Ортиков Ойбек Абдуллаевичнинг
иқтисодиёт фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи): “Тижорат банклари хизматлар бозорида рақобатни ривожлантириш йўллари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Iqt782
Илмий маслаҳатчи: Вахабов Алишер Васикович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Бердияров Бахриддин Тавашарович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Саттаров Одилжон Бердимуратович, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент;
Рахматов Хасан Уткирович, иқтисодиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Г.В.Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт университети Тошкент филиали
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тижорат банкларининг хизматлар бозорини ривожлантириш ва банклараро рақобатни такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тижорат банкларининг жами даромадлари таркибида фоизсиз даромадларнинг улушини 40 фоиздан юқори бўлишини таъминлаш орқали тижорат банкларининг активлар самарадорлик (РОА) ва капитали самарадорлик (РОЕ) кўрсаткичларини ошириш таклиф этилган.
банклараро рақобат шароитида банк тарифларини оптималлаштириш ва тарифлар бўйича ҳудудий филиалларга ваколат бериш ҳамда мижозларни банк экотизимига бирлаштириб қўшимча хизматларни таклиф этиш орқали мижозлар базасини камида 15 фоизга ошириш асосланган.
банкнинг юридик ва жисмоний шахслардан миллий ва хорижий валютадаги депозитларини жалб қилиб, депозитлар қолдиғини камида 20 фоизга ошириш орқали барқарор ресурс базасини шакллантириш таклиф этилган.
тижорат банкларининг корпоратив мижозлари учун модулли кредитлаш хизматини жорий этиш асосида банкнинг корпоратив кредит портфелини 5 фоизга ошириш асосланган.
тижорат банкларининг ҳудудларда қўшимча банк хизматларини кўрсатиш марказларини очиш орқали хизматлар кўрсатиш ҳамжини кенгайтириш таклифи асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тижорат банкларининг хизматлари ва банк хизматлари бозорида рақобатни ривожлантириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тижорат банкларининг жами даромадлари таркибида фоизсиз даромадларнинг улушини 40 фоиздан юқори бўлишини таъминлаш орқали тижорат банкларининг активлар самарадорлик (РОА) ва капитали самарадорлик (РОЕ) кўрсаткичларини ошириш таклифи АТ “Алоқабанк” Кузатув кенгашининг 2023 йил 20 ноябрдаги 87-сонли йиғилиш баёни билан тасдиқланган “АТ “Алоқабанк” нинг 2023 йил учун мўлжалланган бизнес-режаси” ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (АТ “Алоқабанк”нинг 2024 йил 13 сентябрдаги № 25-04/3600-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф АТ “Алоқабанк” да жорий этилиши натижасида, 2023 йил якуни бўйича банк фоизсиз даромадларининг жами даромадлардаги улуши 45 фоизга етиб, банк активлари рентабеллиги (РОА) 3,8 фоиз ва капитал рентабеллиги (РОЕ) кўрсаткичи 27,4 фоизни ташкил этган;
банклараро рақобат шароитида банк тарифларини оптималлаштириш ва тарифлар бўйича ҳудудий филиалларга ваколат бериш ҳамда мижозларни банк экотизимига бирлаштириб қўшимча хизматларни таклиф этиш орқали мижозлар базасини камида 15 фоизга ошириш таклифи АТ “Алоқабанк” Бошқарувининг 2024 йил 13 майдаги 299-сонли йиғилиш баёни билан тасдиқланган “Тариф қўмитаси ва ҳудудий тариф комиссиялар тўғрисида” ги низомда инобатга олинган (АТ “Алоқабанк”нинг 2024 йил 13 сентябрдаги № 25-04/3600-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф АТ “Алоқабанк” да жорий этилиши натижасида, 2024 йилнинг 8 ойи давомида жалб қилинган корпоратив мижозлар жами 52,7 мингдан ортиқни ташкил этиб, ўтган 2023 йил якунига (48,8 минг) нисбатан 3,9 мингтага ёки 8 фоиз ошишига эришилган;
банкнинг юридик ва жисмоний шахслардан миллий ва хорижий валютадаги депозитларини жалб қилиб, депозитлар қолдиғини камида 20 фоизга ошириш орқали барқарор ресурс базасини шакллантириш таклифи АТ “Алоқабанк” Бошқарувининг 2023 йил 2 майдаги 218-сонли йиғилиш баёни билан тасдиқланган ““СИЗ УЧУН” номли муддатли омонат амалиётларини ўтказиш қоидалари” ва ““CОМФОРТ ПЛУС” номли муддатли омонат амалиётларини ўтказиш қоидалари” да инобатга олинган (АТ “Алоқабанк”нинг 2024 йил 13 сентябрдаги № 25-04/3600-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф асосида АТ “Алоқабанк” тизимида янги турдаги 12 ва 24 ой муддатга нақд пулсиз, банк карталари орқали жалб қилинадиган миллий валютадаги “СИЗ УЧУН” ҳамда хорижий валютадаги “CОМФОРТ ОНЛИНЕ”, “CОМФОРТ ПЛУС” мобил омонат турлари амалиётга жорий қилинган. Таклиф жорий этилиши натижасида банкнинг юридик ва жисмоний шахслардан жалб қилинган депозитлар қолдиғи 9,3 трлн сўмни ташкил этиб, ўтган йилнинг мос даврига (7,7 трлн сўм) нисбатан 120 фоизга ошишига эришилди. Банкнинг узоқ муддатли барқарор ресурслари 2023 йил 31 декабр ҳолатига 6,5 трлн сўмни ташкил этиб, ўтган йилнинг мос даврига (4,9 трлн сўм) нисбатан 1,33 баробарга ошишига эришилди;
тижорат банкларининг корпоратив мижозлари учун модулли кредитлаш хизматини жорий этиш асосида банкнинг корпоратив кредит портфелини 5 фоизга ошириш таклифи АТ “Алоқабанк” Кузатув кенгашининг 2023 йил 11 августдаги 68-сон йиғилиш баёни билан тасдиқланган “АТ “Алоқабанк” кредит сиёсати” да фойдаланилган (АТ “Алоқабанк”нинг 2024 йил 13 сентябрдаги № 25-04/3600-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни жорий этилиши натижасида 2024 йил 31 август ҳолатига банкнинг корпоратив мижозларига жами 2 426 та шартнома бўйича 908,8 млрд сўмлик модулли кредитлар ажратилиб жами кредит портфелидаги (7,8 трлн сўм) улуши 8,4 фоизга етишига эришилган;
тижорат банкларининг ҳудудларда қўшимча банк хизматларини кўрсатиш марказларини очиш орқали хизматлар кўрсатиш ҳамжини кенгайтириш таклифи таклифи АТ “Алоқабанк” Бошқарувини 2023 йил 15 декабрдаги 95-сон йиғилиш баёни билан тасдиқланган “АТ “Алоқабанк” фаолиятини трансформация қилиш ва молиявий барқарорлигини таъминлаш чора-тадбирлар режаси” да фойдаланилган (АТ “Алоқабанк”нинг 2024 йил 13 сентябрдаги № 25-04/3600-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни жорий этилиши натижасида 2023 йил 31 декабр ҳолатига банкнинг жами Комплекс хизмат кўрсатиш марказлари 99 тани ташкил этган ва ўтган 2022 йилнинг якунига (88 та) нисбатан қўшимча 11 та банк хизматларини кўрсатиш тармоғи (банк хизматлари офислари) ишга туширилиб, банк тармоқлари кенгайтирилиб аҳоли ва тадбиркорлик субʼектларига замонавий банк хизматлари кўрсатиш йўлга қўйилган.