Мадгазиев Искандаршоҳ Абдувосит ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қори Зокирнинг ҳаёти ва адабий мероси”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil3343.
Илмий маслаҳатчи: Қуронов Дилмурод Ҳайдаралиевич, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/05.05.2023 Fil.60.07.
Расмий оппонентлар: Муҳаммаджонова Гўзал, филология фанлари доктори, доцент; Зоҳидова Дурдона Лутфуллаевна, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Қори Зокирнинг биографиясини илмий асосда яратиш, шеърларининг манбаларини аниқлаш орқали уларнинг ғоявий-бадиий хусусиятлари, жанрий таркиби ҳамда поетикасини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қори Зокир ХИХ аср охири ХХ аср биринчи ярми Қўқон ва Андижон адабий муҳитининг намояндаларидан Муқимий, Завқий, Муҳйи, Муҳиб, Муштоқ ва бошқалар билан яқин ижодий муносабатда бўлганини очиб берилиб, унинг дастхат девони аниқланган ҳамда тўла илмий тавсифи амалга оширилган;
Қори Зокирнинг таржимайи ҳоли илмий жиҳатдан қўлёзма ва оғзаки манбалар, музей ва архив материаллари асосида тикланган, жумладан, таваллуд санаси билан боғлиқ ноаниқликларга ойдинлик киритилган;
шоир ижодидаги анъана ва адабий таъсир масалаларини текшириш орқали унинг кўп асрлик мумтоз шеъриятимиз тараққиётига муносиб ҳисса қўшганлиги, мавжуд анъаналар доирасида қалам тебратиб, янги поетик образлар яратгани ва бадиий тасвир воситаларни қўллаш орқали муайян поетик изланишларга қўл урганлиги асосланган;
Қори Зокир адабий меросини ташкил этувчи ғазал, мураббаъ, мухаммас ва мусаддас каби жанрлардаги шеърларининг ғоявий-бадиий хусусиятлари, жанрий ҳамда композицион ўзига хосликлари, бадиий маҳорати қирралари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қори Зокир ҳаёти ва адабий меросини тадқиқ этиш давомида олинган илмий натижалар асосида:
Қори Зокир ХИХ аср охири ХХ аср биринчи ярми Қўқон ва Андижон адабий муҳитининг намояндаларидан Муқимий, Завқий, Муҳйи, Муҳиб, Муштоқ ва бошқалар билан яқин ижодий муносабатда бўлгани хусусидаги хулоса ва фактик материаллардан Қўқон давлат педагогика институтида бажарилган АЛ-322103020 рақамли “Қўқон адабий муҳити ижодкорлари ҳаёти ва ижоди бўйича веб-сайт ва платформа яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Қўқон давлат педагогика институтининг 2024-йил 4-июлдаги 744/04-сон маълумотномаси). Натижада платформа янги маълумотлар билан бойитилган, фойдаланувчиларга қулайлик яратилган;
Қори Зокирнинг таржимайи ҳоли илмий жиҳатдан қўлёзма ва оғзаки манбалар, музей ва архив материаллари асосида тикланган, жумладан, таваллуд санаси билан боғлиқ ноаниқликларга киритилган ойдинликлар ҳамда унинг ижоди жанрлар таркиби, мавзу мундарижаси, образлар тизими, шеъриятининг поетикаси: бадиий тасвир воситалари, вазн ва қофия хусусиятлари бўйича таклифлардан Туркия Республикаси Карабук университети Адабиёт факултети Турк тили ва адабиёти бўлимида ТРЕ229 Çаğдаş Тüрк Леҳçелери И, ТРЕ230 Çаğдаş Тüрк Леҳçелери ИИ, ТРЕ331 Çаğдаş Тüрк Дüнясı Эдебиятı И, ТРЕ332 Çаğдаş Тüрк Дüнясı Эдебиятı ИИ дарсларида фойдаланилган (Карабüк университети Адабиёт факултетининг 2024-йил 7-июндаги Э-90739016-876.02-347474-сон маълумотномаси). Натижада дарслар илмий-назарий далиллар билан бойиган;
шоир ижодидаги анъана ва адабий таъсир масалаларини текшириш орқали унинг кўп асрлик мумтоз шеъриятимиз тараққиётига муносиб ҳисса қўшганлиги, мавжуд анъаналар доирасида қалам тебратиб, янги поетик образлар яратгани ва бадиий тасвир воситаларни қўллаш орқали муайян поетик изланишларга қўл урганлиги хусусидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлиги Андижон вилоят тарихи ва маданияти музейи Ўзбекистон халқ шоири Зокиржон Холмуҳаммад ўғли Ҳабибий ёдгорлик бўлими ҳамда Абдулҳамид Сулаймон ўғли Чўлпон ёдгорлик бўлимлари экспозицион режа ва консепсияларини тайёрлашда, шунингдек, ҳар икки музей бўлимларида ташкил этиладиган давра суҳбатлари, адабий анжуманлар, хотира кечалари, махсус ўқув-дарслар ва экскурсияларда мазкур диссертация илмий хулоса ва натижаларидан фойдаланилган (Андижон вилояти Маданий мерос бошқармасининг 2024-йил 6- июндаги 01-06/96-сон маълумотномаси). Натижада музей бўлимлари реекспозициясида, экспозициядан ўрин олган лавҳалар мазмунининг бойиши ва музейда ташкил этиладиган илмий-маърифий тадбирлар режаларини ишлаб чиқишда самарадорликка эришилган;
Қори Зокир адабий меросини ташкил этувчи ғазал, мураббаъ, мухаммас ва мусаддас каби жанрлардаги шеърларининг ғоявий-бадиий хусусиятлари, жанрий ҳамда композицион ўзига хосликлар таҳлил этилган материаллардан Андижон вилоят телерадиокомпаниясида эфирга узатилган “Хазинамсан китоб”, “Баҳс, мулоқот, таҳлил”, “Наш край” кўрсатувлари ҳамда “Андижон – ФМ.106” радиосининг “Маънавият сарчашмаси”, “Кўнгил бекати”, “Ҳар тўғрида”, “Шеърият гулшани” радиоешиттиришларини тайёрлашда фойдаланилган (Андижон вилоят телерадиокомпаниясининг 2024-йил 19-июндаги 01-13/22-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва эшиттиришлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.