Qoraboev Jasur Bahodirovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Turli tizimdagi tillarda «mubolag‘a» konseptual semantikasi verbalizatorlari tipologiyasi», 10.00.06–Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/Fil66.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik instituti, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, O‘zbekiston milliy universiteti, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.

Ilmiy rahbar: Xoshimov G‘anijon Mirzaahmedovich, filologiya fanlari doktori, professor.

Rasmiy opponentlar: Safarov Shahriyor Safarovich, filologiya fanlari doktori, professor; Xudoyberganova Durdona Siddiqovna, filologiya fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat pedagogika universiteti.

II.Tadqiqotning maqsadi: turli tizimdagi tillarda, jumladan, ingliz, o‘zbek, rus va boshqa tillarda «giperbola konseptual semantikasi» (GKS) verbalizatorlarining kognitiv tipologiyasini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

ingliz, o‘zbek va rus tillarida «giperbola konseptual semantika»sini voqelantiruvchi tilning barcha sathlariga daxldor lisoniy vositalarning invariant turlari tizimi orqali voqelantirilishi qiyosiy kognitiv tipologik asnoda isbotlangan;

qiyoslanayotgan tillarda «giperbola konseptual semantika»sini voqelantiruvchi lisoniy vositalar bilan bir qatorda paralingvistik vositalar (tana a’zolarining harakatlari, imo-ishoralar) tizimi birga qo‘llanilishi aniqlangan;

ingliz, o‘zbek va rus tillarida «giperbola konseptual semantika»si verbalizatorlarining maydon tabiati ochib berilgan va undagi yadro, dominanta va periferiyaga xos tarkibiy qismlar maqomi dalillangan;

qiyoslanayotgan ingliz, o‘zbek va rus tillarida «giperbola konseptual semantika»si verbalizatorlarining qiyosiy, kognitiv-tipologik nuqtai nazardan o‘rganish tamoyillari va metodikasi asoslangan;

ekstrapolyasiya metodi yordamida qiyoslanayotgan ingliz, o‘zbek va rus tillarida «giperbola konseptual semantika»si verbalizatorlarining tipologik tadqiqi natijalarini boshqa tillar materialida ham qiyoslash orqali doimiy va o‘zgaruvchan xususiyatlari asoslangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Ingliz, o‘zbek va rus tillarida «mubolag‘a» konseptual semantikasi verbalizatorlari tipologiyasini shakllantirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar va amaliy takliflar asosida:

turli tizimdagi tillarda «mubolag‘a» konseptual semantikasi verbalizatorlari tipologiyasi tadqiqiga oid ilmiy xulosalar va takliflardan oliy o‘quv yurtlarida ingliz tili stilistikasi, qiyosiy stilistika kabi nazariy kurslar bo‘yicha o‘quv uslubiy qo‘llanmalar yaratishda, glossariylar tuzishda, amaliy mashg‘ulotlar olib borish uchun materiallar majmuasini tuzishda samarali foydalanilgan (Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo‘mitasining 2017 yil 18 oktyabridagi FTA 02-11/895-son ma’lumotnomasi). Natijada ingliz va o‘zbek tillaridagi «mubolag‘a» konseptual semantikasi verbalizatorlari qiyosiy tipologik jihatdan tasniflangan hamda ularning lingvodidaktik aspektlari bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarga tegishli echimlar berilgan;

ta’lim muassasalarida chet tillarini o‘rganish jarayonida mubolag‘alashgan til birliklaridan foydalanishga doir xulosalar Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 18 mayidagi 124-son «Uzluksiz ta’lim tizimining chet tillar bo‘yicha davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida»gi qarorining 1-ilovasi bilan tasdiqlangan me’yoriy hujjatlarni tayyorlashda foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 13 martdagi 89-03-972-son ma’lumotnomasi). Natijada «Stilistika», «Dialektologiya», «Tarjima nazariyasi va amaliyoti», «Adabiy-badiiy tahlil metodlari», «Qiyosiy adabiyotshunoslik» va «Qiyosiy tilshunoslik» fanlarini takomillashtirish hamda o‘qitish samaradorligini oshirishga xizmat qilgan;

mubolag‘aning kundalik muloqotdagi o‘rni va ahamiyati, ayniqsa, uning paralingvistik vositalar orqali voqelantirilishiga oid ilmiy ma’lumotlardan «Meros», «Ijod gulshani», Diyor yangiliklari va «7 kun» kabi turkum ko‘rsatuvlar va eshittirishlarni tayyorlashda foydalanilgan (Andijon viloyati teleradiokompaniyasining 2017 yil 10 oktyabridagi 20-21/59-son ma’lumotnomasi). Natijada ko‘rsatuvlar mazmunli lisoniy faktlar bilan boyitildi va tomoshabinlar «mubolag‘a»ning muloqotni to‘laqonli kechishidagi ahamiyati to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlarga ega bo‘lgan.