Собитова Раъно Солиджоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштиришнинг назарий асосларини такомиллаштириш», 08.00.01 - Иқтисодиёт назарияси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Iqt1645.
Илмий маслаҳатчи: Тухлиев Нурислам, академик, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.I.01.11.
Расмий оппонентлар: иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Джураев Ташболта Тухтаевич; иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) Муродхўжаева Феруза Мажидовна.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги макроиқтисодий ва ҳудудий тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади cаноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштиришнинг назарий асосларини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
«нисбий устунлик концепцияси»га кўра, республика минтақаларида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштиришни жадаллаштиришга ҳудудларни маҳаллийлаштирилганлик даражаси бўйича «паст» (0-0,70), «ўрта» (0,70-1,0) ва «юқори» (1,0 ва ундан юқори) гуруҳларга ажратиш ва ҳар бир гуруҳ учун алоҳида чора-тадбирлар тизимини ишлаб чиқиш орқали эришишнинг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
маҳаллийлаштириш жараёнига тадбиркорлик субъектлари таъсирини оширишнинг иқтисодий механизмини уларга маҳаллийлаштириладиган маҳсулотларни ишлаб чиқариш бўйича тақдим этиладиган лойиҳани амалга ошириш учун жалб этиладиган кредитнинг 50 фоизигача бўлган қисмига давлат томонидан кафиллик бериш орқали такомиллаштириш таклифи назарий жиҳатдан асосланган;
«кооперсия назарияси» тамойиллари асосида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштириш ҳажмини оширишга мамлакатда фаолият юритаётган саноат корхоналари, технологик инфратузилма объектлари, олий таълим ва илмий тадқиқод муассасалари, нотижорат ҳамда молиявий ташкилотларни уларнинг иқтисодий мустақиллигини сақлаб қолган ҳолда интеграция қилиш асосида саноат кооперацияларини тузиш орқали эришишнинг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
Ўзбекистонда маҳаллийлаштириш даражасига таъсир қилувчи омиллар ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида республикада саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг 2024-2028 йилларга мўжалланган муқобил сценарийлари ва прогноз вариантлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Саноат ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштиришнинг назарий асосларини такомиллаштириш борасида ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
республика минтақаларида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштиришни жадаллаштиришга ҳудудларни маҳаллийлаштирилган-лик даражаси бўйича «паст» (0-0,70), «ўрта» (0,70-1,0) ва «юқори» (1,0 ва ундан юқори) гуруҳларга ажратиш ва ҳар бир гуруҳ учун алоҳида чора-тадбирлар тизимини ишлаб чиқиш орқали эришиш таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 11 сентябрдаги 158-сон “Ўзбекистон-2030” стратегияси тўғрисида”ги Фармонининг 1-иловаси 48-бандининг мақсадли кўрсаткичларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг 2024 йил 9 июлдаги №03-126-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида минтақалар саноат тармоқлари салоҳиятини аниқлаш, ҳар бир туманда саноат зоналарини ташкил этиш, йирик корхоналар томонидан импорт ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқарилишига эришилади;
республикада маҳаллийлаштириш жараёнларига тадбиркорлик субъектлари таъсирини оширишнинг иқтисодий механизмини уларга маҳаллийлаштириладиган маҳсулотларни ишлаб чиқариш бўйича тақдим этиладиган лойиҳани амалга ошириш учун жалб этиладиган кредитнинг 50 фоизигача бўлган қисмига давлат томонидан кафиллик бериш орқали такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 10 мартдаги 136-сонли “2020-2021 йилларда ички ва ташқи бозорларда харидоргир маҳсулотларни ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш дастури тўғрисида” ги Қарори 1-банди “б” кичик банди иккинчи ва еттинчи хатбошиларини тайёрлашда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2023 йил 20 ноябрдаги 02-20-1-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида 2023 йил маҳаллийлаштириш дастурида 2133 та лойиҳалар шакллантирилди. 2023 йилда дастур доирасида 1870 та лойиҳада 58,5 трлн.сўмлик маҳсулотлар ишлаб чиқарилиб, ҳисобот даври прогнози 145,0 фоизга бажарилиши таъминланди.
«кластерлаштириш концепцияси» асосида саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришини маҳаллийлаштириш ҳажмини оширишга мамлакатда фаолият юритаётган саноат корхоналари, технологик инфратузилма объектлари, олий таълим ва илмий тадқиқод муассасалари, нотижорат ҳамда молиявий ташкилотларни уларнинг иқтисодий мустақиллигини сақлаб қолган ҳолда интеграция қилиш асосида саноат кооперацияларини тузиш орқали эришиш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 28 февралдаги ПФ-27-сон “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясини “Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили” да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида”ги Фармонининг 1-иловаси, 55-бандини шакллантиришда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2023 йил 20 ноябрдаги 02-20-1-сонли маълумотномаси). Ушбу таклифнинг жорий этилиши натижасида “Маҳаллийлаштириш дастури доирасида камида 60 трлн.сўмлик маҳсулотлар ишлаб чиқариш имконияти яратилади.
Ўзбекистонда маҳаллийлаштириш даражасига таъсир қилувчи омиллар ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида ишлаб чиқилган республикада саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг 2024-2028 йилларга мўжалланган муқобил сценарийлари ва прогноз вариантларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 21 февралдаги 83-сонли “2030 йилгача бўлган даврда барқарор ривожланиш соҳасидаги миллий мақсад ва вазифаларни амалга оширишни жадаллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарорининг 9-мақсади, 3-вазифасидаги макроиқтисодий кўрсаткичларни белгилашда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигидан 2023 йил 20 ноябрда олинган 02-20-1-сонли маълумотнома). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштиришнинг прогноз кўрсаткичлари миллий иқтисодиётни инновацион тараққиёт йўлига ўтказиш тадбирларини амалга оширишга қаратилган стратегияни, маҳаллийлаштириш дастурлари ва йўналишларини ишлаб чиқиш соҳасида ҳудудий тузилмалари учун муҳим амалий аҳамият касб этади.