Рискиев Анвар Абдухакимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Плевра ва қорин парда туберкулезни диагностика ва даволашда ёндашувларни такомиллаштириш» 14.00.26 – Фтизиатрия, 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Tib1445.
Илмий раҳбарлар: Парпиева Наргиза Нусратовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Адилходжаев Аскар Анварович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Ш.Алимов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Академик Ш.Алимов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази ҳузуридаги DSc.04/01.04.2023.Tib160.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Файзуллаева Дилфуза Баходировна, тиббиёт фанлари доктори; Эшанходжаев Отабек Джураевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади видеоторакоскопия ва видеолапароскопияни қўллаш йўли билан плевра туберкулёзи ва туберкулёзнинг абдоминал шаклларини диагностикасини ва даволашни яхшиланишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
плевра ва қорин парда силига бўшлиқларининг патологик жараён кўриниши биоптат преизионлиги олинишига даволашнинг мақбул жарроҳлик усулини танлаш ва жараённинг тарқалганлиги, касаллик этиологиясини ташхислашда гумон холатларда, аъзо ва тўқималарга катта жарроҳлик келтирилмаслик ҳисобига кам инвазив диагностик технологияларни қўллаш асосланган;
қорин бўшлиғининг кучли адгезив жараёнларнинг ривожланиши ҳисобига абдоминал силга гумон қилинган ташхисотда зўриққан асцит, қориннинг кўринадиган ассиметрияси ва тери остида пайпаслангандаги конгломерат ҳисобига асоратларнинг ривожланиш хавфини ортиши исботланган;
плевра ва абдоминал сил ташхисланган беморларда анъанавий усулларига қараганда миниинвазив жарроҳлик амалиётнинг қўллаш ҳисобига беморларнинг реанимация бўлимида бўлиш муддатини, операциядан кейинги даврда анальгетикларни қабул қилиш давомийлилигини камайтириш, операциядан кейинги жароҳатнинг косметик турини инобатга олган ҳолда ҳаёт сифатига таъсирининг юқорилиги исботланган;
плевра ва абдоминал сил, шунингдек, уларнинг асоратли кечишида плеврал ёки асцитик суюқлик тўсиғини экиш усулининг таҳлилида видеолапароскопик ёки видеоторакоскопик усул-тўсиқ усулига боғлиқмаслиги, манипуляция прецизионлиги ва олинган тўқиманинг минимал жароҳатланиши, визуал назорат ҳисобига молекуляр Xpert ® MTB/RIF таҳлил ёки IFN- γ даражасини баҳолашга тенглиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Плевра ва қорин парда туберкулёзини ташхислаш ва даволашга ёндашувларни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: плевра ва қорин парда силига бўшлиқларининг патологик жараён кўриниши биоптат преизионлиги олинишига даволашнинг мақбул жарроҳлик усулини танлаш ва жараённинг тарқалганлиги, касаллик этиологиясини ташхислашда гумон холатларда, аъзо ва тўқималарга катта жарроҳлик келтирилмаслик ҳисобига кам инвазив диагностик технологияларни қўллаш асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилоят филиали 2024 йил 4 июлдаги 154-сонли буйруғи ва Нукус шаҳридаги С.Султонов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази 2024 йил 21 июлдаги №84/б-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 июлдаги №05/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: плевра ва қорин парда туберкулёзига шубҳа қилинган ҳолларда, касалликнинг этиологиясини, жараённинг тарқалганлигини аниқлашда ва оптимал жарроҳлик даволаш усулини танлашда диагностик торакоскопия ва диагностик лапароскопиянинг самарадорлиги сабабли ташхислаш тартиби яхшиланган. Иқтисодий самарадорлиги: диагностик торакоскопия ва диагностик лапароскопия плевра ва қорин парда туберкулёзига шубҳа қилинган ҳолларда, касалликнинг этиологиясини, жараённинг тарқалганлигини аниқлашда ва оптимал жарроҳлик даволаш усулини танлашда самарадорлиги туфайли давлат бюджетидан сарф харажатларни 70%га иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: плевра ва қорин парда туберкулёзига шубҳа қилинган ҳолларда, биоптат олишни презиционлиги, бўшлиқларни, патологик жараённи адекват визуализацияси ҳисобига ва аъзолар ва тўқималарга катта жарроҳлик кириш йўларининг бўлмаслиги ҳисобига касалликнинг этиологиясини, жараённинг тарқалганлигини аниқлашда ва оптимал жарроҳлик даволаш усулини танлашда диагностик торакоскопия ва диагностик лапароскопиянинг самарадорлиги натижасида давлат бюджетидан сарф харажатларни 70%га иқтисод қилиш ва шифохонада бўлиш вақтини 2-3 кунга қисқартириш натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғининг кучли адгезив жараёнларнинг ривожланиши ҳисобига абдоминал силга гумон қилинган ташхисотда зўриққан асцит, қориннинг кўринадиган ассиметрияси ва тери остида пайпаслангандаги конгломерат ҳисобига асоратларнинг ривожланиш хавфини ортиши исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилоят филиали 2024 йил 4 июлдаги 154-сонли буйруғи ва Нукус шаҳридаги С.Султонов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази 2024 йил 21 июлдаги №84/б-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 июлдаги №05/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: таранглашган асцит, кўринувчи қориннинг ассиметрияси ва тери остида пайпасланувчи конгломерат, қорин бўшлиғининг кучли чандиқли жараёни ва қорин бўшлиғининг адгезив жараёни мавжудлиги абдоминал туберкулёзга шубҳа қилинган тақдирда, диагностик лапароскопия пайтида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар хавфини оширишининг исботланганлиги сабабли беморларда юзага келиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: таранглашган асцит, кўринувчи қориннинг ассиметрияси ва тери остида пайпасланувчи конгломерат, қорин бўшлиғининг кучли чандиқли жараёни ва қорин бўшлиғининг адгезив жараёни мавжудлиги диагностик лапароскопия пайтида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар хавфини оширишининг исботланганлиги сабабли беморларда юзага келиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш давлат бюджетидан сарф харажатларни 15%га иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: таранглашган асцит, кўринувчи қориннинг ассиметрияси ва тери остида пайпасланувчи конгломерат, қорин бўшлиғининг кучли чандиқли жараёни ва қорин бўшлиғининг адгезив жараёни мавжудлиги диагностик лапароскопия пайтида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар хавфини оширишининг исботланганлиги сабабли беморларда юзага келиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш давлат бюджетидан сарф харажатларни 15%га иқтисод қилиш ва шифохонада бўлиш вақтини 1-2 кунга қисқартириш натижасида беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: плевра ва абдоминал сил ташхисланган беморларда анъанавий усулларига қараганда миниинвазив жарроҳлик амалиётнинг қўллаш ҳисобига беморларнинг реанимация бўлимида бўлиш муддатини, операциядан кейинги даврда анальгетикларни қабул қилиш давомийлилигини камайтириш, операциядан кейинги жароҳатнинг косметик турини инобатга олган ҳолда ҳаёт сифатига таъсирининг юқорилиги исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилоят филиали 2024 йил 4 июлдаги 154-сонли буйруғи ва Нукус шаҳридаги С.Султонов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази 2024 йил 21 июлдаги №84/б-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 июлдаги №05/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: кам инвазив жарроҳлик даволаш усулларини плевра туберкулёзи ва қорин бўшлиғи туберкулёзи беморларида қўллаганда, беморнинг реанимация бўлимида қолиши, операциядан кейинги даврда аналгетикларни қабул қилиши вақтини камайтириши, шунингдек, операциядан кейинги жароҳатнинг косметик кўриниши сабабли, анъанавий даволанишга нисбатан беморларнинг ҳаёт сифати юқори бўлиши натижасида эрта фаоллашувни яхшилаш ва ётоқ кунларини қисқартириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: кам инвазив жарроҳлик даволаш усулларини плевра туберкулёзи ва қорин бўшлиғи туберкулёзи беморларида қўллаганда, беморнинг реанимация бўлимида қолиши, операциядан кейинги даврда аналгетикларни қабул қилиши вақтини камайтириши, шунингдек, операциядан кейинги жароҳатнинг косметик кўриниши сабабли, анъанавий даволанишга нисбатан беморларнинг ҳаёт сифати юқори бўлиши натижасида эрта фаоллашувни яхшилаш ва ётоқ кунларини қисқартириши ҳисобига иқтисодий харажатларни 2,1 мартага камайтириш имконини берди. Хулоса: кам инвазив жарроҳлик даволаш усулларини плевра туберкулёзи ва қорин бўшлиғи туберкулёзи беморларида қўллаганда, беморнинг реанимация бўлимида қолиши, операциядан кейинги даврда аналгетикларни қабул қилиши вақтини камайтириши, шунингдек, операциядан кейинги жароҳатнинг косметик кўриниши сабабли, анъанавий даволанишга нисбатан беморларнинг ҳаёт сифати юқори бўлиши натижасида эрта фаоллашувни яхшилаш ва ётоқ кунларини қисқартириши ҳисобига иқтисодий харажатларни 2,1 мартага камайтириш, ҳаёт сифатини яхшилаш, эрта фаоллашувни яхшилаш ва ётоқ кунларини 1-2 кунга қисқартириш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: плевра ва абдоминал сил, шунингдек, уларнинг асоратли кечишида плеврал ёки асцитик суюқлик тўсиғини экиш усулининг таҳлилида видеолапароскопик ёки видеоторакоскопик усул-тўсиқ усулига боғлиқмаслиги, манипуляция прецизионлиги ва олинган тўқиманинг минимал жароҳатланиши, визуал назорат ҳисобига молекуляр Xpert ® MTB/RIF таҳлил ёки IFN- γ даражасини баҳолашга тенглиги исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилоят филиали 2024 йил 4 июлдаги 154-сонли буйруғи ва Нукус шаҳридаги С.Султонов номидаги Республика ихтисослаштирилган фтиизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази 2024 йил 21 июлдаги №84/б-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 июлдаги №05/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: визуал назорат, олинган тўқиманинг минимал травматизацияси ва манипуляциянинг прецизионлиги ҳисобига, бир ҳилда IFN- γ даражасини баҳолашда ҳам ёки Xpert® MTB/RIF нинг молекуляр таҳлилида ҳам, АТ ва ПТда, шунингдек уларнинг асоратланган кечишида, экиш учун плевра ёки асцитик суюқликни олиш усулини таҳлил қилиш, намуна олишнинг видеолапароскопик ёки видеоторакоскопик усулда бажарилишига боғлиқ эмаслигини исботланганлиги ушбу усулларни бирдай тадқиқот усули сифатида қўллаш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: АТ ва ПТда, шунингдек уларнинг асоратланган кечишида, экиш учун плевра ёки асцитик суюқликни олиш усулини таҳлил қилиш, визуал назорат, олинган тўқиманинг минимал травматизацияси ва манипуляциянинг прецизионлиги ҳисобига, бир ҳилда IFN- γ даражасини баҳолашда ҳам ёки Xpert® MTB/RIF нинг молекуляр таҳлилида ҳам, намуна олишнинг видеолапароскопик ёки видеоторакоскопик усулда бажарилишига боғлиқ эмаслигини исботланганлиги, ушбу усулларни алтернатив қўллаш орқали хар бир бемор учун иқтисодий харажатларни 15%га камайтириш имконини берди. Хулоса: тавсия этилган АТ ва ПТда, шунингдек уларнинг асоратланган кечишида, экиш учун плевра ёки асцитик суюқликни олиш усулини таҳлил қилиш, визуал назорат, олинган тўқиманинг минимал травматизацияси ва манипуляциянинг прецизионлиги ҳисобига, бир ҳилда IFN- γ даражасини баҳолашда ҳам ёки Xpert® MTB/RIF нинг молекуляр таҳлилида ҳам, намуна олишнинг видеолапароскопик ёки видеоторакоскопик усулда бажарилишига боғлиқ эмаслигини исботланганлиги, ушбу усулларни алтернатив қўллаш орқали хар бир бемор учун иқтисодий харажатларни 15%га камайтириш ва шу орқали беморлар шифохонада бўлиш вақтини 1-2 кунга қисқартириш, беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган ва маблағлар иқтисод қилишга эришилган.