Шамшетова Юлдуз Махаматдиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Рус ва қорақалпоқ тилларидаги англицизмлар (1991-2023 йиллар оммавий ахборот воситалари асосида)”, 10.00.06 – «Қиёсий адабиётшунослик, чогʻиштирма тилшунослик ва таржимашунослик» (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fil3613.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Қулмаматов Дўсмамат Саттарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Абдиназимов Шамшетдин Нажимович, филология фанлари доктори, профессор; Худайкулов Абдулла Эшкуватович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус ва қорақалпоқ тилларида юритиладиган оммавий ахборот воситаларида мавжуд бўлган инглизча ўзлашмаларнинг сони, таркиби ва мослашуви нуқтаи назардан комплекс очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рус ва қорақалпоқ тилларидаги даврий нашрлар ва оммавий ахборот воситаларининг матнларида инглиз тилидаги ўзлашмаларнинг ма'но торайтириш ва кенгайтириш каби лексик ҳамда семантик усуллари аниқланган;
рус ва қорақалпоқ тилларидаги мустақиллик даври (1991-2023) оммавий ахборот воситалар глобаллашув ва технологик ўзгаришларнинг таъсирида англицизмлар сонининг ортиш динамикасига учрагани исботланган;
инглизча ўзлашувларнинг тил тизимига интеграциялашув жараёни ва уларнинг рус ҳамда қорақалпоқ тилларига ижобий таъсири, мослашув хусусиятлари, жумладан, семантик, фонетик, сўз ясалиши ва морфологик ўзгаришлари очиб берилган;
рус ва қорақалпоқ оммавий ахборот воситаларида қўлланилган инглизча сиёсий, иқтисодий, спорт ва интернет ўзлашмаларининг тематик ҳамда структур-семантик хусусиятлари асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рус ва қорақалпоқ тилларидаги англицизмларни тадқиқ қилиш жараёнида олинган натижалари асосида:
инглизча ўзлашувларнинг тил тизимига интеграциялашув жараёни ва уларнинг рус ҳамда қорақалпоқ тилларига ижобий таъсири, мослашув хусусиятлари, жумладан, семантик, фонетик, сўз ясалиши ва морфологик ўзгаришлари ҳаққидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 20 сентябрдаги 513-сон Қарори билан ташкил этилган Қорақалпоғистон Республикаси Ёшлар билан ишлаш ҳудудий бошқармасида амалга оширилган “Реестрга киритилган ёшларни замонавий касбларга ўқитиш” мавзусидаги ижтимоий лойиҳада фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Ёшлар билан ишлаш бошқармасининг 2024 йил 22 апрелдаги 02-08/561-сон маʻлумотномаси). Натижада рус ва қорақалпоқ луғатлари қатламларига кириб келган инглизча лексемаларнинг маʻносини ойдинлаштириш, уларнинг Қорақалпоғистон оммавий ахборот воситалар матнларида рус ва қорақалпоқ тилларидаги, лексикографик манбаларида қайд этилишини аниқлаш имконини берган;
рус ва қорақалпоқ оммавий ахборот воситаларида қўлланилган инглизча сиёсий, иқтисодий, спорт ва интернет ўзлашмаларининг тематик ҳамда структур-сетмантик хусусиятлари оид тематик таркиби бўйича олинган илмий-назарий хулосалардан ФА-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2024-йил 29 апрелдаги 170/1-сон маълумотномаси). Натижада публицистик манбалар оммавий ахборот воситалар матнини таҳлил қилишда ўқувчиларнинг мустақил фикрлашга доир билимларини оширишга хизмат қилган.
рус ва қорақалпоқ тилларидаги мустақиллик даври (1991-2023) оммавий ахборот воситалар глобаллашув ва технологик ўзгаришларнинг таъсирида англицизмлар сонининг ортиш динамикаси натижалари “Муҳим диалог” телекўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2024 йил 13 майдаги 05-22/231-сон маʻлумотномаси). Натижада экспертлар тайёрлаш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
рус ва қорақалпоқ тилларидаги даврий нашрлар ва оммавий ахборот воситаларининг матнларида инглиз тилидаги ўзлашмаларнинг ма'но торайтириш ва кенгайиш лексик ҳамда семантик усулларига оид натижалардан “Рус ва қорақалпоқ тилларида юритиладиган оммавий ахборот воситаларидаги англицизмлар таърифи” семинар-тренингда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги оммавий ахборот воситалари коммуникациялари агентлиги Қорақалпоғистон бўлимининг 2024 йил 24 апрелдаги ВК-01-173-сон маълумотномаси). Натижада тайёрланган материалнинг илмий оммабоплиги та'минланади.