Даминов Навруз Кудратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Синхрон таржима жараёнида компрессия ва декомпрессия усулидан фойдаланиш (расмий нутқлар мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Fil1978.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илҳомжон Мадаминович, редагогика фанлари доктори(DSc), ррофессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.2019.Fil.83.01.
Расмий оппонентлар: Рахимов Ғанишер Худойқулович, филология фанлари доктори, профессор; Рустамова Шахноза Абдурахимовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) доцент;
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади синхрон таржима жараёнида хорижий, қардош ва ўзбек тилларига таржима қилишда комррессийа ва декомррессийа усулларидан фойдаланишни тадбиқ қилиш ҳамда мазкур жараёнда юзага келадиган қийинчиликларни қисман бўлса-да енгиллаштиришга хизмат қилувчи бу усулларнинг лексик, семантик ва синтактик хусусийатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тилшуносликда тил бирликлари ҳисобланган сўз, сўз бирикмаси ва гапларнинг тиллараро муқобиллиги бўйича семантик, когнитив қарашлар хорижий, қардош ва ўзбек тилидаги расмий нутқларнинг синхрон таржимаси асосида далилланган;
синхрон таржима жараёнида мукаммалликка эришишда вужудга келадиган асосий муаммоли ҳолатга йечим топиш ва вақтни тежашда компрессия ҳамда декомпрессия усулидан фойдаланишнинг афзалликлари аниқланган;
синхрон таржима жараёнида вужудга келадиган информацион босимни сусайтириш учун компрессия ва декомпрессия усулидан фойдаланиш, ушбу турдаги таржима кўринча олдиндан таййорланмасдан амалга оширилиши туфайли таржимон маълум маҳорат ва кўникмаларга ега бўлиши кераклиги асослаб берилган;
синхрон таржима жараёнида вужудга келадиган информацион босимни сусайтириш учун компрессия ва декомпрессия усулидан фойдаланиш юзасидан турғун ёки эркин сўз бирикмаларини алмаштириш мумкин бўлган ҳолатларда бир сўз билан ифодалаш каби  тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хорижий, қардош ва ўзбек тиллардаги расмий нутқларни синхрон таржима қилиш ҳамда шу тилларнинг хусусийатлари ва функсионал семантик жиҳатларининг комррессийа, декомррессийа усулларига бўлган муносабати тадқиқи бўйича ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
жаҳон тилшунослиги ва таржимашунослигидаги тил бирликлари ҳисобланган сўз, сўз бирикмаси ва гапларнинг тиллараро муқобиллиги бўйича семантик, когнитив қарашлар хорижий, қардош ва ўзбек тилидаги расмий нутқларнинг синхрон таржимаси асосидаги тавсийаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Йеврора Иттифоқининг Ерасмус+ дастури 58545-ЕРР-1-2017-1-ЕС-ЕРРКА2-CБҲЕ-ЖР CЛАСС: “Cомрутатионал лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” грант лойиҳаси доирасида мазкур диссертасийасида еришилган натижалар ва ишлаб чиқилган тавсийалар институтнинг ўқув жарайони ва халқаро лойиҳаларини амалда оширишда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023–йил 7-мартдаги 662/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада йош таржимонларни таййорлашда ҳамда уларни амалийотда тадбиқ етиш юзасидан таклиф ва илмий-методик тавсийалар ишлаб чиқишда фойдаланилган;
синхрон таржима жараёнида мукаммалликка эришишда вужудга келадиган асосий муаммоли ҳолат мавжудлиги сабабли, унга йечим топиш ва вақтни тежашда компрессия ҳамда декомпрессия усулидан фойдаланишнинг афзалликлари хусусида синхрон таржима жараёнида қўлланиладиган стратегияларнинг аҳамияти кўрсатиб ўтилган қуйидаги Самарқанд давлат чет тиллар институтида Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 12-декабрдаги 2/24-4/7-690-сонли хатига асосан 2022-2024йилларда амалга оширилган ва Тошкент шаҳридаги АҚШ элчихонаси ҳамда Халқаро таълим бўйича Америка Кенгаши билан ҳамкорликда АҚШ давлат департаменти томонидан молиялаштириладиган ъъЭнглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” номли лойиҳада илмий ишнинг амалий натижаларидан самарали фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 4-июндаги 1177/02-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа иштирокчилари синхрон таржима стратегиялари ва унинг ўзига хос хусусиятлари ҳақида билимга эга бўлишган;
синхрон таржима жараёнида вужудга келадиган информацион босимни сусайтириш учун компрессия ва декомпрессия усулидан фойдаланиш, ушбу турдаги таржима кўринча олдиндан таййорланмасдан амалга оширилиши туфайли таржимон маълум маҳорат ва кўникмаларга ега бўлиши кераклиги хусусида Европа Иттифоқи томонидан Эрасмус + дастурининг 2016-2018-йилларга мўлжалланган 561624-ЕРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳасида илмий натижаларидан фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024-йил 5-июндаги 1180/02-сон маълумотномаси). Натижада синхрон таржимонлик фаолиятида қўлланиладиган стратегияларнинг ўзига хос хусусиятлари очиб берилган;
оғзаки нутқни синхрон таржима қилишда қўлланиладиган комррессийа ва декомррессийа усулларини кўриб чиқиш, ушбу турдаги таржима кўринча олдиндан таййорланмасдан амалга оширилиши туфайли таржимон маълум маҳорат ва кўникмаларга ега бўлиши кераклиги хусусида Самарқанд давлат чет тиллар институти ва Самарқанд вилойати телерадиокомранийаси ҳамкорлигида таййорланган ҳамда Самарқанд вилойати телерадиокомранийаси томонидан 2023-йил 14-март санасида узатилган “Ассалом, Самарқанд” кўрсатувида йоритиб берилган. (Самарқанд вилойати телерадиокомранийасининг 2023-йил 15-мартдаги 01-07/78-сон маълумотномаси). Натижада, телетомошабинлар бугунги кунда расмий нутқларда воқеланган ахборотларни бир тилдан бошқасига ўгиришнинг назарий жиҳатларини очиб беришда алоҳида аҳамийат касб етиши, хорижий ва қардош тиллардаги расмий нутқларнинг ўзбек тилидаги муқобил таржима вариантини йаратиш каби муаммоларнинг илмий-назарий томонлари тўғрисида йетарлича маълумотларга ега бўлишган.