Усмонова Одина Сиддиковнанинг    
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оламнининг лисоний манзарасида таом номларининг ўрни”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2023.4.PhD/Fil4292.
Илмий раҳбар: Шаҳабитдинова Шохида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Мирзаҳидова Муяссар Инамжановна, филология фанлари доктори, профессор; Гулямова Шаҳноза Қаҳрамоновна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади оламнинг лисоний манзарасида таом номларининг ўрни ва аҳамияти масаласини, лингвистик, лингвокултурологик ва социолингвистик хусусиятларини очиб беришдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
озиқ-овқат номларида кодланган ижтимоий иерархия ва гендер нормалари социолингвистик ёндашув негизида аниқланиши орқали нутқдаги маҳсулот, ингредиент, таом, пишириш усуллари ва овқатланиш одатларини билдирувчи атамалар тилнинг ўзида кодланган тизимли тенгсизлик ва тахминларни очиб бериши асосланган;
“таом” консепти олам лисоний манзарасининг бир бўлаги бўлиб, миллий тушунча, ғоя, тасвир ва муносабатларни акс эттирувчи устуворлик, стереотип, менталитет ва дунёқараш, ижтимоий-маданий муносабатлар тизими, турли халқлар маданиятларига хос бўлган анъана, урф-одат ва эътиқод, бу халқларнинг тарихий тақдирларидаги фарқларни намоён этиши очиб берилган;
“таом” консепти кўп қатламли тушунча бўлиб, у алоҳида егулик ва маҳсулотларнинг ўзига хос номларини, шунингдек, муқаддас маънога эга бўлган рамзий архетипик тасвирларни ўз ичига олиши аниқланган;
 “таом” тушунчаси нафақат сўзнинг лексик маъносини, балки маданий, ижтимоий ва гастрономик жиҳатларини ҳам акс эттириб, тилда таомни ифодалаш учун мавжуд бирликлар турли маданият ва жамиятнинг овқатланиш ҳамда гастрономия ҳақидаги ғояларини ташкил этиши, маданий жиҳатдан нафақат моддий обект (озиқ-овқат), балки озиқ-овқат тайёрлаш, хизмат қилиш ва исътемол қилиш билан боғлиқ маданий хусусиятлар: анъаналар ва урф-одатларни ҳам ўз ичига олиши, ижтимоий жиҳатдан тилда ижтимоий мавқе, ёш, жинс ёки бошқа ижтимоий жиҳатларни акс эттирувчи таомлар учун турли хил атамалар бўлиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Оламнинг лисоний манзарасида таом номларининг ўрни ва масаласини, таом номларининг тарихий ривожланиши, лингвистик, лингвокултурологик ва социолингвистик хусусиятларини ўрганиш билан боғлиқ вазифаларни тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“таом” консептининг кўп қатламли тушунчалиги, у алоҳида егулик ва маҳсулотларнинг ўзига хос номларини, шунингдек муқаддас маънога эга бўлган рамзий архетипик тасвирларни ўз ичига олишига доир ўзига хос жиҳатлар билан боғлиқ илмий хулосалардан Андижон давлат университетида бажарилган “ОТ-Ф1-18. Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлар ва методологиясини ишлаб чиқиш” мавзусидаги лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024-йил 24-апрелдаги 39-01-489-сон маълумотномаси). Натижада лисоний маданиятни таъминлашга оид методология нутқ воситаларига доир янги назарий қарашлар билан бойитилган;
“таом” тушунчаси нафақат сўзнинг лексик маъносини, балки маданий, ижтимоий ва гастрономик жиҳатларини ҳам акс эттириб, тилда таомни ифодалаш учун мавжуд бирликлар турли маданият ва жамиятнинг овқатланиш ҳамда гастрономия ҳақидаги ғояларини ташкил этиши, маданий жиҳатдан нафақат моддий обект (озиқ-овқат), балки озиқ-овқат тайёрлаш, хизмат қилиш ва истеъмол қилиш билан боғлиқ маданий хусусиятлар: анъаналар, урф-одатларни ҳам ўз ичига олиши, ижтимоий жиҳатдан тилда ижтимоий мавқе, ёш, жинс ёки бошқа ижтимоий жиҳатларни ҳам акс эттирувчи таомлар учун турли хил атамалар бўлиши асосланганлиги кабилардан уларнинг олам лисоний манзарасидаги аксига доир лингвистик атамаларни изоҳлашда Андижон давлат университетида 2022-2023-йилларда бажарилган “№ ИЛ-402104213. Ўзбек тилида электрон лингвистик энциклопедик луғат ишлаб чиқиш” давлат инновацион-тадқиқот дастурлари доирасидаги лойиҳада фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024-йил 24-апрелдаги 39-01-488-сон маълумотномаси). Натижада олам лисоний манзараси тавсифида қўлланилувчи айрим бирликларнинг ўзига хосликлари очиб берилган;
“таом” консепти олам лисоний манзарасининг бир бўлаги бўлиб, миллий тушунча, ғоя, тасвир ва муносабатларни акс эттирувчи устуворлик, стереотип, менталитет ва дунёқараш, ижтимоий-маданий муносабатлар тизими, турли халқлар маданиятларига хос бўлган анъана, урф-одат ва эътиқод, бу халқларнинг тарихий тақдирларидаги фарқларни намоён этиши ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” мухарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Ўзбекистон ёшлари” номли дастурлар сценарийсида (2024-йил январ ва феврал ойлари) фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2024-йил 5-февралдаги 04-36-175-сон маълумотномаси). Натижада эшиттиришларнинг илмий савияси ортган ҳамда тиллардаги таом номларини ўрганишда, тизимни аниқлашда ҳамда мукаммал таснифлашда назарий қарашлар ва фактлар билан бойитиб беришда ўзига хослик таъминланган.