Madraximova Gulasal Ro‘zimboy qizining
 fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “To‘qimachilik sanoati tarmogʻini iqtisodiy rivojlantirish metodologiyasini takomillashtirish”, 08.00.03 – Sanoat iqtisodiyoti (iqtisodiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.DSc/Iqt781.
Ilmiy maslahatchi: Abduraxmanova Gulnora Qalandarovna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, DSc.03/30.07.2022.I.16.05
Rasmiy opponentlar: Muratova Shoxista Nigmatullaevna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor; Djuraboev Otabek Djuraboevich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent; Jumaev Olimjon Sadullaevich iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent to‘qimachilik va engil sanoat instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi to‘qimachilik tarmogʻini iqtisodiy rivojlantirish metodologiyasini takomillashtirishga qaratilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
uslubiy yondashuvga ko‘ra “sanoat tarmog‘ini iqtisodiy rivojlantirish” tushunchasining iqtisodiy mazmuni sanoat korxonalarining samaradorligini oshirish, yangi texnologiyalarni joriy qilish, ishlab chiqarish hajmini kengaytirish va mahsulot sifatini yaxshilash jarayonlariga ta’sir etuvchi omillarning xususiyati va mezonlari bo‘yicha turkumlash asosida takomillashtirilgan;
to‘qimachilik sanoatining raqobatbardoshligi va rivojlanish darajasini baholash uslubiyoti mazkur jarayonlarga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillarning integral ta’sirini hisobga olgan holda “juda past” (0,00 - 0,54), “past” ( 0,54 - 0,65), “o‘rta darajada” (0,65 - 0,75), “yuqori darajada”
(0,75 - 0,9), “juda yuqori darajada” (0,9 - 1,0) miqdoriy chegaralarini belgilash asosida takomillashtirilgan;
to‘qimachilik tarmog‘idagi samaradorlikning asosiy ko‘rsatkichlari mezonlari asosida investision jozibadorligi darajasi jihatidan “investision jozibadorligi past” [0,0 - 2,0], “investision jozibadorligi o‘rtachadan past” [2,0 - 4,0], “investision jozibadorligi o‘rta” [4,0 - 6,0], “investision jozibadorligi o‘rtadan yuqori” [6,0 - 8,0], “investision jozibadorligi yuqori” [8,0-10,0] shkalalar asosida guruhlash orqali har bir muayyan korxonaning investision rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish taklifi asoslangan;
to‘qimachilik sanoati korxonalarini innovatsion faoliyatini rivojlantirish mexanizmi tarmoq faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashda innovatsion texnologiyalarni joriy etish (I = 0,29), yangi mahsulotlar yaratish (YM = 0,21), ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish
(T = 0,27) va bozor ehtiyojlariga moslashuvchanlikni oshirish (EM = 0,23) omillarining maqbul nisbati asosida takomillashtirilgan;
O‘zbekistonda to‘qimachilik sanoati tarmog‘ini iqtisodiy jihatdan rivojlantirishga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar o‘rtasidagi bog‘liqlikning ekonometrik modeli asosida 2030 yilga qadar mo‘ljallangan prognoz ko‘rsatkichlari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
To‘qimachilik tarmogʻini iqtisodiy rivojlantirish metodologiyasini takomillashtirish borasida ishlab chiqilgan takliflar asosida:
uslubiy yondashuvga ko‘ra “sanoat tarmog‘ini iqtisodiy rivojlantirish” tushunchasining iqtisodiy mazmunini sanoat korxonalarining samaradorligini oshirish, yangi texnologiyalarni joriy qilish, ishlab chiqarish hajmini kengaytirish va mahsulot sifatini yaxshilash jarayonlariga ta’sir etuvchi omillarning xususiyati va mezonlari bo‘yicha turkumlash asosida takomillashtirishga oid nazariy-uslubiy materiallardan oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun tavsiya etilgan “Sanoat iqtisodiyoti” nomli darslikni tayyorlashda foydalanilgan (Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti rektorining 2023-yil 29-sentyabrdagi 314-sonli buyrug‘i). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida talabalarda turli omillarning xususiyati va mezonlari bo‘yicha turkumlash asosida takomillashtirilgan “sanoat tarmog‘ini iqtisodiy rivojlantirish” tushunchasining iqtisodiy mazmuni yuzasidan nazariy bilimlarni kengaytirish imkoni yaratilgan;
to‘qimachilik sanoatining raqobatbardoshligi va rivojlanish darajasini baholash uslubiyoti mazkur jarayonlarga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillarning integral ta’sirini hisobga olgan holda “juda past” (0,00 - 0,54), “past” ( 0,54 - 0,65), “o‘rta darajada” (0,65 - 0,75), “yuqori darajada” (0,75 - 0,9), “juda yuqori darajada” (0,9 - 1,0) miqdoriy chegaralarini belgilash asosida takomillashtirish taklifi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tomonidan “To‘qimachilik sanoati korxonalarini rivojlantirish dasturi”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 29-avgustdagi №03/25-2298-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida to‘qimachilik sanoati korxonalarining raqobatbardoshligi va rivojlanish darajasi o‘rtacha ko‘rsatkichi 0.57 ga tengligi hamda rivojlanish darajasini baholashning quyi, o‘rta, yuqori darajadagi mezonlari aniqlangan;
to‘qimachilik tarmog‘idagi samaradorlikning asosiy ko‘rsatkichlari mezonlari asosida investision jozibadorligi darajasi jihatidan “investision jozibadorligi past” [0,0 - 2,0], “investision jozibadorligi o‘rtachadan past” [2,0 - 4,0], “investision jozibadorligi o‘rta” [4,0 - 6,0], “investision jozibadorligi o‘rtadan yuqori” [6,0 - 8,0], “investision jozibadorligi yuqori” [8,0-10,0] shkalalar asosida guruhlash orqali har bir muayyan korxonaning investision rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish taklifi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tomonidan “To‘qimachilik sanoati korxonalarini rivojlantirish dasturi”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 29-avgustdagi №03/25-2298-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi jalb qilingan investisiyalar miqdori 2023 yilda 2022 yilga nisbatan 10-12 foizga oshirish imkoni yaratilgan;
to‘qimachilik sanoati korxonalarini innovatsion faoliyatini rivojlantirish mexanizmi tarmoq faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashda innovatsion texnologiyalarni joriy etish
(I = 0,29), yangi mahsulotlar yaratish (YM = 0,21), ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish
(T = 0,27) va bozor ehtiyojlariga moslashuvchanlikni oshirish (EM = 0,23) omillarining maqbul nisbati asosida takomillashtirish bo‘yicha taklif “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tomonidan “To‘qimachilik sanoati korxonalarini rivojlantirish dasturi”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 29-avgustdagi №03/25-2298-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida to‘qimachilik sanoati faoliyatiga innovatsiyalar kiritish hajmini 8-10 % ga oshirish imkoni yaratilgan;
O‘zbekistonda to‘qimachilik sanoati tarmog‘ini iqtisodiy jihatdan rivojlantirishga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar o‘rtasidagi bog‘liqlikning ekonometrik modeli asosida ishlab chiqilgan 2030 yilga qadar mo‘ljallangan prognoz ko‘rsatkichlari “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi  faoliyatiga joriy etilgan (“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining 2024-yil 29-avgustdagi №03/25-2298-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotda joriy etilishi natijasida to‘qimachilik tarmog‘ini iqtisodiy rivojlantirish chora-tadbirlari va prognozlari asosida uzoq muddatli davrdagi istiqbol ko‘rsatkichlarning o‘zaro muvofiqligini ta’minlash imkoni yaratilgan.