Abilov Elyor Ermamatovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqidagi e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):
“Issiq iqlim sharoitida er osti suv resurslaridan sanoat maqsadida foydalanishning samarador texnologiyasini ishlab chiqish. (Sherobod sement zavodi misolida)”,
05.09.04- Suv ta’minoti. Kanalizatsiya. Suv havzalarini muhofazalovchi qurilish tizimlari (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.PhD/T4024.
Ilmiy rahbar: Gadaev Abror Niyazovich, texnika fanlari nomzodi, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti.
Ilmiy Kengash faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, Ilmiy Kengash nomi: Mirzo Ulug‘bek nomidagi Samarqand davlat arxitektura-qurilish universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi PhD.26/26.01.2023.T.109.03. raqamli Ilmiy Kengash.
Rasmiy opponentlar: Abdullaev Botirjon Dadajonovich, geologiya-mineralogiya fanlari doktori, professor; Yakubov Kutfiddin Aslievich, texnika fanlari nomzodi, professor v.b.
Etakchi tashkilot: Toshkent davlat arxitektura-qurilish universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi. Issiq iqlim sharoitida faoliyat yuritadigan sement zavodlarida er osti suvlaridan foydalanishning samarador texnologiyasini ishlab chiqish.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
suv quduqlarining suv debiti, chuqurligi, olinayotgan suvning fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari va suvni asosiy iste’molchiga etkazib berish jarayonidagi sarflarni inobatga olib, ularni asosiy hamda zahira tarmoqlariga ajratib guruhlash orqali samaradorligini oshirish orqali takomillashtirilgan;
suv ta’minoti tizimida ishlatilish maqsadi va ishlab chiqarish texnologiyasidagi ahamiyatiga ko‘ra asosiy va qo‘shimcha tarmoqlarga ajratish, oqova suvlarni vujudga kelish manbaasi hamda tarkibiga binoan tarmoqlashtirish orqali suvdan samarali foydalanish bo‘yicha suv balansi sxemasi ishlab chiqilgan;
oqova suvlarning fizik-kimyoviy xususiyatlaridan kelib chiqib, suv ta’minoti tarmoqlarida qayta foydalanishning mos tushish koeffisientlarini inobatga olgan holda sement ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari suv ta’minoti tizimidan samarali foydalanish bo‘yicha hisoblash algoritmi ishlab chiqilgan;
sement ishlab chiqarish jarayonida ajraladigan changlarni bartaraf etish uchun tozalangan oqova suvlardan muqobil manba sifatida foydalanish usuli yaratildi natijada ohaktoshni dastlabki maydalash jarayonida vujudga keladigan changlarni bostirish uchun tozalangan texnik oqova suvlardan muqobil sifatida qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Sanoat korxonalarida suv manbalari, suv ta’minoti tizimining ishonchliligi va samaradorligini oshirish asosida: sanoat korxonalarining er osti suv quduqlarini ularning xususiyatlaridan kelib chiqib guruhlash va tarmoqlashtirish, ishlab chiqarish jarayonida ajraladigan changlarni bartaraf etishda muqobil sifatida tozalangan oqova suvlardan samarali foydalanish usullari joriy qilindi (O‘zbekiston Respublikasi “O‘zsanoatqurilishmateriallari” uyushmasining 2023 yil 13 oktyabrdagi 05/15-2074-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, respublika hududida barpo etilishi rejalashtirilayotgan qurilish materiallarini ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalarining er osti suv resurslaridan foydalanishini to‘g‘ri tashkil etish, suv ta’minoti tizimini optimallashtirish strategiyasini ishlab chiqish imkoni yaratilgan va suvdan takror foydalanish imkoniyati 40,5 % (yoki yillik 39,42 ming.m3) ga oshirish mumkinligi aniqlangan.
Taklif etilgan er osti suv quduqlarini xususiyatlaridan kelib chiqib guruhlash va tarmoqlashtirish va sement ishlab chiqarish jarayonida ajraladigan changlarni bartaraf etishda oqova suvlardan muqobil sifatida foydalanish usullari Surxondaryo viloyatida joylashgan “Sherobod sement zavodi” MChJ tomonidan joriy etilgan (Issiq iqlim sharoitida er osti suv resurslaridan sanoat maqsadida foydalanishning samarador texnologiyasini ishlab chiqish va ishlab chiqilgan ilmiy- tadqiqot ishlanmalari natijasini ishlab chiqarish, amaliyotga joriy qilish to‘g‘risida 2023 yil 12 iyulda tasdiqlangan tadbiq dalolatnomasi). Natijada, korxonada 4,5 m3/soat suv tejalishiga erishildi, shuningdek, suv bilan ta’minlash ishonchliligi va samaradorligini oshirish imkoni yaratilgan.