Абидова Зайнаб Қадирбергановнанинг
фалсафа доктори (PhD)диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Хоразм воҳаси зиёратгоҳлари ва қадамжолари (тарихий – этнологик тадқиқот)”, 07.00.07–Этнография, этнология ва антропология (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.3.PhD/Tar186.
Илмий раҳбар: Аширов Адҳамжон Азимбаевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти, DSc.06.01.2018. Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Баллиева Руза, тарих фанлари доктори, доцент; Абдулаҳатов Нодирбек Ураимович, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Хоразм воҳаси қадамжо ва зиёратгоҳлари, уларда ўтказиладиган урф-одат, маросимларнинг маҳаллий хусусиятларини этнологик аспектда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХХ асрда Марказий Осиё минтақасидаги ижтимоий-сиёсий ва маданий ўзгаришлар таъсирида Хоразм зиёратгоҳлари билан боғлиқ қарашлар трансформациялашганлиги ҳамда муқаддас зиёратгоҳлар этномаданий ўзликни англаш объектига айланганлиги этнографик материаллар асосида очиб берилган;
мустақиллик йилларида Хоразм зиёратгоҳларининг жамият иқтисодий ҳаётидаги ўрни ёритилиб, республикада давлат сиёсати даражасига кўтарилган туризмни янги йўналиши бўлган зиёрат туризмини ривожланиш босқичлари воҳа зиёратгоҳлари (Паҳлавон Маҳмуд, Султон Увайс, Юсуф Ҳамадоний ва Шайх Муҳтор Валий) мисолида тарихий-этнографик материаллар асосида далилланган;
зиёратгоҳлар маънавият маскани бўлиши билан бирга этно-экологик қўриқхона вазифасини ҳам бажариши, улардаги муқаддаслаштирилган объектлар (булоқ, қудуқ, дарахт)га бўлган “табу” натижасида ўзига хос экосистема яратилиши Хоразм воҳаси зиёратгоҳлари мисолида ёритилган;
зиёратгоҳларда ўтказиладиган халқона маросимлар (дарвишона, қурбонлик, садақа, чилла сақлаш ва жаар (зикр) ва сайил (наврўз, тут, қизил гул)лар этнологик аспектда ёритилиб, Хива туманида аждодлари руҳини хотирлаш, хайр-эҳсон бериш ва қурбонлик қилиш мақсадида “Авлиёнинг тўйи” маросими ўтказилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хоразм воҳаси зиёратгоҳлари ва қадамжолари бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Хоразм воҳаси зиёратгоҳлари, муқаддас жойлари тарихи ва минтақадаги мақбараларнинг меъморий тузилишини ёритиш, шунингдек, зиёратгоҳларнинг географик ўрнини аниқлашда этнографик тадқиқотлар материалларидан Хоразм Маъмун академиясида 2012–2013 йилларда бажарилган М3-12 рақамли “Хоразмда тарихий-маданий объектлар (муқаддас қадамжолар) ва уларнинг шаклланиш тарихи” фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2018 йил 20 июндаги 23/1255-1639-сон маълумотномаси). Бу Хоразм воҳаси зиёратгоҳлари ва қадамжолари тарихи, меъморий тузилиши ва улар билан боғлиқ тарихий шахслар биографиясини ёритишда илмий асос бўлиб хизмат қилаган;
Хоразм зиёратгоҳларини ўрганиш бўйича амалга оширилган тадқиқотлар асосида йиғилган маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2010 йил 7 октябрдаги 222-сонли “2010–2020 йилларда номоддий маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш, асраш, тарғиб қилиш ва улардан фойдаланиш Давлат дастурини тасдиқлаш тўғрисида” қарорига асосан дастурнинг 5-бандида белгиланган вазифаларни амалга оширишда, яъни зиёратгоҳлар тарихини ўрганиш ва асл моҳиятини ёритишда фойдаланилди. (“Олтин мерос” фондининг 2018 йил 17 апрелдаги 23-сон маълумотномаси). Бу натижалар ўзбек ҳалқининг тарихий ва маданий ёдгорликларини дунёга танитиш ва ёшлар онгида миллий қадриятларга бўлган ҳурмат, миллий ғурур туйғуларини сингдиришда муҳим манба бўлиб хизмат қилган.
