Мелиев Исроил Исмоиловичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Аудиторлик фаолиятини ташкил этиш ва амалга ошириш методологиясини такомиллаштириш», 08.00.08 – “Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.DSc/Iqt277.
Илмий маслаҳатчи: Синдаров Шерзод Эгамбердиевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
Расмий оппонентлар: иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Ахмеджанов Каримжон Бакижанович; иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Уразов Комил Бахрамович; иқтисодиёт фанлари доктори, доцент Маматкулов Муроджон Шукурович.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Аудиторлик фаолиятини ташкил этиш ва амалга ошириш методологиясини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
аудиторлик ташкилоти иши сифатини ваколатли давлат органи томонидан ўн иш кунидан ошмаган муддатда ҳар йили таваккалчилик даражасининг таҳлили орқали ташқи назоратини жорий этиш таклиф этилган;
ҳисобот йили якунларига кўра активларининг баланс қиймати базавий ҳисоблаш миқдорининг юз минг баравари миқдоридан ортиқ, маҳсулот (иш ва хизмат)ларни реализация қилишдан олинган тушуми базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз минг баравари миқдоридан ортиқ, ходимларининг ўртача йиллик сони юз нафардан ортиқ бўлган хўжалик субъектларининг ҳар йили мажбурий аудиторлик текширувидан ўтказиш зарурлиги асосланган;
аудиторлик ташкилотларини кетма-кетлик уч йил узлюксиз иш стажига эга бўлган аудиторлар ёки халқаро бухгалтер сертификатига эга бўлган камида икки нафар аудиторлар орқали хўжалик юритувчи субъектлар ва банкларда мажбурий аудиторлик текширувини ўтказиш ҳуқуқига эга бўлиши асосланган;
аудиторларнинг йилда бир марта малака ошириш курсларидан ўтиши ва аудиторлик фаолиятини фақат аудиторлик ташкилоти жавобгарлигининг суғурта полиси мавжуд бўлган тақдирда амалга ошириши тартибини аудиторлик ташкилотлари мажбуриятлари таркибига киритиш зарурлиги асосланган;
модификацияланмаган (ижобий фикр) ҳамда модификацияланган (изоҳлар билан билдирилган фикр, салбий фикр ва хулоса беришдан бош тортиш) шакллардаги аудиторлик хулосаларини тузиш зарурлиги асосланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Аудиторлик фаолиятини ташкил этиш ва амалга ошириш методологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
аудиторлик ташкилоти иши сифатини ваколатли давлат органи томонидан ўн иш кунидан ошмаган муддатда ҳар йили таваккалчилик даражасининг таҳлили орқали ташқи назоратини жорий этишга оид таклифидан Ўзбекистон Республикаси “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги 2021 йил 25 февралдаги ЎРҚ-677-сон Қонунининг 47 моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитасининг 2023 йил 21 августдаги 05-10/1822-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида аудиторлик ташкилоти иши сифатини давлатнинг ваколатли органи томонидан аниқ муддатда таваккалчилик даражасининг таҳлили орқали ташқи назоратини таъминлаш имконияти яратилган;
ҳисобот йили якунларига кўра активларининг баланс қиймати базавий ҳисоблаш миқдорининг юз минг баравари миқдоридан ортиқ, маҳсулот (иш ва хизмат)ларни реализация қилишдан олинган тушуми базавий ҳисоблаш миқдорининг икки юз минг баравари миқдоридан ортиқ, ходимларининг ўртача йиллик сони юз нафардан ортиқ бўлган хўжалик субъектларининг ҳар йили мажбурий аудиторлик текширувидан ўтказиш амалиётини жорий этишга оид таклифидан Ўзбекистон Республикаси “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги 2021 йил 25 февралдаги ЎРҚ-677-сон Қонунининг 35-моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитасининг 2023 йил 21 августдаги 05-10/1822-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида ҳисобот йили якунларига кўра активларининг баланс қиймати, маҳсулотлар (иш, хизматлар)ни реализация қилишдан олинган тушум миқдори, ходимларининг ўртача йиллик сонига мувофиқ хўжалик субектларнинг ҳар йили мажбурий аудиторлик текширувидан ўтказилишини белгилаш имконияти яратилган;
аудиторлик ташкилотларини кетма-кетлик уч йил узлюксиз иш стажига эга бўлган аудиторлар ёки халқаро бухгалтер сертификатига эга бўлган камида икки нафар аудиторлар орқали хўжалик юритувчи субъектлар ва банкларда мажбурий аудиторлик текширувини ўтказиш ҳуқуқига эга бўлиш амалиётини жорий этиш таклифидан Ўзбекистон Республикаси “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги 2021 йил 25 февралдаги ЎРҚ-677-сон Қонунининг 35-моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитасининг 2023 йил 21 августдаги 05-10/1822-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида аудиторлик ташкилотларининг мажбурий аудиторлик текширувини ўтказиш ҳуқуқига эга бўлиши учун талаб этилган аудиторларга қўйиладиган талабларни миқдор ва сифат жиҳатдан аниқлаштириш имконияти яратилган;
аудиторларнинг йилда бир марта малака ошириш курсларидан ўтиши ва аудиторлик фаолиятини фақат аудиторлик ташкилоти жавобгарлигининг суғурта полиси мавжуд бўлган тақдирда амалга ошириши тартибини аудиторлик ташкилотлари мажбуриятлари таркибига киритиш таклифи Ўзбекистон Республикаси “Аудиторлик фаолияти тўғрисида”ги 2021 йил 25 февралдаги ЎРҚ-677-сон Қонунининг 29-моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитасининг 2023 йил 21 августдаги 05-10/1822-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида аудиторлик ташкилотларида фаолият кўрсатувчи аудиторларнинг ҳар йили малака даражаси оширилишини таъминланиши ва аудиторлик ташкилоти жавобгарлигини суғурта полиси ёрдамида кафолатлаш имконияти яратилган;
модификацияланмаган (ижобий фикр) ҳамда модификацияланган (изоҳлар билан билдирилган фикр, салбий фикр ва хулоса беришдан бош тортиш) шакллардаги аудиторлик хулосаларини тузиш бўйича таклифидан Ўзбекистон Аудиторлар палатаси томонидан Аудиторлар палатаси ва етакчи аудиторлик ташкилотлари томонидан модификацияланмаган (ижобий фикр) ҳамда модификацияланган (изоҳлар билан билдирилган фикр, салбий фикр ва хулоса беришдан бош тортиш) шакллардаги аудиторлик хулосаларини тузиш, “Молиявий ҳисобот тўғрисида аудиторлик хулосаси” номли аудиторлик ташкилотининг ички стандарти ҳамда аудиторлик хулосаларни шакллантириш буйича услубий қўлланмаларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Аудиторлар палатасининг 2024 йил 19 январдаги маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши молиявий ҳисобот тўғрисида аудитор фикрининг ишончлилигини ошириш имконини берган.