Xaynazarov Baxromjon Baxtiyorovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston uyg‘urlari diasporasi tarixi (1925–2012 yy.)”, 07.00.01–O‘zbekiston tarixi (tarix fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/Tar35.
Ilmiy rahbar: Murtazaeva Raxbar Xamidovna, tarix fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Milliy Universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti, Qoraqalpoq ijtimoiy fanlar ilmiy-tadqiqot instituti, DSc27.06.2017.Tar.01.04.
Rasmiy opponentlar: Bobojonova Dilorom Bobojonovna, tarix fanlari doktori, professor; Ziyaeva Dono Xamidovna, tarix fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: O‘zbekistondagi uyg‘urlar diasporasining shakllanish tarixi, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayoti, demografik holati, mustaqillik yillarida uyg‘urlar hayotida yuz bergan o‘zgarishlarni tarixiy manbalar asosida yoritib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
XX asrning 30-yillari oxiriga kelib mahalliylashtirish siyosati natijasida O‘zbekistondagi uyg‘urlarning 80 foizi assimilyasiyaga uchrab, o‘zbek millati tarkibiga singib ketganligi aniqlangan;
O‘zbekistonning uyg‘ur tilidagi dastlabki davriy nashrlarning chop etilishi, ko‘plab uyg‘ur ziyolilarining etishib chiqishi, zamonaviy uyg‘ur adabiy tilining shakllanishi va rivojlanishi hamda Sharqiy Turkiston ta’lim tizimida ushbu adabiy til me’yorlari joriy etilganligiga katta hissa qo‘shganligi isbotlangan;
sovet milliy siyosati ta’sirida respublikadagi yagona uyg‘ur musiqali drama teatri, uyg‘ur pedagogika bilim yurti, Farg‘ona va Andijon viloyatlaridagi uyg‘ur maktablarining faoliyati to‘xtatilganligi ochib berilgan;
mustaqillik yillarida uyg‘ur diasporasining faoliyati nafaqat milliy madaniy merosni asrab-avaylashda, balki respublikani ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy rivojlantirishda ham katta salohiyatga ega ekanligi asoslab berilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston uyg‘urlari diasporasi tarixi oid ishlab chiqilgan ilmiy xulosa va takliflar asosida:
O‘zbekistondagi uyg‘urlarning aksariyat qismi o‘tgan yillar mobaynida assimilyasiyaga uchrab o‘zbek millati tarkibiga singib ketganligi, O‘zbekistondagi uyg‘urlarga nisbatan «uyg‘ur diasporasi atamasini qo‘llash lozimligi haqidagi xulosalardan Uyg‘ur milliy madaniy markazlari faoliyatini tizimli tashkil qilishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalari qo‘mitasining 2018 yil 26 martdagi 01-08-386-son ma’lumotnomasi). O‘zbekistonda millatlararo totuvlikni yanada mustahkamlashga qaratilgan jarayonda mamlakatdagi uyg‘urlar tarixi, madaniyati, ma’naviyatini tiklash, asrab-avaylash va barkamol avlodni shaklantirishda tarbiyaviy ishlarni yo‘lga qo‘yishda katta ahamiyatga ega bo‘lgan;
zamonaviy uyg‘ur adabiy tilining shakllanishida O‘zbekistonning katta rol` o‘ynaganligi, mustaqillik yillarida uyg‘ur va boshqa diasporalarning milliy madaniy markazlar ijtimoiy institutlar sifatida O‘zbekiston Respublikasida olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy sohalardagi islohotlarning faol ishtirokchilariga aylanganligi kabi natijalardan Mirzo Ulugbek nomidagi O‘zbekiston Milliy universitetida A-1-163 raqamli «Demokratik islohotlarda o‘zbek modelining konseptual masalalari tahlili va izchil rivojlanishning nazariy-metodologik asoslari» (2015–2017 yillar) mavzusidagi amaliy loyiha doirasida foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 7 maydagi 89-03-1762-son ma’lumotnomasi). Bu demokratik islohotlarda O‘zbekistondagi millatlararo munosabatlar va totuvlikni mustahkamlash jarayonlarining ilmiy asoslarini falsafiy-metodologik nuqtai nazardan o‘rganishga xizmat qilgan.
