Гильманова Нафиса Валиахметовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Темурийлар ва Бобурийлар даври миниатюрасида меъморчиликнинг бадиий хусусиятлари», 18.00.01–Архитектура назарияси ва тарихи, архитектура ёдгорликларини таъмирлаш ва тиклаш. Архитектура (санъатшунослик).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/A11.

Илмий раҳбар: Мадраимов Абдумажид Абдураимович, тарих фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент архитектура қурилиш институти, DSc.27.06.2017.А.11.02.

Расмий оппонентлар: Ширинов Темур Ширинович, тарих фанлари доктори, профессор; Султанова Дилшода Намозовна, архитектура фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Камолиддин Беҳзод номидаги Миллий Рассомлик ва дизайн институти.

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Темурийлар ва Бобурийлар даври меъморчилигининг бадиий хусусиятларини сақланиб келаётган архитектура ёдгорликлари, ёзма манбалар, археологик тадқиқотлар ва музей артефактлари асосида миниатюра манбалари орқали фильтрлаш усулида комплекс ўрганишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Бобурийлар даври меъморчилиги ва тасвирий санъатида Марказий Осиё усули шаклланишига Темурийлар даврининг меъморий, бадиий анъаналари ва услуби мерос бўлиб ўтганлиги исботланган;   

икки давр ёдгорликларида сақланиб қолган меъморий безакларнинг бадиий хусусиятлари композициявий усуллари, колорити, геометрик ва ўсимликсимон нақшлари, уларнинг ўзаро уйғунлик жиҳатлари аниқланган;

XIV–XVI асрларда Темурийлар ва Бобурийлар даври сарой-боғлари ва  мақбараларининг “Чорбоғ” меъморий-режавий тузилишга эга эканлиги аниқланган (Шаҳрисабздаги “Оқсарой” комплекси, Самарқанд атрофидаги боғ-саройлар, Аградаги Тожмаҳал мақбараси, Агра ва Деҳлидаги Қизил форт, Покистондаги Лаҳор форти);

XIV–XVI асрлар миниатюра санъати асарларида меъморий иншоотлар ва бадиий безакларнинг ҳажм ва ранг жиҳатидан ўхшашликлари аниқланган;

Темурийлар даври айрим саройлари ва боғларининг илк архитектуравий кўринишлари ва бадиий безакларининг бадиий-график моделлари яратилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Темурийлар ва Бобурийлар даври миниатюрасида меъморчиликнинг бадиий хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:

архитектурада олтин кесим ва композиция назарияси масалалари, композиция қонунлари, мувозанат, колористика каби тушунчаларга янгича қарашлар “Тасвирий санъатда композиция” номли ўқув қўлланмада фойдаланилган (Олий ва ўрта-махсус таълими вазирлигининг 2014 йил 23 августдаги 335-037-сон маълумотномаси). Мазкур қўлланма ўқув жараёнида қўлланилиши архитектура ва тасвирий санъатда композиция тамойиллари ва қонунларидан самарали фойдаланиш кўникмаларини эгаллаган архитектор ва рассомларни тайёрлаш имконини берган;

XIV–XVI асрларда Темурийлар ва Бобурийлар даври сарой-боғлари ва  мақбараларининг “Чорбоғ” меъморий-режавий тузилиши бўйича материаллардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Dunyo bo`ylab” телеканали  “Тараққиёт гарови” туркум кўрсатувлари сценарийларида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Dunyo bo‘ylab” телеканали давлат унитар корхонасининг 2018 йил 19 июндаги 08-14-316-сон маълумотномаси). Илмий-тадқиқот натижаларнинг мастер-класс орқали дастурда ёритилиши ёш мутахассисларни тасвирий санъатга ва архитектурага йўналтириш, уларни илмий тадқиқот ишларига жалб қилиш учун хизмат қилган;

XIV-XVI асрларга мансуб Шаҳрисабздаги Оқсарой, Самарқанддаги Боғи Дилкушо ва Боғи Давлатобод каби боғ саройларининг график реконструкция таклиф материаллари берилган Темурийлар даври миниатюрасида архитектура номли экзпозицияда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясинингг 2018 йил 5 октябрадаги 3/1255-2639-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши музейга ташриф буюрувчилар ва саёҳатчиларни XIV–XVII асрларда Темурийлар даври саройи ва боғларининг меъморий-композицион тузилиши билан таништириш имконини яратган.