Кучкоров Шавкат Шухратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “сурункали юрак етишмовчилигида витамин Д, электролитлар ва паратгормонни стандарт муолажалар негизида буйраклар функционал ҳолатига таъсирини баҳолаш” 14.00.05 – Ички касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3749.
Илмий раҳбар: Гадаев Абдиғаффор Гадаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.02.
Расмий оппонентлар: Собиров Мақсуд Атабоевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Муллабоева Гузал Учкуновна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали юрак етишмовчилигида қондаги фосфор, кальций, паратгормон ва витамин Д кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати ўртасидаги боғлиқликни ҳамда уларга турли таркибли муолажалар таъсирини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали юрак етишмовчилигида беморларда коптокчалар фильтрацияси тезлиги ва қондаги микроэлементлар орасида боғлиқлик мавжудлиги, уларни буйрак функционал холатига салбий таъсири сурункали буйрак касаллигининг эрта предикторлари эканлиги аниқланган;
сурункали юрак етишмовчилигида қонда паратгормон ошиши ва витамин Д кўрсаткичларини пасайиши буйраклар дисфункциясига параллел равишда ўзгариб бориши аниқланган;
сурункали юрак етишмовчилигининг комплекс стандарт давоси таркибида эмпаглифлозинни витамин Д билан биргаликда қўллаш фосфор, кальций алмашинуви ва паратгормон кўрсаткичларига ижобий таъсир этиши исботланган;
сурункали юрак етишмовчилигининг комплекс стандарт давоси таркибида эмпаглифлозинни витамин Д билан биргаликда қўллаш яллиғланиш ва фиброз жараёнларини камайтириб юрак ва буйрак функционал ҳолатига ижобий таъсир этиши аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сурункали юрак етишмовчилигида электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш ва унинг амалий ахамияти бўйича бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилигида беморларда коптокчалар фильтрацияси тезлиги ва қондаги микроэлементлар орасида боғлиқлик мавжудлиги, уларни буйрак функционал холатига салбий таъсири сурункали буйрак касаллигининг эрта предикторлари эканлиги аниқланган; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Сурункали юрак етишмовчилигида электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш ва унинг амалий ахамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган “Сурункали юрак етишмовчилигида витамин Д ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ўрганиш ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш” номли услубий тавсияномаси Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-17 сонли буйруғи билан тасдиқланган. Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-x-10 сонли хулосаси 2024-йил 25-март кунида тасдиқланган. Услубий тавсияномада сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларда электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати баҳоланган ва таркибида сакубитрил-валсартанни ва эмпаглифлозини бўлган стандарт муолажаларни қўллаш уларда касалликни кечишини барқарорлаштириш имконини берган. Илмий тадқиқот натижалари Фарғона вилояти соғлиқни сақлаш бошқармасининг 2024-йил 15-июн кунидаги 114-сонли ва 115-сонли буйруғига асосан Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида, Фарғона Ҳарбий госпиталида соғлиқни сақлаш амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 24-июндаги №03/26-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: жорий қилинган усул касалликнинг даво самарадорлигини ошириш ва касаллик асоратлари эрта ривожланишининг олдини олиш, ҳаёт сифати кўрсаткичларини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: беморларда тавсия этилган стандарт муолажалар, уларда касаллик белгиларини самарали даволашга ҳамда беморларнинг юрак ичи гемодинамикасининг ва буйракдаги фиброз жараёнларининг яхшиланиши орқали оғир даражаларини, ўлим ва ногиронликни камайтириб беморларнинг ўртача умр давомийлигини оширади. Хулоса Сурункали юрак етишмовчилиги негизида буйраклар дисфункцияси ривожланган асосий гуруҳ беморларнинг 40% да витамин Д танқислиги (≤30 нг/мл) аниқланди, назорат гуруҳида эса бу рақамлар 42,5 % га тенг бўлди;
иккинчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилигида қонда паратгормон ошиши ва витамин Д кўрсаткичларини пасайиши буйраклар дисфункциясига параллел равишда ўзгариб бориши исботланган. Сурункали юрак етишмовчилигида электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш ва унинг амалий ахамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган “Сурункали юрак етишмовчилигида витамин Д ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ўрганиш ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш” номли услубий тавсияномаси Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-17 сонли буйруғи билан тасдиқланган. Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-x-10 сонли хулосаси 2024-йил 25-март кунида тасдиқланган. Услубий тавсияномада сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларда электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати баҳоланган ва таркибида сакубитрил-валсартанни ва эмпаглифлозини бўлган стандарт муолажаларни қўллаш уларда касалликни кечишини барқарорлаштириш имконини берган. Илмий тадқиқот натижалари Фарғона вилояти соғлиқни сақлаш бошқармасининг 2024-йил 15-июн кунидаги 114-сонли ва 115-сонли буйруғига асосан Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида, Фарғона Ҳарбий госпиталида соғлиқни сақлаш амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 24-июндаги №03/26-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: жорий қилинган усул касалликнинг даво самарадорлигини ошириш ва касаллик асоратлари эрта ривожланишининг олдини олиш, ҳаёт сифати кўрсаткичларини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: беморларда тавсия этилган стандарт муолажалар, уларда касаллик белгиларини самарали даволашга ҳамда беморларнинг юрак ичи гемодинамикасининг ва буйракдаги фиброз жараёнларининг яхшиланиши орқали оғир даражаларини, ўлим ва ногиронликни камайтириб беморларнинг ўртача умр давомийлигини оширади. Хулоса сурункали юрак етишмовчилиги негизида буйраклар дисфункцияси ривожланган асосий гуруҳдаги витамин Д танқислиги аниқланган беморларда стандарт даво таркибида эмпаглифлозин бўлган муолажаларга витамин Д қўшилиши паратгармон кўрсаткичларини 68,9±6,2 пг/мл дан 45,6±5,4 пг/мл га яьни 1,5 мартага (р<0,01) камайишига олиб келиши исботланган.
учинчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилигининг комплекс стандарт давоси таркибида эмпаглифлозинни витамин Д билан биргаликда қўллаш фосфор, кальций алмашинуви ва паратгормон кўрсаткичларига ижобий таъсир этиши исботланган. Сурункали юрак етишмовчилигида электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш ва унинг амалий ахамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган “Сурункали юрак етишмовчилигида витамин Д ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ўрганиш ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш” номли услубий тавсияномаси Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-17 сонли буйруғи билан тасдиқланган. Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-x-10 сонли хулосаси 2024-йил 25-март кунида тасдиқланган. Услубий тавсияномада сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларда электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати баҳоланган ва таркибида сакубитрил-валсартанни ва эмпаглифлозини бўлган стандарт муолажаларни қўллаш уларда касалликни кечишини барқарорлаштириш имконини берган. Илмий тадқиқот натижалари Фарғона вилояти соғлиқни сақлаш бошқармасининг 2024-йил 15-июн кунидаги 114-сонли ва 115-сонли буйруғига асосан Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида, Фарғона Ҳарбий госпиталида соғлиқни сақлаш амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 24-июндаги №03/26-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: жорий қилинган усул касалликнинг даво самарадорлигини ошириш ва касаллик асоратлари эрта ривожланишининг олдини олиш, ҳаёт сифати кўрсаткичларини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: беморларда тавсия этилган стандарт муолажалар, уларда касаллик белгиларини самарали даволашга ҳамда беморларнинг юрак ичи гемодинамикасининг ва буйракдаги фиброз жараёнларининг яхшиланиши орқали оғир даражаларини, ўлим ва ногиронликни камайтириб беморларнинг ўртача умр давомийлигини оширади. Хулоса Сурункали юрак етишмовчилиги негизида буйраклар дисфункцияси ривожланган беморларда қондаги кальций ва фосфор кўрсаткичлари асосий гуруҳдаги витамин Д танқислиги кузатилганларда мос равишда 1,88±0,2 ммол/л ва 2,1±0,3 ммол/л га тенг бўлди. Таркибида эмпаглифлозин бўлган стандарт даво негизида витамин Д қўшиб ўтказилган муолажалардан кейин кўрсаткичлар мос равишда 2,47±0,25 ммол/л (р<0,001) ва 1,54±0,25 ммол/л (р<0,01) ни ташкил этди ва ижобий томонга ўзгариши исботланган.
тўртинчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилигининг комплекс стандарт давоси таркибида эмпаглифлозинни витамин Д билан биргаликда қўллаш яллиғланиш ва фиброз жараёнларини камайтириб юрак ва буйрак функционал ҳолатига ижобий таъсир этиши исботланган. Сурункали юрак етишмовчилигида электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш ва унинг амалий ахамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида ишлаб чиқилган “Сурункали юрак етишмовчилигида витамин Д ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати орасидаги боғлиқликни ўрганиш ҳамда комплекс муолажалар таъсирини бахолаш” номли услубий тавсияномаси Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-17 сонли буйруғи билан тасдиқланган. Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти илмий-тадқиқот ишлари бўйича эксперт кенгашининг 01-02/u-t-x-10 сонли хулосаси 2024-йил 25-март кунида тасдиқланган. Услубий тавсияномада сурункали юрак етишмовчилиги мавжуд беморларда электролитлар ва паратгормон кўрсаткичлари билан буйраклар функционал ҳолати баҳоланган ва таркибида сакубитрил-валсартанни ва эмпаглифлозини бўлган стандарт муолажаларни қўллаш уларда касалликни кечишини барқарорлаштириш имконини берган. Илмий тадқиқот натижалари Фарғона вилояти соғлиқни сақлаш бошқармасининг 2024-йил 15-июн кунидаги 114-сонли ва 115-сонли буйруғига асосан Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида, Фарғона Ҳарбий госпиталида соғлиқни сақлаш амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 24-июндаги №03/26-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: жорий қилинган усул касалликнинг даво самарадорлигини ошириш ва касаллик асоратлари эрта ривожланишининг олдини олиш, ҳаёт сифати кўрсаткичларини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: беморларда тавсия этилган стандарт муолажалар, уларда касаллик белгиларини самарали даволашга ҳамда беморларнинг юрак ичи гемодинамикасининг ва буйракдаги фиброз жараёнларининг яхшиланиши орқали оғир даражаларини, ўлим ва ногиронликни камайтириб беморларнинг ўртача умр давомийлигини оширади. Хулоса Сурункали юрак етишмовчилиги негизида буйраклар дисфункцияси ривожланган беморларда қондаги витамин Д кўрсаткичлари билан чап қоринча сўнги систолик (r=-0.48, p˂0.01) ҳамда диастолик ўлчами (r=-0.53, p˂0.001) билан ўртача кучли манфий, чап қоринчи қон отиш фракцияси (r=0.51, p˂0.001) ва миокард массаси (r=0.35, p˂0.05), коптокчалар филтрацияси тезлиги билан (r=0.45, p˂0.01) мусбат корреляцион боғлиқлик аниқланди. Шунингдек, яллиғланиш цитокинлари С-реактив оқсил (r=-0.478, p˂0.05), интерлейкин-6 (r=-0.446, p˂0.05) ва α-ўсма некрози омили (r=-0.546, p˂0.001) билан ўртача кучли манфий боғлиқлиги исботланган.