Бабаджанов Элмурод Сатимбаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ақлли чорва фермаларини шакллантиришда қорамол касалликларини аниқлашнинг алгоритмик ва дастурий таъминоти”, 05.01.04 – Ҳисоблаш машиналари, мажмуалари ва компютер тармоқларининг математик ва дастурий таъминоти (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.DSc/Т773.
Илмий маслаҳатчи: Нишанов Ахрам Хасанович, техника фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01
Расмий оппонентлар: Зайнидинов Ҳакимжон Насриддинович, техника фанлари доктори, профессор, Мухамедиева Дилноза Тулқиновна, техника фанлари доктори, профессор, Сейтов Айбек Жумабаевич, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ақлли чорва фермаларини шакллантиришнинг автоматлаштирилган тузилмаси ва унинг базасида қорамол касалликларини аниқлашнинг замонавий технологияларга асосланган алгоритмик ва дастурий таъминотини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
булутли ҳисоблаш имкониятлари асосида “ақлли чорва” фермаларида маълумотларни самарали қайта ишлашнинг кенгайтирилган тузилмаси ишлаб чиқилган;
касаллик аломатлари, меъёрлар, касаллик даражалари ва касалликларни аниқлаш усулларининг “олтин қоидалари” асосида маълумотлар базалари лойиҳалаштирилди ҳамда дастлабки қарор қабул қилишга кўмаклашувчи алгоритм ишлаб чиқилган;
сенсорлардан олинган касаллик кўрсаткичлари ва мавжуд маълумотлар базалари асосида қорамол касалликларини, хусусан, маститни аниқлашнинг кўп парамертли умумлашган математик таъминоти ишлаб чиқилган;
“ақлли чорва” фермаларида қорамол касалликларини аниқлашнинг ўқитилувчи машина-эксперт интерфейсига мос билимлар ва маълуморлар базаси асосида аниқ ташхислашга кўмаклашувчи алгоритм ишлаб чиқилган;
ферма биноларида қорамоллар жойлашуви ва ҳаракат тартиблари маълумотлар базаси асосида уларнинг саломатлик параметрларини таҳлил қилиш алгоритмлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Илмий тадқиқотда ишлаб чиқилган “Уз_ПЛФ - ақлли чорва” мажмуасида қорамол касалликларини аниқлашнинг алгоритмик ва дастурий таъминоти асосида:
электрон қулоқ биркаларини тақсимлаш ва қорамол бош сонини назоратлаш, ҳисоботлар шакллантитиш, ҳайвон касаллик чора-тадбирлари доирасида маълумотларини бирлаштириш орқали ташхислаш, ветеринарлар ҳамкорлиги ҳамда фермер хўжаликларини ягона нуқтадан бошқариш Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасида жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 8 апрелдаги №03-03/1413-сон маълумотномаси). Натижада сенсорлар ва инсон томонидан аниқланган касаллик аломатлари, ветеринар тарихий қайдномалар, қорамолларнинг аждод-насл шажараси, олтин қоидалар ва машинали ўқитиш алгоритмлари асосида касалликларини мукаммал ташхислашнинг ўқитилувчи машина-эксперт тизими ветеринарларнинг касалликларга ташхис қўйиш жараёнидаги аниқликни 1,7 марта ошиш ва меҳнат ресурисини 3-5 марта камайиш имконини берган;
фермада электрон қайдномалар юритиш ва таҳлил қилиш, қорамолларни электрон идентификация ва жойлашувини аниқлаш, ветеринарларнинг қорамол касалликларини ташхислаши Нукус туманидаги “Қўнгирот-Мехри” фермер хўжалигига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 8 апрелдаги №03-03/1413-сон маълумотномаси). Натижада фермада РФИД идентификация қилиш тизими маълумотлар базаси асосида сигир тўғрисидаги барча маълумотномаларини кўриш тезлиги 98% га ва ветеринарларнинг қайднома юритиш ва таҳлил қилиш жараёни 80% га ошди, сут соғиш залида “соғинларни электрон идентификация қилиш, жойлашувини аниқлаш” ва ИоТ электрон сут қайднома воситалари орқали инсион меҳнати 2 марта камайди, “қорамолда аниқланган касаллик аломатлари, ветеринар тарихий қайдномалар, қорамолларнинг аждод-насл шажараси, олтин қоидалар ва машинали ўқитиш алгоритмлари” ветеринарнинг тўғри қарор қабул қилиш унумдорлигини 1,5 марта ошириш имконини берган;
катта ҳажмли қоидалар базасига эга касалликларни ташхислаш тизими Амударё туманидаги “Амударё соҳили” фермер хўжалигига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 8 апрелдаги №03-03/1413-сон маълумотномаси). Натижада “қорамол касалликларини аниқлашнинг ўзини-ўзи ўқитувчи машина-эксперт тамойилига мос ташхис қўйиш” алгоритмлари ветеринар врачларнинг қорамолларга касаллик ташхисини қўйиш жараёнидаги меҳнат сарфини 3 баробарга камайиш, ташхисда тўғри хулосалар чиқариш иш қобилятини 2 марта ошиш, тизим огоҳлантиришлари орқали ходимларнинг вақтга бўғлиқ чора-тадбирлар ўтказиш аниқлигини 2-5 марта ошириш имконини берган;
Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги ТАТУ Нукус филиалида “Чорвачилик комплексларини электрон бошқаришнинг мобил иловасини яратиш” мавзусидаги инновацион лойиҳа бажарилган (илмий-тадқиқот ишларига давлат буюртмаси асосида илмий лойиҳани бажариш тўғрисида шартнома ИЛ-392103072: 05.01.2022 й.)