Ермашев Женгис Маратовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Божхона соҳасидаги жиноятлар учун жавобгарлик (жиноят-ҳуқуқий ва криминологик жиҳатлари”, 12.00.08 – Жиноят ҳуқуқи. Жиноят-ижроия ҳуқуқи ва 12.00.15 – Криминология (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.DSc/Yu257.
Илмий раҳбар: Салаев Нодирбек Сапарбаевич, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/13.05.2020.Yu.22.03.
Расмий оппонентлар: Худайкулов Ферузбек Хуррамович, юридик фанлар доктори, доцент; Тошпўлатов Акром Икромович, юридик фанлар доктори, доцент; Турғунбоев Элбекжон Одилжонович, юридик фанлар доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
Диссертациянинг йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади божхона соҳасидаги жиноятларни комплекс юридик баҳолаш, унинг ўзига хос белгиларини аниқлаш ҳамда мазмун моҳиятини тушуниш бўйича тўғри илмий ёндашувни ишлаб чиқиш, уларнинг криминологик хусусиятларини очиб бериш, ҳуқуқни қўллаш амалиётини, жиноят қонуни нормаларини такомиллаштириш юзасидан илмий-амалий тавсиялар ва таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
божхона назоратини четлаб ёки божхона назоратидан яшириб ёхуд божхона ҳужжатлари ёки воситаларига ўхшатиб ясалган ҳужжатлардан алдаш йўли билан фойдаланиб, декларациясиз ёки бошқа номга ёзилган декларациядан фойдаланиб, ўқотар қуролнинг асосий қисмларини ҳамда гиёвандлик воситаларининг аналогларини божхона чегарасидан ўтказиш билан боғлиқ қилмишларни контрабанда жинояти таркибига киритиш лозимлиги асосланган;
тазйиқни тарғиб қилувчи маҳсулотни ҳамда учувчисиз учадиган аппаратларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кирганлик учун жавобгарлик белгилаш лозимлиги асосланган;
божхона ҳудудига олиб кириладиган товарнинг божхона қийматини аниқлаш киритишга доир таклифлар, яъни сотиб олувчининг мамлакат ҳудудига олиб кириладиган товарларга доир ҳуқуқларига нисбатан муайян чекловлар мавжуд бўлганда товарнинг божхона қийматини аниқлашда қўлланиладиган тегишли усуллардан фойдаланиш лозимлиги асосланган;
ўхшаши мамлакатда ишлаб чиқарилмайдиган технологик асбоб-ускуналарни Ўзбекистон ҳудудига импорт қилишда божхона божи ва қўшилган қиймат солиғидан озод этишда олиб кириладиган технологик асбоб-ускуналарнинг ишлаб чиқарилган йилини тасдиқлаш учун “эркин муомалага чиқариш” божхона режимига божхона расмийлаштируви вақтида ишлаб чиқарувчи заводнинг технологик асбоб-ускунанинг ишлаб чиқарилган йилини тасдиқловчи техник паспорти ёки ишлаб чиқарувчининг ишлаб чиқарилган ускуна, шу жумладан, ишлаб чиқарилган йили тўғрисидаги тегишли маълумотларни ўз ичига олган ҳужжати тақдим этилиши лозимлиги асосланган;
жисмоний шахснинг “яшил” йўлак орқали ўтиши ёзма равишда декларацияланиши лозим бўлган товарлар йўқлигини божхона органига маълум қилиш деб ҳисобланиши ҳамда бу божхона тўғрисидаги қонунчилик талабларига риоя этиш мажбуриятидан озод этмаслиги лозимлиги асосланган;
божхона назоратини четлаб, товарлар ёки бошқа моддий қимматликларни, шунингдек контрабанда ашёларини учувчисиз учадиган аппаратдан фойдаланилган ҳолда Ўзбекистон Республикаси божхона чегарасидан ўтказилганида қилмиш ЖК 2444 ёхуд 2481-моддаси билан жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилиниши лозимлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Божхона соҳасидаги жиноятлар учун жавобгарликнинг жиноят-ҳуқуқий ва криминологик жиҳатларига доир масалаларни тадқиқ этишнинг илмий натижалари асосида:
божхона назоратини четлаб ёки божхона назоратидан яшириб ёхуд божхона ҳужжатлари ёки воситаларига ўхшатиб ясалган ҳужжатлардан алдаш йўли билан фойдаланиб, декларациясиз ёки бошқа номга ёзилган декларациядан фойдаланиб, ўқотар қуролнинг асосий қисмларини ҳамда гиёвандлик воситаларининг аналогларини божхона чегарасидан ўтказиш билан боғлиқ қилмишларни контрабанда жинояти таркибига киритиш тўғрисидаги таклифларидан Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 246-моддаси биринчи қисмининг диспозициясини такомиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупсияга қарши курашиш қўмитасининг 2024-йил 29-февралдаги 3-сонли далолатномаси). Мазкур таклифларнинг қабул қилиниши қилмишни контрабанда жинояти сифатида тўғри квалификация қилишга хизмат қилган;
тазйиқни тарғиб қилувчи маҳсулотни ҳамда учувчисиз учадиган аппаратларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб киришга доир қилмиш учун жавобгарликни кучайтириш тўғрисидаги таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг янги таҳрирдаги 1301 ва 2444-моддалари диспозициясини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупсияга қарши курашиш қўмитасининг 2024-йил 29-февралдаги 3-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг қабул қилиниши тазйиқни тарғиб қилувчи маҳсулотни ҳамда учувчисиз учадиган аппаратларни қонунга хилоф равишда Ўзбекистон Республикасига олиб кирганлик учун жавобгарликнинг муқаррарлигини таъминлашга хизмат қилган;
божхона ҳудудига олиб кириладиган товарнинг божхона қийматини аниқлаш киритишга доир таклифлар, яъни сотиб олувчининг мамлакат ҳудудига олиб кириладиган товарларга доир ҳуқуқларига нисбатан муайян чекловлар мавжуд бўлганда товарнинг божхона қийматини аниқлашда қўлланиладиган усуллар ҳақидаги таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022-йил 6-апрелдаги 160-сон қарори иловасининг 15-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош вазири котибиятининг Ахборот-таҳлил ва юридик таъминлаш департаментининг 2024-йил 1-мартдаги 12-15-19-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши мамлакатимиз ҳудудига олиб кириладиган товарларга доир ҳуқуқларига нисбатан муайян чекловлар мавжуд бўлганда товарнинг божхона қийматини аниқлашда қўлланиладиган усулларни аниқлашга хизмат қилган;
ўхшаши мамлакатимизда ишлаб чиқарилмайдиган технологик асбоб-ускуналарни Ўзбекистон Республикаси ҳудудига импорт қилишда божхона божи ва қўшилган қиймат солиғидан озод этишда олиб кириладиган технологик асбоб-ускуналарнинг ишлаб чиқарилган йилини тасдиқлаш учун “эркин муомалага чиқариш” божхона режимига божхона расмийлаштируви вақтида ишлаб чиқарувчи заводнинг технологик асбоб-ускунанинг ишлаб чиқарилган йилини тасдиқловчи техник паспорти ёки ишлаб чиқарувчининг ишлаб чиқарилган ускуна, шу жумладан, ишлаб чиқарилган йили тўғрисидаги тегишли маълумотларни ўз ичига олган ҳужжати тақдим этилишига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021-йил 4-июндаги 352-сон қарорига 1-илованинг изоҳ қисми учинчи хатбошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош вазири котибиятининг Ахборот-таҳлил ва юридик таъминлаш департаментининг 2024-йил 1-мартдаги 12-15-19-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши Ўзбекистон Республикаси ҳудудига импорт қилишда божхона божи ва қўшилган қиймат солиғидан озод этиладиган ўхшаши республикада ишлаб чиқарилмайдиган янги технологик асбоб-ускуналар рўйхатини тасдиқлашга хизмат қилган;
жисмоний шахснинг “яшил” йўлак орқали ўтиши ёзма равишда декларацияланиши лозим бўлган товарлар йўқлигини божхона органига маълум қилиш деб ҳисобланиши ҳамда бу божхона тўғрисидаги қонунчилик талабларига риоя этиш мажбуриятидан озод этмаслигига оид таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023-йил 20-февралдаги 2-сон қарорининг 2-банди учинчи хатбошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2024-йил 20-февралдаги 10-30-2050-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши жисмоний шахснинг “яшил” йўлак орқали ўтиши ёзма равишда декларацияланиши лозим бўлган товарлар йўқлигини божхона органига маълум қилиш шахсни божхона тўғрисидаги қонунчилик талабларига риоя этиш мажбуриятидан озод этмаслиги тўғрисидаги қоиданинг мустаҳкамланишига хизмат қилган;
божхона назоратини четлаб, товарлар ёки бошқа моддий қимматликларни, шунингдек контрабанда ашёларини учувчисиз учадиган аппаратдан фойдаланилган ҳолда божхона чегарасидан ўтказилганида, ЖК 2444 ёхуд 2481-моддаси билан жиноятлар мажмуи бўйича квалификация қилиниши лозимлиги тўғрисидаги таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023-йил 20-февралдаги “Божхона тўғрисидаги қонунчиликни бузиш ва контрабандага оид ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида”ги 2-сон қарорининг 19-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2024-йил 20-февралдаги 10-30-2050-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг қабул қилиниши контрабанда ашёларини учувчисиз учадиган аппаратдан фойдаланилган ҳолда Ўзбекистон Республикаси божхона чегарасидан ўтказилганида қилмишни тўғри квалификация қилишга хизмат қилган.