Ахмедова Нилуфар Яхияевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Божхона институти курсантларига касбга йўналтирилган лексикани ўргатишнинг лингводидактик асослари (рус тили мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (рус тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.PhD/Ped1791.
Илмий раҳбар: Хашимова Дилдархон Уринбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, PhD.03/07.06.2024.Ped.27.02.
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Розанна Мирзатуллаевна, педагогика фанлари доктори (ДСc); Абдуллаева Симела Христофоровна, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади божхона йўналишидаги гуруҳ талабаларига инновацион технологиялардан фойдаланган ҳолда касбга йўналтирилган (божхона ва юридик) лексикани ўқитишнинг илмий асосланган ва экспериментал апробацияланган методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
божхона йўналиши курсантлари/талабаларининг касбий фаолиятида терминологик бирликлардан фойдаланиш кўникмалари ва коммуникатив компетенсияларини ривожлантиришда фанлараро алоқадорлик аспектида билим ва малака интеграцияси самарадорлигини таъминловчи касбга йўналтириш зарурияти асосланган;
нутқни ривожлантириш ва касбий компетенсияларни шакллантиришда касбга йўналтирилган рус тилини ўзлаштириш билан боғлиқ тилга оид ва тиллараро маъновий, когнитив, вазифавий, функсионал, шаклий, лингвопсихологик, лингвистик (интерференсия ва транспозиция) қийинчиликларини аниқлаш орқали божхона ва юридик терминларини коммуникатив ва компетенсиявий аспектларнинг идентивлигига устуворлик бериш асосида ўқитиш методикаси такомиллаштирилган;
божхона йўналишида таҳсил олаётган курсантлар/талабалар нутқ фаолиятида учрайдиган типологик – лингвистик, дидактик, мотивацион хатоликларни олдини олиш жиҳатлари асосида терминологик лексикани ўқитишга йўналтирилган Паттернлаштириш методи лексик компетенсияни ривожлантириш моделининг амалий компонентларини ҳаракатли, дидактик, ролли, имитацион технологияларга бириктириш орқали такомиллаштирилган;
божхона ва юриспруденсия йўналишидаги божхона соҳаси курсантлари/талабаларида рус тилида божхона терминологиясидан оғзаки ва ёзма нутқда фойдаланиш кўникмаларини ривожлантиришга йўналтирилган ўқув жараёнини ташкил этишга қаратилган методик таъминот коммуникатив машқлар типологияси ва интерфаол методлар интеграцияси асосида самарали механизми мотивацион мезонига устунлик бериш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Божхона институти курсантларига касбга йўналтирилган ҳолда ўқитиш тизимининг таҳлил қилиниши бўйича амалий, шунингдек, назарий-услубий натижаларни ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган хулосалар ва таклифлар асосида:
божхона йўналиши курсантлари/талабаларининг касбий фаолиятида терминологик бирликлардан фойдаланиш кўникмалари ва коммуникатив компетенсияларини ривожлантиришда фанлараро алоқадорлик аспектида билим ва малака интеграцияси самарадорлигини таъминловчи касбга йўналтириган ёндашув зарурияти асосланганлиги бўйича таклиф ва тавсиялар “Божхона органларининг хизмат фаолиятида рус тили” ўқув қўлланмасини яратишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 30-июндаги 359-сон буйруғи). Натижада Божхона институт таълимининг мақсад ҳамда вазифаларини амалга оширишда рус тили ўқитувчиларига курсантлар, шунингдек, 2-курс курсантлари учун божхона органлари ходимларига рус тилини ўргатишга кўмаклашувчи, амалиётга йўналтирилган ва 36 соатлик амалий машғулотларга мўлжалланган “Божхона органларининг хизмат фаолиятида рус тили” ҳамда “Божхона менежменти” раҳбарлар юқори курси ходимларини ўқитиш учун “Касбий коммуникация соҳасидаги рус тили” ўқув дастурлари ишлаб чиқилган;
нутқни ривожлантириш ва касбий компетенсияларни шакллантиришда касбга йўналтирилган рус тилини ўрганиш билан боғлиқ тилга оид ва тиллараро маъновий, когнитив, вазифавий, функсионал, шаклий, лингвопсихологик, лингвистик (интерференсия ва транспозиция) қийинчиликларини аниқлаш орқали божхона ва юридик терминларини коммуникатив ва компетенсиявий ёндашувларнинг идентивлигига устуворлик бериш асосида ўқитиш методикаси такомиллаштирилгани хусусидаги назарий маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги академияси, Тошкент давлат юридик университетининг ўқув жараёнига жорий қилинган (Ички ишлар вазирлиги академиясининг 2021-йил 29-декабрдаги 38/5-126-сон маълумотномаси). Натижада методик ишланмалар Ўзбекистон Республикасидаги олий ҳарбий таълим муассасалари рус тили ўқитувчилари учун илмий-услубий манба бўлиб хизмат қилган;
божхона йўналишида таҳсил олаётган курсантлар/талабалар нутқ фаолиятида учрайдиган типологик – лингвистик, дидактик, мотивацион хатоликларни олдини олиш тамойиллари асосида терминологик лексикани ўқитишга йўналтирилган Паттернлаштириш методи лексик компетенсияни ривожлантириш моделининг амалий компонентларини ҳаракатли, дидактик, ролли, имитацион технологияларга бириктириш орқали такомиллаштирилганига оид хулосалардан 2-курс курсантлари учун “Божхона органларининг хизмат фаолиятида рус тили” ўқув қўлланмасини яратишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 30-июндаги 359-сон буйруғи). Натижада ушбу ўқув материали бўлажак божхона иши мутахассисларида касбга йўналтирилган лексиканинг шаклланишига имкон яратган;
божхона ва юриспруденсия йўналишидаги божхона соҳаси курсантлари/талабаларида рус тилида божхона терминологиясидан оғзаки ва ёзма нутқда фойдаланиш кўникмаларини ривожлантиришга йўналтирилган ўқув жараёнини ташкил этишга қаратилган методик таъминот коммуникатив машқлар типологияси ва интерфаол методлар интеграцияси асосида самарали механизми мотивацион мезонига устунлик бериш асосида такомиллаштирилганига оид назарий хулосалардан “Божхона органларининг хизмат фаолиятида рус тили” ўқув қўлланмасини яратишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 30-июндаги 359-сон буйруғи). Натижада бу касбга йўналтирилган лексикани ўргатишнинг босқичма-босқич такомиллаштирилиши ҳамда Ўзбекистон Республикасидаги олий ҳарбий таълим муассасаларининг курсант ва тингловчилар умумий билимларининг оширилишига хизмат қилган.