Мирҳайдарова Нодира Ҳаитбоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекча “маънавият” ва русча “духовность” архисемали лексемаларнинг чоғиштирма тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Fil4110.
Илмий раҳбар: Нормаматов Султонбек Эрмаматович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик илмий кенгаш).
Расмий оппонентлар: Холмонова Зулхумор Турдиевна, филология фанлари доктори, профессор; Қодирова Барно Раимовна, филология фанлари фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тилидаги “маънавият” ва рус тилидаги “духовность” архисемали лексемаларни тизимлаштириш, типологик белгиларини аниқлаш, таржима имкониятлари ва хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилидаги “маънавият” ва рус тилидаги “духовность” умумий семали лексемаларнинг структур-семантик хусусиятлари очиб берилиб, ўзбек тилида “маънавият” архисемасини “ахлоқ” ва “маърифат” микромайдонига мансуб лексемалар ташкил этиши, рус тилида “духовность” лексемаси тушунчаларининг қоришиқ  тарзда намоён бўлиши исботланган;   
ўзбек ва рус тилларидаги “ахлоқ” микромайдони лексемаларининг умумийлиги, ўзаро муқобиллиги, эркин таржима қилиниши асосланган ва “маърифат” микромайдони лексемаларининг структур-семантик, типологик жиҳатдан ўзига хослиги, миллий-маданий белгиларга эгалиги асосланган;
ўзбек тилидаги “маънавият” архисемали бир қатор лексемаларнинг араб тилига хос консонантизм асосида юзага келгани, баҳо семаси алоҳида лексик бирликлар ёрдамида ифодаланиши,  рус тилидаги “духовность” умумий семали лексемалар асосан, тузилишига кўра соддалиги ва баҳо семасининг грамматик воситалар ёрдамида ифодаланиши далилланган;
ўзбек тилидаги “маънавият” ва рус тилидаги “духовность” умумий семали лексемаларнинг луғатларда синонимлар, ноаниқ сўзлар (олмошлар) ёрдамида изоҳлангани аниқланиб, лексемаларнинг маъно қирраларини илмий далиллаш орқали  изоҳланиши тушунча моҳиятини тўлиқ акс этиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекча “маънавият” ва русча “духовность” архисемали лексемаларнинг чоғиштирма тадқиқи мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
ўзбек ва рус тилларидаги “маънавият”/“духовность” архисемали лексемаларнинг қўлланиш частотаси, семантик хусусиятлари, ўзбек тилидаги маънавиятга оид арабча ўзлашмаларнинг семантик хусусиятларига доир  илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020-2023-йилларда бажарилган АМ-Ф3-201908172 рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 28-апрелдаги 02-843-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тилининг таълимий корпуси “маънавият” умумий семали лексемаларнинг семантик табиатига, лексик сатҳ бирликлариаро иерархик ва идеографик хусусиятларига оид маълумотлар базаси бойитилган;
ўзбек ва рус тилларидаги “маънавият” / “духовность” архисемали лексемаларнинг структур-грамматик моделларидан, лексемалар ўртасидаги муносабат кўринишларига оид хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2023 йилларда бажарилган ПЗ-202004165 рақамли “Умумий ўрта таълимнинг бошланғич синф ўқувчиларида оғзаки ва ёзма нутқий компетенсияларини ривожлантирувчи электрон платформа яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 28-апрелдаги 02-844-сон маълумотномаси). Натижада платформа “маънавият” лексик-семантик гуруҳига мансуб  бирликлар таркибидаги структур ўзгаришларнинг оғзаки ва ёзма нутқ меъёрларини белгилашдаги аҳамияти, “маънавият” архисемали лексемаларнинг типологияси, морфологик таркибига доир маълумотлар билан тўлдирилган;
ўзбек ва рус тилларидаги “маънавият” / “духовность” архисемали лексемаларнинг тил ва маданиятдаги ўрни, қадриятларга оид изланишларда акс этганлик даражаси, тизим сифатида ўрганиш зарурлиги, луғатларда берилиши ҳамда ёш авлодни маънавий баркамол қилиб тарбиялашга қаратилган соҳалар учун илмий-назарий, амалий манба вазифасини ўташи ҳақидаги таҳлиллардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телеканалида намойиш этилган “Муносабат”, “Хулоса ўзингиздан” телекўрсатувлари ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон телерадиоканали” Давлат муассасасининг 2024-йил 25-июндаги 02-15-783-сон маълумотномаси). Натижада мазкур телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни такомиллашган  ҳамда илмий далиллар билан асосланган.