Барнаева Ситора Бахрамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромининг клиник-неврологик хусусиятлари”, 14.00.13 – Неврология;
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Tib3356.
Илмий раҳбарлар: Ходжиева Дилбар Таджиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Хайдарова Дилдора Кадировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Усмонова Дурдона Джурабоевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоғистон миллий тиббиёт университети
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромининг клиник-неврологик хусусиятларини ўрганиш ва даволаш усуллари самарадорлигини қиёсий баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
геморрагик инсульт ўткир даврида тутқаноқ хуружлари ривожланишида  ўчоқнинг мия моддасида жойлашувига кўра субкортикал жойлашуви бошқа турдаги изоляцияланган қонн қуйилишларга нисбатан юқори даражадаги хавф омили эканлиги асосланган;
геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдром ривожланишида локализатсиясига кўра чакка бўлаги қон қуйилишлари патогенетик аҳамиятлилиги исботланган;
инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида бемор психоэмоционал, вегетатив бузилишларининг тутқаноқ кечишини ташхислашда аҳамиятли бўлган клиник маркер сифатида аҳамиятлиги асосланган;
геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларни даволашда клиник-неврологик, нейропсихологик, нейрофизиологик ва нейровизуал ўзгаришларнинг ижобий кўрсаткичларидан келиб чиқиб даволаш мезонлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромининг клиник-неврологик хусусиятлари мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/56-сон хулосаси олинган.  
биринчи илмий янгилик:  геморрагик инсульт ўткир даврида тутқаноқ хуружлари ривожланишида ўчоқнинг мия моддасида жойлашувига кўра субкортикал жойлашуви бошқа турдаги изоляцияланган қонн қуйилишларга нисбатан юқори даражадаги хавф омили эканлиги асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми кўп ҳолатларда ногиронликка олиб келиб, бемор ҳаёт сифатининг кескин тушиб кетишига, жамиятдан узилиб қолишига, меҳнатга лаёқатсизлик кунлари кўпайишига олиб келади. Геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромини ташхислашда допплерография, бош мия МРТ, МСКТ текширув усуллари, бош мия ЭЭГ текширув усулларидан фойдаланиш касаллик оғирлик даражасини ўз вақтида аниқлаш ва унга мувофиқ мақбул даво чоралари қўлланилишини таъминлайди. Пировард натижада беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланишига эришилди. Иқтисодий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида комплекс терапиянинг қўлланилиши неврологик симптомларнинг тез яхшиланишига, ҳаётий функсияларнинг барқарорлашишига ва реабилитатсия потесиалини ошишига ёрдам берган. Бу эса беморларнинг статсионар даволаш муддатининг 3 кунга камайишига олиб келган. Бир кунлик статсионар даволаниш нархи 480 мингни ташкил этишини инобатга олиб, ётоқ кунининг қисқариши ҳисобидан ҳар бир бемордан 2132000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромини билан хасталанган беморларнинг клиник-неврологик узгаришларини эрта аниқлаш муҳим аҳамият касб этди.
иккинчи илмий янгилик: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдром ривожланишида локализатсиясига кўра чакка бўлаги қон қуйилишлари патогенетик аҳамиятлилиги исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларни симпатик тизим патологияси устунлик қилади, геморрагик трансформатсияга айланиш хавфи паст булиши кўрсатилган. Ўтказилган лаборатор мезонлар асосида ташхислаш дастлабки даражаларда умуртқа артерияси синдроми фонида келиб чиққан геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми қон оқими кўрсаткичлари ва инсульт ҳажми орасидаги коррелятсион боғлиқлик, ногиронлик ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди ҳамда беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларни даволашда комплекс терапиянинг қўлланилиши неврологик симптомларнинг тез яхшиланишига, ҳаётий фаолиятнинг барқарорлашишига ва реабилитатсия имкониятларининг ошишига ёрдам беради, геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларни эрта даврларда аниқланганда беморларнинг мурожаати  камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 192000 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: Инсультнинг ўткир даврида тромболитик терапиядан фойдаланиш максадга мувофиклигидан фойдаланиб эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан даволаниш кунлари ва дори дармонлар ҳисобига бюджет маблағларини суткасига 356405 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида бемор психоемотсионал, вегетатив бузилишларининг тутқаноқ кечишини ташхислашда аҳамиятли бўлган клиник маркер сифатида аҳамиятлиги асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида шахсий эмотсионал бузилишларнинг динамикаси ўрганилган ва уларнинг нейрофизиологик, нейровизуал текширувлар билан коррелятсияси амалга оширилган, геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида вегетатив асаб тизими томонидан ўзгаришлар мавжудлиги аниқланди, ҳамда касаллик асоратларини олдини олиш имкониятини берди. Иқтисодий самарадорлиги: Геморрагик инсульт билан оғриган беморларда тутқаноқ синдромини ташхислашда таклиф қилинаетган маркерларни эътиборга олиб текшириш ташхислаш самарадорлигини оширади ва кераксиз текширквларни қўлламислик ҳисобига ҳар бир беморда бюджетдан ташқари бир нафар бемор ҳисобига 549138 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: юқори информатив ташхисот усулларидан фойдаланиш ва кам информатив усулларни қўлламаслик ҳисобидан ҳар бир нафар бемор ҳисобига бюджетдан ташқари маблағлардан 549138 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик. инсультдан кейинги тутқаноқ синдромида бемор психоемотсионал, вегетатив бузилишларининг тутқаноқ кечишини ташхислашда аҳамиятли бўлган клиник маркер сифатида аҳамиятлиги асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларда клиник-неврологик хусусиятларни ўрганиш, нейрофизиологик бузилишларни эрта ташхислаш ва даволаш муддатларини қисқартириш, профилактик ёрдам сифатини ошириш, мазкур касалликларни даволашда антиконвулсант, антиоксидант, антигипоксант терапиядан фойдаланишни йўлга қўйиш ҳамда касаллик асоратларини олдини олиш имкониятини берди. Иқтисодий самарадорлиги: геморрагик инсультдан кейинги тутқаноқ синдроми мавжуд беморларни даволашда олди олинади, касаллигининг ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик-даволаш тадбирларига кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 1151300 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб Умуртқа артерияси синдроми фонида вертебробазиляр тизим ишемияси касалликларини эрта хавфини башоратлаш шкаласи ва профилактик алгоритмини қўллаш касалликни олдини олиш тадбирларини ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.