Назаров Иброхим Рустамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID -19 да сон суяги бошчаси асептик некрозининг клиник ва патоморфологик жиҳатлари” 14.00.15 – Патологик анатомия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2023.2. PhD /Tib3575.
Илмий раҳбар: Махкамов Носиржон Жўраевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти, PhD04/ 30.09.2020. Tib.122.01.
Расмий оппонентлар: Хасанова Мухаррама Алмаредановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Рейимназарова Гулсара Жамаловна, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
COVID-19 инфекциясида сон суяк бошчасининг асептик некрозининг клиник-инструментал, патоморфологик ва морфометрик кўрсаткичлари ҳақидаги маълумотларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
SARS-CoV-2билан касалланган беморларни сон суяклари бошчаси бўғим юзасида макроскопик жиҳатдан демаркацион чизиқлар билан чегараланган оқиш рангли ўчоқ пайдо бўлиши, ғовак суяк қисмида дастлаб оқ-сариқ рангли некроз, маълум вақт ўтиши билан секвестрлар ва кистоз бўшлиқлар, иккиламчи ўзгаришлар кўринишида эса, дағал толали кўринишдаги репаратив регенерациянинг оссификация ўчоқлари пайдо бўлиши билан давом етиши аниқланган;
сон суяк бошчаси асептик некрозида морфологик жиҳатдан, дастлаб ғовак суякнинг юза қисмлари некрози, компакт суяк қатлами ёрилиши, некроз ўчоғининг чуқурлашиши ва резорбсияси, секвестрларнинг юзага келиши, кистоз бўшлиқларнинг пайдо бўлиши исботланган;
SARS-CoV-2 таъсирида сон суяк бошчасининг артерияларини морфологик жиҳатдан шикастланиши, асосан эндотелиит, микроангиопатия, микротромбозлар ривожланишига олиб келганлиги оқибатида суяк тўқимасида ишемия ва асептик некрозни ривожлантириши исботланган.
сон суяги бошчаси асептик некрозида ривожланган тўқима тузилмалари таркибий қисмларини эгаллаган майдонларини 5/2 қисмни ташкил этганлиги, 46% соҳасида некроз ўчоқлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сон суяги аваскуляр некрози прогнозини яхшилаш учун олинган илмий натижаларга кўра;
илмий тадқиқотлар натижалари асосида “COVID-19 да сон суяги бошчаси асептик некрозининг клиник ва патоморфологик ўзгаришлари” услубий тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган. Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024-йил 25 сентябрдаги 06/84-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Андижон давлат тиббиёт институтининг 2024-йил 29-февралдаги 6и-18/у-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган).
биринчи илмий янгилик: SARS-CoV-2билан касалланган беморларни сон суяклари бошчаси бўғим юзасида макроскопик жиҳатдан демаркацион чизиқлар билан чегараланган оқиш рангли ўчоқ пайдо бўлиши, ғовак суяк қисмида дастлаб оқ-сариқ рангли некроз, маълум вақт ўтиши билан секвестрлар ва кистоз бўшлиқлар, иккиламчи ўзгаришлар кўринишида эса, дағал толали кўринишдаги репаратив регенерациянинг оссификация ўчоқлари пайдо бўлиши билан давом етиши аниқланганлиги Андижон вилояти травматология ва ортопедия шифохонаси  (15.03.2024-й.; №32), Наманган вилояти патологик анатомия бюроси (18.03.2024-й.; №29), Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (20.04.2024-й.; №48 А/Ф) ҳамда Андижон вилояти патологик анатомия бюросида (16.03.2024-й.; №23) буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ССБАН касалликларининг макроскопик ҳолатини структур-функсионал текширувлар билан бир бирига солиштирма баҳолаш натижасида турли усулларнинг ижобийсини танлаб олиниши беморлар меҳнат фаолиятини самарасини 65% гача оширишга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: тавсия этилган ССБАН эрта аниқлаш бўйича ташхислаш усули ва даволаш тактикасини танлаш клиник-патоморфологик солиштирма асослаш натижаларини олган ҳолда иқтисодий ҳисоблаш мумкин, касалликни кечишида ананавий усуллар (УАШ, травматолог кўриги, МРТ, рентген, ЭКГ, қон ва пешоб таҳлили ва бошқалар) билан жарроҳлик амалиётидаги ҳаражатларни, ташриҳсиз даволанишда 55% гача тежалишига олиб келади. Хулоса: ушбу қўлланма далилларга асосланган тиббиёт тамойилларига мос макроскопик ҳулосани клиник ва патоморфологик солиштирма ташҳислаш натижалари, даволашни жаҳон даражасига кўтаришга имкон беради;
иккинчи илмий янгилик: сон суяк бошчаси асептик некрозида морфологик жиҳатдан, дастлаб ғовак суякнинг юза қисмлари некрози, компакт суяк қатлами ёрилиши, некрози ўчоғининг чуқурлашиши, некроз ўчоқларининг резорбсияси, секвестрларнинг юзага келиши, кистоз бўшлиқларнинг пайдо бўлиши исботланганлиги Андижон вилояти травматология ва ортопедия шифохонаси  (15.03.2024-й.; №32), Наманган вилояти патологик анатомия бюроси (18.03.2024-й.; №29), Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.04.2024-й.; №48 А/Ф) буйруғи ҳамда Андижон вилояти патологик анатомия бюросида (16.03.2024-й.; №23) буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган патоморфологик ташҳислаш тартиби тос-сон бўғими дегенератив-дистрофик касалликларидан сон боши аваскуляр некрози сонини камайтирган. Иқтисодий самарадорлиги: тавсия этилган ССБАН касаллигини аниқлаш бўйича эрта ташхислаш тактикасини танлаш клиник-анамнестик натижаларини асосида морфологик жиҳатларини ҳисобга олган ҳолда иқтисодий самарадорликни юқорилиги 45% гача маблағлар тежалиши билан изоҳланади. Хулоса: бундай ССБАН соҳасидаги клиник морфологик хусусиятларини тўлиқ ўрганиб борилиши, клиницистлар учун касаллик келиб чиқиш сабабларини 100% аниқлаш, тўғри таҳлил қилиш ва даволаш алгоритмини тўғри танланишига имкон беради;
 учинчи илмий янгилик: SARS-CoV-2таъсирида сон суяк бошчасининг артерияларини морфологик жиҳатдан шикастланиши, асосан эндотелиит, микроангиопатия, микротромбозлар ривожланишига олиб келганлиги оқибатида, суяк тўқимасида ишемия ва асептик некрозни ривожлантириши исботланганлиги Андижон вилояти травматология ортопедия шифохонаси (15.03.2024-й.; №32), Наманган вилояти патологик анатомия бюроси (18.03.2024-й.; №29), Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази буйруғи (20.04.2024-й.; №48 А/Ф) ҳамда Андижон вилояти патологик анатомия бюросида (16.03.2024-й.; №23) буйруғи билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тавсия этилган асептик некрозни ривожланишига қараб патоморфологик солиштирма ташҳислаш услубларнинг даволаш амалиётига жорий этилиши натижасида, аҳоли орасида 65% гача тос сон бўғиими аваскуляр некроз касалликларининг ташхислаш ва даволаш самарадорлиги оширилишига имкон берган. Тавсия этилган патоморфологик ташҳислаш усулидан фойдаланган ҳолда муолажаларни ўтказиш вақтини 1-1,5 баробар қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 950000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган; Иқтисодий самарадорлиги: аҳолини меҳнат фаолиятидаги қатламини даволашда 1 нафар бемор учун уч кунлик Стационар даволаниш (прейскурантга кўра 1-кунлик тўлов миқдори 145000-180000 сўмни ташкил этади) даги сарфини камайтирган. Стационарда 12 кунликдан 9 кунликка қисқариши, даво муолажалари бюджетдан бир киши учун (500000 сўмгача) иқтисод қилинган. Ҳулоса: ССБАН касалликлари ҳасталанган 1 нафар бемор ҳисобига мақсадли текширув ва даволаш пайтида ўртача бюджет маблағларини 150000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 350000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: сон суяги бошчаси асептик некрозида ривожланган тўқима тузилмалари таркибий қисмларини эгаллаган майдонларини 5/2 қисмни ташкил этганлиги, 46% соҳасида некроз ўчоқлари аниқланганлиги Андижон вилояти травматология ва ортопедия шифохонасида (15.03.2024-й.; №32), Андижон вилояти патологик анатомия бюросида (16.03.2024-й.; №23) буйруғи Наманган вилояти патологик анатомия бюросида (18.03.2024-й.; №29), ҳамда Наманган вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (20.04.2024-й.; №48 А/Ф) буйруғи билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган сон бошчаси суяги COVID-19 дан кейинги асептик некрозини ташхислашда морфометрик кўрсаткичлари ҳақидаги маълумотлар билан структур-функсионал ва патоморфологик таҳлилига индивидуал ёндашув асосида даволаниш муддатини қисқартиришга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: аҳолини меҳнат фаолиятидаги қатламини даволашда 1 нафар бемор учун уч кунлик Стационар даволаниш (прейскурантга кўра 1-кунлик тўлов миқдори 298000– сўмни ташкил этади) даги сарфини камайтирган. Стационарда 12 кунликдан 9 кунликка қисқариши, ташҳислаш ва даво муолажалари бюджетдан бир киши учун (894000 сўмгача) иқтисод қилинган. Ҳулоса: ССБАН касалликлари ҳасталанган 1 нафар бемор ҳисобига мақсадли клиник патоморфологик текширув ва даволаш пайтида ўртача бюджет маблағларини 590000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 304000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.