Эргашева Хилола Юнусхановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Мактабгача таълим ёшидаги болаларга чет тили ўргатиш жараёнида коммуникатив компетенсияни шакллантириш методикаси (инглиз тили мисолида)” 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Ped5269.
Илмий раҳбар: Асқарова Ўғулхон Мамашокировна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Исҳоқхон Ибрат номидаги Наманган давлат чет тиллари институти, PhD.03/05.05.2023.Fil.163.01 рақамли Илмий кенгаш асосида тузилган бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Исроилова Дилдора Мухтаровна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Турсунов Ҳусанбой Бургутович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мактабгача таълим ёшидаги болаларга чет тил ўргатиш жараёнида коммуникатив компетенсияни шакллантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мактабгача ёшдаги болаларга чет тил ўқитишнинг психологик, лингводидактик, ва педагогик принциплари таълимий-тарбийавий фаолийат компонентлари (мақсадли-мазмунли, ташкилий-методик, назорат-баҳолаш)нинг болаларнинг ривожланиш соҳалари (жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзининг шаклланиши, ижтимоий-ҳиссий ривожланиш; нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари; билиш жараёнининг ривожланиши; ижодий ривожланиш) билан ўзаро интеграцийалаш ҳамда рефлексив узвийликни таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
она тилида фикр ифодалаш малакаларининг шаклланишини таъминловчи “организатион”, “адаптатион”, “ассимилатион”, “аccоммодатион” каби психологик омиллар аниқлаштирилиб, коммуникатив компетенсийани шакллантиришнинг ташкилий-педагогик шарт-шароитлари болаларнинг тайанч компетенсийаларига (коммуникатив, ўйин, ижтимоий, билиш) устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
чет (инглиз) тилни ўргатиш жараёнида мактабгача таълим ташкилотлари тарбияланувчиларнинг инглиз тилида фикр ифодалаш компетенсияларини шакллантиришнинг босқичлари рефлексивлик, креативлик, инновацион фаолийатга йўналганлик каби индикаторлар таркибини киритиш асосида аниқлаштирилган;
чет тил ўргатиш жараёнида мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг коммуникатив компетенсияни шакллантиришга хизмат қиладиган методологик ёндашувлар ҳамда педагогик шарт-шароитлар “Смарт кидс” электрон қўлланмаси компонентларини киритиш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мактабгача ёшдаги болаларга чет тилни ўргатиш жараёнида коммуникатив компетенсиясини шакллантириш методикасига доир илмий натижалар асосида:
мактабгача ёшдаги болаларга чет тил ўқитишнинг психологик, лингводидактик, ва педагогик принциплари таълимий-тарбийавий фаолийат компонентларининг болаларнинг ривожланиш соҳалари билан ўзаро интеграцийалашга доир таклиф ва тавсияларидан “Мактабгача таълим ташкилотларида инглиз тилини ўргатиш методикаси” номли ўқув қўлланмаси мазмунига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021-йил 25-декабрдаги 538-сонли буйруғи). Натижада, мактабгача ёшдаги болаларнинг чет тил машғулотларида коммуникатив компетенсиясини шакллантиришнинг мазмунини такомиллаштиришга хизмат қилган;
чет (инглиз) тилни ўргатиш жараёнида мактабгача таълим ташкилотлари тарбияланувчиларнинг инглиз тилида фикр ифодалаш компетенсияларини шакллантиришнинг босқичлари рефлексивлик, креативлик, инновацион фаолийатга йўналганлик каби индикаторлар таркибини киритиш асосида аниқлаштиришга оид тадқиқот материалларидан Наманган муҳандислик технология институтининг “ИнноЕнглиш-Ҳорижий тилларни ўқитишнинг замонавий усуллари” номли амалий гранти лойиҳаси (2022-йй.)да фойдаланилган (Туран Интернатионал Университй инновация фаолияти трансфери марказининг 2023-йил 6-январдаги 107-сон маълумотномаси). Натижада мактабгача ёшдаги болаларга чет тил ўргатиш жараёнида уларнинг коммуникатив компетенсияларини шаклланганлик даражаси 13.9% га ошган;
чет тил ўргатиш жараёнида мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг коммуникатив компетенсияни шакллантиришга хизмат қиладиган методологик ёндашувлар ҳамда педагогик шарт-шароитларни такомиллаштиришда фойдаланиш мақсадида “Смарт кидс” электрон қўлланмаси компонентини киритиш асосида такомиллаштиришга доир тавсияларидан “Мактабгача таълим ташкилотларида инглиз тилини ўргатиш методикаси” номли ўқув қўлланмасини тайёрлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021-йил 25-декабрдаги 538-сон буйруғи). Натижада болаларнинг хорижий тил машғулотларида “Илк қадам” мавзуларига оид терминлар ва фаол қўлланадиган сўзларни билиш ва тушуниш малакаси ортган;
она тилида фикр ифодалаш малакаларининг шаклланишини таъминловчи организатион, адаптатион, ассимилатион, аccоммодатион каби психологик омиллар аниқлаштирилиб, коммуникатив компетенсийани шакллантиришнинг ташкилий-педагогик шарт-шароитлари болаларнинг тайанч компетенсийалари устуворлик бериш асосида такомиллаштирилга оид таклифлар “Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканалининг 2022-йил июл ва октябр ойларидаги “Ўзбекистон ёшлари”, “Таълим ва тараққиёт”, “Болалар учун” дастурларига татбиқ қилинган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Ўзбекистон телерадиоканалининг 2022-йил 24-октябрдаги 04-36-1775-сон маълумотномаси).Натижада мактабгача ёшдаги 5-7 ёшли болаларнинг коммуникатив компетенсияларини оширишга хизмат қилган.