия зичлиги 99 Дж/см2, қорин бўшлиғининг ўткир жарроҳлик касалликлари бўйича жарроҳлик амалиётини ўтказган ва оғир трахеобронхит бўлган беморларда 76,09% самарали бўлди. Шу билан бирга, стандарт эритмалардан фойдаланиш назорат гуруҳидаги беморларнинг 11,54% да самарали бўлди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Қорин бўшлиғи шошилинч жарроҳлигида жарроҳлик амалиетидан кейинги йирингли трахеобронхитларни олдини олиш ва даволаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институти ректори томонидан 2024 йил 24-июндаги 7186-сонли хат юборилган.