Турдиев Бехруз Собировичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Янги Ўзбекистон жамияти ижтимоий тараққиёти идеосферасидаги ўзгаришлар динамикаси” 09.00.04 – Ижтимоий фалсафа (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.DSc/Fal131
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.02.2020.F.72.08
Илмий маслаҳатчи: Эргашев Ибодулла, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Сафарова Нигора Олимовна, фалсафа фанлари доктори, профессор; Хакимов Назар Хакимович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Назаров Насриддин Атакулович, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Янги Ўзбекистон жамияти ғоявий-мафкуравий тизимидаги ўзгаришлар динамикасининг қонуниятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жамият идеосферадаги ўзгаришлар мамлакатни ижтимоий-иқтисодий, сиёсий-ҳуқуқий, маданий-гуманитар ривожлантириш стратегиясига уйғун равишда мафкуравий плюрализм ва мултикултурализм принципларига асосланиши, ижтимоий-маънавий ҳаётдаги ўзгаришларнинг муҳим омилига айланиши, ўрта ва узоқ муддатли истиқболдаги ривожланиш босқичларини белгилаши ҳамда миллий тафаккур тарзини юксалтириш, ҳамжиҳатлик ва ватанпарварликни шакллантиришнинг консептуал базиси эканлиги аниқлаштирилган;
жадидчилик ҳаракатининг миллатни уйғотиш, маърифат, дунёвий илм-фан, замонавий касб-ҳунарни эгаллаш орқали умумбашарий ривожланиш йўлига чиқиш, регенерациялаш, эркинлик, ижтимоий адолатга оид консептуал ғоялари асосида ўзбек жамияти идеосферасини янгилаш ва маърифатли жамият консепсиясининг маърифатпарвар давлат, инсонпарварлик, эзгулик ва бунёдкорлик, миллий ўзликка садоқат ва миллатлараро тотувлик, тарихий тафаккур, замонавий дунёқараш ва ғоявий тарбия каби тамойилларини такомиллаштириш зарурати исботланган;
реидеологизацион жараёнларнинг ривожланган мамлакатлардаги илғор хорижий тажрибалари асосида идеосферанинг ўзига хос қонуниятлари (жамият аъзолари онгини муайян ғояга йўналтириш, мақбул тарзда яшашга, тўғри мўлжал олиш кўникмаларини шакллантиришга, ўз-ўзини асрашга эришиш) миллий мафкурани шакллантиришнинг негизларини ташкил этиши, унинг динамикасини белгилаши, аҳолининг ислоҳотларга дахлдорлик туйғусини ва бу йўлдаги сафарбарлик руҳини кучайтириши диалектик инкор воситасида очиб берилган;
жамият идеосферасини модернизациялашга оид илғор тажрибалар ва амалиёт асоси бўлган ижтимоий инжиниринг омилининг ҳаётга татбиқ этилиши кенг оммага таъсир кўрсатувчи ва йўналтирувчи воситаларнинг (ОАВ, интернет сайтлар, блоглар, хештеглар) мафкуравий жараёнларда самарадор ижтимоий кутилмага эришишда, ижтимоий меъёр ва конструктив хулқ-атворни тарғиб қилишда ҳал қилувчи аҳамиятга эгалиги ҳамда мавжуд мета ахборотларнинг назарий-методологик асоси сифатида хизмат қилиши асослаб берилган;
Янги Ўзбекистон жамияти идеосферасида прагматик тафаккурни шакллантириш ҳамда мафкуравий конфронтациянинг олдини олишга хизмат қиладиган ижтимоий давлат ва маърифатли жамият консепсиясининг инсон капиталини самарали бошқарув, Ватан ва халқ манфаати йўлида бирлаштириш, ижтимоий гуруҳлар ўртасида мафкуравий қутблашувнинг олдини олиш, узлюксиз таълим тизимини гуманитарлаштириш, замонавий ва латент шаклидаги ҳаракат дастури (миллий мафкура)ни яратиш каби функсиялари ва уларнинг потенсиал имкониятларини ошириш омиллари аниқланган.
IV. Янги Ўзбекистон жамияти идеосферасидаги ўзгаришлар динамикасини тадқиқ этиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
жамият идеосферасидаги ўзгаришлар мамлакатни ижтимоий-иқтисодий, сиёсий-ҳуқуқий, маданий-гуманитар ривожлантириш стратегиясига уйғун равишда мафкуравий плюрализм ва мултикултурализм принципларига асосланиши, ижтимоий-маънавий ҳаётдаги ўзгаришларнинг муҳим омилига айланиши, ўрта ва узоқ муддатли истиқболдаги ривожланиш босқичларини белгилаши ҳамда миллий тафаккур тарзини юксалтириш, ҳамжиҳатлик, ватанпарварликни шакллантиришнинг консептуал базиси эканлигига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024 йил иш режасидаги 2.3-бандида белгиланган ёшларни ёт ғоялар таъсиридан ҳимоя қилиш, уларда мафкуравий иммунитетни мустаҳкамлаш мақсадида “Жаҳолатга қарши маърифат” ғояси остида туркум тарғибот-ташвиқот тадбирларини ташкил этишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024 йил 11 сентябрдаги 2-13-21-4772-сон маълумотномаси). Натижада, ёш авлодни онги ва қалбини ёт, зарарли ғоялардан асраш, уларнинг миллий-маънавий иммунитетини мустаҳкамлаш, бу борада миллий ғоямиз, миллий ва умуминсоний қадриятларга таяниб янгича дунёқараш ва маънавий маконни яратишга хизмат қилган;
жадидчилик ҳаракатининг миллатни уйғотиш, маърифат, дунёвий илм-фан, замонавий касб-ҳунарни эгаллаш орқали умумбашарий ривожланиш йўлига чиқиш, регенерациялаш, эркинлик, ижтимоий адолатга оид консептуал ғоялари асосида ўзбек жамияти идеосферасини янгилаш ва маърифатли жамият консепсиясининг маърифатпарвар давлат, инсонпарварлик, эзгулик ва бунёдкорлик, миллий ўзликка садоқат ва миллатлараро тотувлик, тарихий тафаккур, замонавий дунёқараш ва ғоявий тарбия каби тамойилларини такомиллаштириш зарурати исботланганлигига оид илмий умумлашма ва таклифлардан Мактабгача ва мактаб таълими вазирининг 2024 йил 18 мартдаги 83-сон “Жадидлар изидан” ҳамда “Турон” мактаб театри” Республика танловларини телекўрсатув шаклида ташкил этиш ва ўтказиш тўғрисида”ги буйруғига биноан “Жадидлар изидан” клуби дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024 йил 10 сентябрдаги 04-38-2536-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчи-ёшларнинг бўш вақтини самарали ташкил этиш, уларни қўллаб-қувватлаш, буюк жадид аллома, адиб ва мутафаккирларимизнинг бой маънавий меросини кенг тарғиб қилиш, у орқали китобхонлик маданиятини юксалтириш, ёшлар маънавий дунёсини бойитиш, уларда мустақил ва танқидий фикрлаш ҳамда ватанпарварлик кўникмасини шакллантиришга хизмат қилган;
реидеологизацион жараёнларнинг ривожланган мамлакатлардаги илғор хорижий тажрибалари асосида идеосферанинг ўзига хос қонуниятлари (жамият аъзолари онгини муайян ғояга йўналтириш, мақбул тарзда яшашга, тўғри мўлжал олиш кўникмаларини шакллантиришга, ўз-ўзни асрашга эришиш) миллий мафкурани шакллантириш негизларини ташкил этиши, унинг динамикасини белгилаши, аҳолининг ислоҳотларга дахлдорлик туйғусини ва бу йўлдаги сафарбарлик руҳини кучайтиришига оид илмий таклиф ва тавсиялар Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2023-йил учун чора-тадбирлар дастурининг ИИ йўналишида белгиланган “Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномаси мазмун-моҳияти ҳамда мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар тарғиботи” 9-банди “Янги Ўзбекистон – халқпарвар давлат” тамойилини рўёбга чиқаришга қаратилган ислоҳотлар мазмун-моҳиятини тарғиб қилиш борасидаги устувор вазифалар” мавзусида тарғибот ишларини ташкил этиш ва ўтказишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат маркази ҳузуридаги Ижтимоий-маънавий тадқиқотлар институтининг 2024 йил 17 сентябрдаги 10/83-сон маълумотномаси). Натижада Янги Ўзбекистон жамияти ижтимоий тараққиёти идеосферасидаги ўзгаришларни дунё мамлакатлари идеосфераси ўзгаришлари контекстида унинг умумий қонуниятлари ва ўзига хос хусусиятларини очиб беришга хизмат қилган.
жамият идеосферасини модернизациялашга оид илғор тажрибалар ва амалиёт асоси бўлган ижтимоий инжиниринг омилининг ҳаётга татбиқ этилиши кенг оммага таъсир кўрсатувчи ва йўналтирувчи воситаларнинг (ОАВ, интернет сайтлар, блоглар, хештеглар) мафкуравий жараёнларда самарадор ижтимоий кутилмага эришишда, ижтимоий меъёр ва конструктив хулқ-атворни тарғиб қилишда ҳал қилувчи аҳамиятга эгалиги ҳамда мавжуд мета ахборотларнинг назарий-методологик асоси сифатида хизмат қилиши асослаб берилганлигига оид илмий умумлашма ва таҳлиллардан Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг “Неделя”, “Диёр янгиликлари”, “Ассалом, Бухоро!”, “Дастур доирасида”, “Замондош”, “Ёшлар вақти”, “Халқ фикри”, “Долзарб мавзу”, “Ёш билимдон”, “Кун мавзуси”, “Асрларнинг асраганлари”, “Мулоқот ва мунозара”, “Қадриятлар қадим бешиги” теледастурларида эфирга узатилган кўрсатувлар ва радиоешиттиришлар ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2024 йил 12 сентябрдаги 01-09-133 сон маълумотномаси). Натижада телевидение кўрсатув ва эшиттиришлардаги миллий контентлар сифатини яхшилаш, таълим, илмий­маърифий, ёшлар эҳтиёжларига мос замонавий ахборот, медиа ресурсларини яратиш ва оммалаштириш механизмларини ишлаб чиқишда, ижтимоий тармоқларда (Телеграм, ЁуТубе, Инстаграм, Фаcебоок, Х, Тик-Ток)ги салбий тенденсияларга барҳам беришга қаратилган миллий тарғибот­ташвиқот материалларини тайёрлаб, уларни оммалаштиришга хизмат қилган;
Янги Ўзбекистон жамияти идеосферасида прагматик тафаккурни шакллантириш ҳамда мафкуравий конфронтацияни олдини олишга хизмат қиладиган ижтимоий давлат ва маърифатли жамият консепсиясининг инсон капиталини самарали бошқарув, Ватан ва халқ манфаати йўлида бирлаштириш, ижтимоий гуруҳлар ўртасида мафкуравий қутблашувнинг олдини олиш, узлюксиз таълим тизимини гуманитарлаштириш, замонавий ва латент шаклидаги ҳаракат дастури (миллий мафкура)ни яратиш каби функсиялари ва уларнинг потенсиал имкониятларини оширишига оид хулосалар ва тавсиявий характердаги натижалардан Ўзбекистон Миллий университетида 2021-2022-йиллар давомида бажарилган А-ОТ-2021-11-сонли “Ўзбек халқи диний ва миллий қадриятлари комплексининг электрон-трансдисиплинар платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университетининг 2024 йил 20 сентябрдаги 04/11-7492 сон маълумотномаси). Натижада жамиятда радикаллашув кучайишининг олдини олиш, ёшлар онгини бузғунчи ёт ғоялар билан бузишга қаратилган турли деструктив ҳаракатларга қарши кураш борасидаги устувор вазифаларни белгилаш ва амалга оширишга қаратилган тадбирлар сифати ва мазмуни илмий жиҳатдан такомиллаштиришга хизмат қилган.