Назарқулова Нодира Бахтиёр қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “ХИХ аср охири – ХХ аср биринчи ярмида Кореяда аёллар визуал образининг шаклланиши”, 07.00.03 – Жаҳон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Tar927.
Илмий раҳбар: Шодманова Санобар Базарбаевна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/31/01/2024/Tar.21.03 Расмий оппонентлар:
Каримова Наталя Эрмановна, тарих фанлар доктори, профессор.
Давлатова Саодат Тиловбердиевна, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Низомий номидаги педагогика университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида (1876-1945) Кореяда хотин-қизлар визуал қиёфаси шаклланиш жараёнини тарихий аспектда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
корейс хотин-қизларининг йанги визуал образининг шаклланиш жарайони биринчи навбатда, христианликнинг кириб келиши, фаол ижтимоийлашув, таълимга жалб қилинганлик ҳамда хорижда оъқиш имконийатларининг пайдо боълиши, даврий нашрларнинг доимий мутолааси, Ғарб маданийати ва мафкураси билан жадал танишув натижасида содир боълганлиги, шунингдек, Чосон қироллиги соънгги даврида (1876-1905) корейс хотин-қизларининг маданий жиҳатдан ижтимоийлашуви ва замонавийлашуви бевосита миссионерларнинг таълим, тиббийот ва бошқа ижтимоий соҳаларни оъз ичига олган христиан динининг таъсири билан содир боългани, айни ҳолат мустамлакачилик даврида (1910-1945) ҳам сақланиб қолганлиги далилланган;
корейс хотин-қизларининг йанги визуал образи шаклланишидаги йакуний оъзгаришлар мустамлакачилик даври сийосати билан боғлиқ боълиб, корейс айолларининг глобал даражадаги (оммавий равишда ми?) ижтимоийлашуви, сийосий ва ижтимоий соҳада фаоллашуви, ХИХ аср соънгги чорагида Корейага хос боълган анъанавий хотин-қизларининг ташқи коъриниши ва дунйоқарашидан кескин фарқ қилувчи “шин йосонг” (“йанги айол”) деб аталган дастлабки зийоли айоллар феноменининг вужудга келиши айнан Йапонийа мустамлакачилик тузуми даврига биринчи босқичига (1910-1930) тоъғри келиши асослаб берилган;
мустамлакачилик даври иккинчи босқичига келиб (1930-1945) корейс хотин-қизларининг ватанпарварлик, сийосий фаоллик, ҳуқуқлар ва гендер тенглиги учун кураша олиш қобилийатлари юзага чиқиб, анъанавий “фалончининг қизи, хотини, онаси” мақомидан оъз исмлари билан мурожаат қилинадиган қатлам вакилларига айлангани уларнинг сийосий, ижтимоий ва маданий ташкилотларни тузиш, мустақиллик учун кураш ҳаракатларида фаол иштирок этганлиги орқали далилланган;
ХХ аср бошларидан чет давлатларнинг Корейа йариморолига боълган қизиқиши кучайиши натижасида фотографийа соҳаси ҳам ривожланиб борганлиги, аввалига хорижлик, кейин маҳаллий сураткашлар томонидан суратга тушиш майдонларига корейс хотин-қизларининг жалб қилиниши ҳам мустамлака маъмурийати сийосати билан боғлиқлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ХИХ аср охири – ХХ бошида Кореяда аёллар визуал образи шаклланиши тарихини ўрганиш давомида ишлаб чиқилган хулоса ва таклифлардан:
Хотин-қизларнинг визуал образини тасвирлаш визуал материалларда уч хил йўналишда рўй берган бўлиб, улар маҳаллий-анъанавий ёндашув, хотин-қизларнинг янги қиёфасидаги янгиликларга нисбатан салбий муносабатда очиб берилганлиги; япон мустамлакачи маъмуриятининг либерал ёндашуви – унчалик сезиларли бўлмаган ўзгаришларни ҳам бўрттириб кўрсатиш ва тарғиб қилинганлиги; бетараф ёндашув – асосан, хорижликлар томонидан олинган Корея яриморолидаги аёлларнинг кундалик ҳаётини ортиқча бўёқларсиз кўрсатиб берилганлиги тўғрисидаги натижалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг конференция, семинар, давра суҳбатлари, шунингдек, маданий-маърифий соҳалардаги тадбирларини ташкил этишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2024-йил 16-майдаги 14-09-811-сон маълумотномаси). Мазкур хулосалар талаба ёшларнинг корейс хотин-қизлари ҳаёти борасидаги тарихий трансформация жараёнларини чуқур англашига ёрдам берган.
ХХ аср бошларидан мустамлакачи давлатларнинг Корея яриморолига бўлган қизиқиши кучайиши натижасида фотография соҳаси ҳам ривожланиб борганлиги, ҳамда маҳаллий фотографлар етишиб чиққанлиги, оқибатда бу ҳудудга фотографиянинг кириб келиши бевосита сиёсий ва иқтисодий мақсадларни кўзлаган мустамлака маъмурияти сиёсати билан боғлиқлигига оид чиқарилган илмий хулосалардан, т.ф.д., проф. С.Б. Шодманова муаллифлигидаги “Визуал антропология” дарслигида фойдаланилган. Дарслик “Тарих” мутахассислиги магистрлари учун асосий адабиётлардан бири сифатида фойдаланиб келинмоқда. “Визуал антропология” фанининг намунавий дастурига мувофиқ ишлаб чиқилган. Мазкур диссертациядан визуал материалларни туркумлаш ва образ тушунчаси, визуал материаллардан фойдаланишнинг назарий методологик асослари мавзулар доирасида визуал манбаларнинг тарихий тадқиқотлардаги аҳамияти ва улардан фойдаланиш борасидаги жаҳон тажрибаси ҳамда ижтимоий-маданий антропология фанидан сабоқ бериш жараёнида тўпланган амалий тажриба масалаларига доир тадқиқот натижаларидан фойдаланилган. Дарслик университет ректорининг 2023-йил 10-июлдаги 158-УМ-сонли буйруғига биноан нашрга тавсия этилган. (Тошкент давлат шарқшунослик университетининг 2024-йил 11-июндаги 01-04-01/1311-сон маълумотномаси).
Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали ижодкорлари Назарқулова Нодира Бахтиёр қизининг “ХИХ аср охири – ХХ аср бошида Кореяда аёллар визуал образининг шаклланиши” мавзусида тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертациясидан айрим кўрсатувлар ссенарийсини шакллантиришда фойдаланилганини маълум қилиб, тарихий тадқиқотларда визуал материаллардан фойдаланиш, Туркистонда ва Кореяда аёллар визуал образини тадқиқ қилишда фотосуратларнинг ўрни, ХХ аср бошларидан Корея яриморолига эътибор кучайиши натижасида фотография соҳаси ҳам ривожланиб борганлиги ортидан маҳаллий фотографлар етишиб чиққанлиги, бу ҳудудга фотографиянинг кириб келиши бевосита сиёсий ва иқтисодий мақсадларни кўзлаган мустамлака маъмурият сиёсати билан боғлиқлиги, Хотин-қизларнинг визуал образини тасвирлаш визуал материалларда уч хил йўналишда рўй берган бўлиб, улар маҳаллий-анъанавий ёндашув, хотин-қизларнинг янги қиёфасидаги янгиликларга нисбатан салбий муносабатда очиб берилганлиги, ҳар икки давлатда хотин-қизларнинг жамиятдаги ўрни ва ролини очиб беришнинг аҳамиятига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” дастурининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2024-йил 30-майдаги 02-31-692-сон маълумотномаси). Натижада телетомошабинлар ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида Кореяда хотин-қизлар визуал образи шаклланиши, турли визуал материалларнинг жаҳон тарихига тадқиқотларда қўлланиши бўйича батафсил маълумотга эга бўлган.