Хикматов Рустам Сайфиллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тери лейшманиози билан оғриган беморларда тизимли энзимотерапиясини қўллашнинг патогенетик асосланиши», 14.00.11 – Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.PhD/Тib724.
Илмий рахбар: Сабиров Улуғбек Юсупхонович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят худудий филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/28.02.2023.Тib.158.01.
Расмий оппонентлар: Маннанов Абдушукур Маликович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гильдиева Маргарита Сабировна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тизимли энзимотерапиясини киритиш орқали тери лейшманиози билан оғриган беморларни даволашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тери лейшманиозининг клиник полиморфизми, унинг организм гомеостазаси билан боғлиқ мураккаб шаклларининг сабаблари исботланган;
тери лейшманиозининг клиник кўринишларида иммун ва цитокин ҳолати кўрсаткичларининг патогенетик аҳамияти ва уларнинг эндоген интоксикация ривожланишига таъсири исботланган;
цитохром Р450 детоксификация генларининг тарқалиши билан боғлиқ тери лейшманиози билан оғриган беморларда терапияга қаршилик механизмлари, шунингдек MTHFR (метилентетрагидрофолатредуктаза) генларининг дерматознинг мураккаб шаклларини ривожланишига таъсири исботланган;
тери лейшманиози билан оғриган беморларни даволаш стандартига тизимли энзимотерапиясини киритиш самарадорлиги исботланган, бу иммунитет ва цитокин ҳолатининг кўрсаткичларини нормаллаштириш ва эндоген интоксикациянинг оғирлигини камайтириш имконини беради.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тизимли энзимотерапиясини киритиш орқали тери лейшманиози билан оғриган беморларни даволашни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: биринчи марта тери лейшманиозининг клиник хусусиятлари, унинг мураккаб шакллари, шунингдек энг оддий (лейшмания) ни аниқлаш учун биологик материални олишнинг баъзи хусусиятлари ўрганилди, бу эса ушбу касаллик ташхисини тезлаштиришга имкон берди. Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Хоразм вилояти худудий филиалининг 2021 йил 21 июндаги 38-U-сонли буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилояти худудий филиалининг 2021 йил 17 июлдаги 143/1-сонли буйруғи амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: зооноз тери лейшманиозини эрта ташхислаш эрта даволанишга имкон беради, бу кўпчилик беморларда чуқур ва аниқ яралар ҳосил бўлишига олиб келмайди, айниқса жароҳатлар асосан терининг очиқ сохаларида жойлашганлиги учун бу ўз навбатида косметик нуқсонни яъни, терининг чандиқлари билан боғлиқ бўлади. Иқтисодий самарадорлиги: Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: микробиологик диагностиканинг ишлаб чиқилган усули тери лейшманиози ташхисини тахминан 2-3 ётоқ кунларини тезлаштиришга имкон беради, бу эса тегишли патогенетик терапияни олдиндан тайинлаш ва 2 кунлик стационар даволанишни тежаш имконини беради. Бир беморнинг бир кунлик ўрнини ҳисоблашда 165000 сўм (2 кун – 330000 сўм), 63 бемор учун жами тежалган маблағ 20790000 сўмни ташкил қилади;
иккинчи илмий янгилик: тери лейшманиози билан оғриган беморларнинг қонида аниқланган ҳужайра иммунитетнинг етишмаслиги (CD3, CD4 ҳужайраларининг камайиши) CD8 CD20 ҳужайраларининг кўпайиши билан яллиғланишга қарши цитокинлар (ФНО-альфа) экспрессионининг ошиши ва яллиғланишга қарши цитокин (ИЛ-4) таркибининг пасайиши, эндоген интоксикация белгиларининг ривожланишига олиб келадиган жараённинг кўпайиши ва тери лейшманиозининг оғир шакллари билан янада аниқроқ бўлди. Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Хоразм вилояти худудий филиалининг 2021 йил 21 июндаги 38-U-сонли буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилояти худудий филиалининг 2021 йил 17 июлдаги 143/1-сонли буйруғи амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: иммуноцитокин тизимининг параметрларини аниқлаш учун тавсия этилган усулдан фойдаланиш диагностика, даволаш ва касалликнинг асоратларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: иммуноцитокин номутаносиблигини тузатиш, тери лейшманиози билан оғриган беморларнинг қонида аниқланган, самарали иммуномодулятор Вобензим анъанавий терапия усули билан солиштирганда эрта тикланиш имконини берди. беморнинг бир суткада клиникада қолиши ўртача 165000 сўмни ташкил қилади) ва стационар даволаниш (ўртача 3 кун) 63 беморда 31185000 сўм миқдорида харажатларни тежаб қолди;
учинчи илмий янгилик: цитохром Р450 генларидаги ўзгаришларни аниқлаш Вобензим препарати ушбу тизимнинг индуктори сифатида ишлатилганда жигарнинг фармакометаболизинг функциясининг пасайишини аниқлашга имкон берди. Бу ўртача 2-3 кунлик стационар даволаниш учун тери лейшманиози ўчоқларини клиник ва микробиологик санация қилишни тезлаштиришга ёрдам берди. Тери лейшманиози билан оғриган беморларни комплекс даволашда вобензим препаратидан фойдаланиш Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Хоразм вилояти худудий филиалининг 2021 йил 21 июндаги 38-U-сонли буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилояти худудий филиалининг 2021 йил 17 июлдаги 143/1-сонли буйруғига амалиётига мувофиқ тақдим этилган услубий тавсияларда тақдим қилинган. Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Хоразм вилояти худудий филиалининг 2021 йил 21 июндаги 38-U-сонли буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилояти худудий филиалининг 2021 йил 17 июлдаги 143/1-сонли буйруғи амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: иммуноцитокин тизимининг кўрсаткичлари, эндоген интоксикация ва цитохром Р-450 фермент тизимининг ишлаши ўртасидаги боғлиқликни ўрганиш касалликнинг янги патогенетик мақсадларини аниқлаш ва самарали патогенетик терапия тактикасини аниқлаш имконини берди. Иқтисодий самарадорлиги: иммуноцитокин тизимининг кўрсаткичлари, эндоген интоксикация ва цитохром Р-450 фермент тизимининг ишлаши ўртасидаги боғлиқликни ўрганиш касалликнинг янги патогенетик мақсадларини аниқлаш ва самарали патогенетик терапия тактикасини аниқлаш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: тери лейшманиози билан оғриган беморларда Вобензим ёрдамида ишлаб чиқилган комплекс даволашнинг тўғрилиги исботланган, бу беморнинг касалхонада қолишини 15 кундан 12 кунгача қисқартириш имконини берди, натижада касалхонада стационар учун тўлов 495000 сўмга камайтирилди (Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали нархлари рўйхатига кўра, касалхонада ётишнинг бир куни 165000 сўм), 63 бемор ҳисобидан стационар даволаниш нархи 10395000 сўмга камайтирилди;
тўртинчи илмий янгилик: микробиологик ва иммунологик параметрларни, шу жумладан молекуляр генетик тадқиқотларни ўрганиш натижасида тери лейшманиози билан оғриган беморларни вобензим препарати шаклида тизимли энзим терапияси ёрдамида даволашнинг самарали комплекс усули ишлаб чиқилди. Ушбу усул ижобий терапевтик таъсирни олишга имкон берди, тўлиқ клиник тикланишга, эрта бактериологик йўқ қилишга, шунингдек иммуноцитокин тизимининг сезиларли даражада тикланишига олиб келди, бу эндоген интоксикациянинг яққоллигининг пасайишида акс этди. Илмий тадқиқот натижалари Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Хоразм вилояти худудий филиалининг 2021 йил 21 июндаги 38-U-сонли буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилояти худудий филиалининг 2021 йил 17 июлдаги 143/1-сонли буйруғи амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Цитохром Р-450 нинг молекуляр генетик тадқиқотлари шуни кўрсатдики, ушбу тизимнинг индукторлари тери лейшманиози билан оғриган беморларни даволашда қўлланилиши керак, бу ролни Вобензим препарати бажарган. Тери лейшманиози билан оғриган беморлар учун ишлаб чиқилган терапия усули терапевтик самарадорликни оширишга, зарарланишларни микробиологик тозалаш вақтини қисқартиришга ва асоратлар сонини камайтиришга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган комплекс даволаш усули ўчоқларни микробиологик йўқ қилиш вақтини 2 баробар қисқартирди ва даволаш самарадорлигини 86,4% гача оширди. Беморларни даволаш харажатлари 1,5 баравар камайди, яъни шифохонада даволаниш жараёнига сарфланган харажатлар камайди ва 63 бемор учун 10395000 сўм тежаб қолинди.