Имомова Юлдузохн Жумабой қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): 23.00.04 – Халқаро муносабатлар, жаҳон ва минтақа тараққиётининг сиёсий муаммолари
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2024.2.PhD/Ss491
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: DSc.11/25.08.2022.S.24.02
Расмий оппонентлар: 1. Хайдаров Абдусамат Ахатович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
2. Дадабаев Тимур Юнусович, Сиёсий фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: АҚШ ташқи сиёсатининг Афғонистон йўналиши трансформацияси натижасида юзага келаётган муносабатларни баҳолаш ҳамда Афғонистонда тинчлик ва барқарор тараққиётни таъминлаш бўйича Ўзбекистон-АҚШ стратегик мулоқотини кенгайтириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
АҚШнинг Афғонистондаги ташқи сиёсий стратегиясининг шаклланишига сиёсий реализм, либерализм, неоконсерватизм ҳамда либерал гегемонизм каби ғоявий-назарий консепсиялар асосий таъсир кўрсатганлиги, айниқса, либерал гегемонизм АҚШнинг Афғонистондаги ёндашувларини, жумладан, демократик институтларни қарор топтириш ва минтақани барқарорлаштириш учун сиёсий, иқтисодий ва ҳарбий кучлардан фойдаланиш стратегиясини шакллантиришда муҳим омил бўлганлиги, бироқ либерал гегемонизмга асосланган мазкур стратегия кутилган натижаларни бермаганлиги боис АҚШ ташқи сиёсатида сиёсий реализм назариясининг устунлиги тикланганлиги илмий жиҳатдан асослаб берилган.
ХХ асрнинг 90-йилларида глобал терроризмга қарши курашга йўналтирилган халқаро ҳамкорликнинг Ўзбекистон миллий манфаатларини таъминлашга таъсирини баҳолаш ва мамлакатнинг ушбу жараёнлардаги иштирокини комплекс таҳлил этиш орқали халқаро ташаббусларда иштирок этиш Ўзбекистоннинг халқаро хавфсизлик тизимидаги ўрнини мустаҳкамлашга, Ғарб давлатлари билан ҳамкорликни кенгайтиришга ва мамлакатнинг дипломатик салоҳиятини оширишга асос яратиб берганлиги далилланган.
Афғонистон кампанияси (иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий компонентлари билан бирга) АҚШдаги ички вазият билан боғлиқ ҳолда олиб борилганлиги, хусусан, давлат бюджети тақчиллиги шароитида Афғонистон кампаниясини кўп йиллик молиялаштириш оқибатлари замирида Америка ҳукмрон элитаси ва жамиятида норозиликнинг тобора ортиб бориши охир-оқибатда мамлакатнинг ташқи сиёсий йўналишини ўзгартиришга, жумладан АҚШ ҳарбий қўшинларининг Афғонистондан олиб чиқиш тўғрисидаги қарорига таъсир кўрсатганлиги илмий асосланган.
Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегиясида Афғонистон муаммосини ҳал этиш, уни таҳдид манбаидан имкониятлар манбаига айлантириш борасидаги вазифалар, хусусан, Марказий Осиё ва Жанубий Осиё минтақалари ўртасида ўзаро боғлиқликни мустаҳкамлаш ва ушбу жараёнда Афғонистоннинг транспорт-транзит салоҳиятини рўёбга чиқариш орқали унинг иқтисодий ривожланишига кўмаклашиш билан боғлиқ вазифа АҚШнинг ушбу минтақадаги ташқи сиёсий стратегияси билан ўзаро ҳамоҳанглиги истиқболда Ўзбекистон-АҚШ стратегик ҳамкорлигини янада ривожлантириш учун асос яратиши илмий асослаб берилган.
IV. Тадқиқотнинг амалий натижалари қуйидагилардан иборат:
Марказий Осиёда шаклланаётган янгича геосиёсий вазиятда Ўзбекистон миллий манфаатларини фаол илгари суришда афғон омилининг таъсири сақланиб қолаётганлигини инобатга олган ҳолда, Ўзбекистоннинг АҚШ билан “Стратегик ҳамкорлик мулоқоти” ва «C5+1» форматлари доирасида ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда Афғонистонга хавфсизликка таҳдид манбаи сифатида эмас, балки Марказий Осиё ва Жанубий Осиё минтақаси оъзаро алоқадорлиги ва тараққиёти учун имкониятлар манбаи сифатида қарашга йўналтирилган “Ўзбекистон – 2030” стратегияси доирасидаги ташқи сиёсатини самарали амалга ошириш механизмлари илмий асослаб берилган.
“Ўзбекистон – 2030” стратегиясида белгиланган афғон муаммосини ҳал этишга бўйича вазифаларни АҚШнинг Марказий Осиёни Жанубий Осиёга интеграция қилиш стратегиясига ҳамоҳанг тарзда амалга ошириш ўзбек-америка стратегик ҳамкорлигини янада ривожлантиришнинг самарали механизмларидан бирига айлантириши мумкинлиги бўйича амалий хулосалар ишлаб чиқилган.