Ёкубова Шахноза Юсуфовнанинг  
фалсафа фанлари доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумот
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи): “Ўзбек тилида ҳоким аъзоси феълли бирикмалар”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2022.3PhD/Fil2716.
Илмий раҳбар: Назарова Саида Ахмеджановна, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар), ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.09.
Расмий оппонентлар: Шокирова Ҳавасхон Нурмаматовна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Юлдашева Нилуфар Эргашевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилидаги ҳоким аъзоси феълли бирикмалар ва турларини, уларнинг лисоний қурилиши ва нутқий воқеланишини субстансиал нуқтайи назардан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилида ҳоким аъзоси феълли бирикмаларнинг икки маъновий тури ажратилиб, феълли бирикмалар тизимида  [обект-ҳаракат] маъноли ва [белги-ҳаракат] маъноли турлари мавжудлиги аниқланган;
тил сатҳида [обект-ҳаракат] маъноли феълли бирикмалар лисоний қурилишини умумлаштирувчи [Ик.к.~Ф]=СБ ва [Икўм.~Ф]=СБ қолиплари, [Ик.к.~ Ф]=СБ қолипига тегишли хусусий қолиплар – [Иб.к.~Ф]=СБ, [Ит.к.~Ф]=СБ, [Иж.к.~Ф]=СБ, [Иў-п.к.~Ф]=СБ, [Ич.к.~Ф]=СБ ҳамда [белги-ҳаракат] маъноли феълли бирикмаларнинг лисоний қурилишини акс эттирувчи умумий [И ~ Ф]=СБ қолипи, бу қолипга оид 5 хил оралиқ қолип – [Сф~Ф]=СБ, [Р~Ф]=СБ, [С~Ф]=СБ, [Т~Ф]=СБ, [Олм~Ф]=СБ мавжудлиги ва феълли бирикмалар тизимини ташкил этиши субстансиал синтактик назария негизида асослаб берилган;
 [обект-ҳаракат] ва [белги-ҳаракат] маъноли феълли бирикмаларнинг бадиий нутқдаги вариантлари [Ик.к.~Ф]=СБ, [Икўм.~Ф]=СБ ва [И ~Ф]=СБ каби  лисоний синтактик қолипларнинг нутқ услубларидаги ҳосилалари эканлиги исботланган;
[Ик.к.~Ф], [Икўм.~Ф] ва [И~Ф]  қурилишли бирикмалар бадиий тасвирда тропларни метонимия, синекдоха, ўхшатиш асосида ҳосил қилиши, синтактик эллипсис, синтактик параллелизм ва градацияни шакллантириши, тилдаги ранг-баранг лексик-морфологик имкониятларни моддийлаштириши, образли ифодани ҳосил қилиши, ҳиссий таъсирчан, жозибадор ва жонли тасвир ҳосил қиладиган кўчимларни вужудга келтириши далилланган.          
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилидаги ҳоким аъзоси феълли  сўз бирикмаларининг лисоний ва нутқий хусусиятларини тадқиқ қилиш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
ўзбек тилида ҳоким аъзоси феълли бирикмаларнинг икки маъновий тури ажратилиб, феълли бирикмалар тизимида  [обект-ҳаракат] маъноли ва [белги-ҳаракат] маъноли турлари мавжудлигига доир маълумотлардан Бухоро давлат  университетида А-ОТ-2021-2 рақамли “Тиббиётга оид атамалар электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2024-йил 19-июндаги 01-04/3394-сон маълумотномаси). Натижада феълли бирикмаларининг лисоний қурилиш хусусиятлари, нутқий жиҳатлари далилланган илмий-назарий қарашлар “Тиббиётга оид атамалар электрон платформаси”нинг яратилишида лингвистик таъминот вазифасини бажарган;
[Ик.к.~Ф], [Икўм.~Ф] ва [И~Ф]  қурилишли бирикмалар бадиий тасвирда тропларни метонимия, синекдоха, ўхшатиш асосида ҳосил қилиши, синтактик эллипсис, синтактик параллелизм ва градацияни шакллантириши, тилдаги ранг-баранг лексик-морфологик имкониятларни моддийлаштириши, образли ифодани ҳосил қилиши, ҳиссий таъсирчан, жозибадор ва жонли тасвир ҳосил қиладиган кўчимларни вужудга келтириши каби маълумотлардан Бухоро давлат университетида Ё-А-1-9 рақамли “Аҳолининг турли қатламларига психологик ёрдам кўрсатиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда (2016-2017-йй.) фойдаланилган (Бухоро психология ва хорижий тиллар институтининг 2023-йил 22-декабрдаги 12-04/01-446-сон маълумотномаси). Натижада турли қатламга оид шахслар мулоқоти феълли бирикмаларнинг ўзига хос нутқий хусусиятларига оид лингвистик материаллар орқали асосланган;
[обект-ҳаракат] ва [белги-ҳаракат] маъноли феълли бирикмаларнинг бадиий нутқдаги вариантлари [Ик.к.~Ф]=СБ, [Икўм.~Ф]=СБ ва [И ~Ф]=СБ каби  лисоний синтактик қолипларнинг нутқ услубларидаги ҳосилалари эканлиги Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг “Ассалом, Бухоро”, “Нажот билимда” кўрсатувлари ва “Асрларнинг асраганлари” радиоешиттиришларида фойдаланилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2023-йил 14-ноябрдаги 02-09-318-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва радиоешиттиришлар мазмунан бойитилган.