Турдибаева Муниса Мирзалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: Ўзбекистон Республикаси экспорт салоҳиятини эконометрик моделлаштириш, 08.00.06 – Эконометрика ва статистика.
Диссертация мавзуси  рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Iqt811
Илмий раҳбар: Исламов Бахтиёр Анварович, иқтисодиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент шаҳридаги Халқаро Вестминстер университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Кадрлар малакасини ошириш ва статистик тадқиқотлар институти  ҳузуридаги илмий даражалар берувчи Илмий кенгаш, DSc.29/30.12.2019.I.92.01.
Расмий оппонентлар: Шермуҳамедов Аббас Таирович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Жумаев Акбар Махмудович, иқтисодиёт фанлари фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикаси экспорт салоҳиятининг эконометрик моделларини баҳолаш ва унинг ривожланиш истиқболларини сценар прогнозлаш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III .Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Пуассоннинг псевдо максимал эҳтимоллиги (ППМЛ) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг 78 та мамлакатга амалга оширган экспортининг статистик жиҳатдан аҳамиятли омиллари аниқланган ва уларнинг эластиклик коеффициентлари ҳисобланган;
тақсимланган лагдан иборат авторегрессия (АРДЛ) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг Россия Федерациясига амалга оширган экспортининг статистик жиҳатдан аҳамиятли омиллари аниқланган, уларнинг эластиклиги коеффициентлари ҳисобланган ҳамда 2024-2025-йиллар учун тегишли қисқа муддатли прогнозлар ишлаб чиқилган;
ички ва ташқи омилларни ҳисобга олган ҳолда, векторли хатони тузатиш (ВЕC) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикаси экспорти динамикасининг 2024-2025-йиллар учун қисқа муддатли ссенар прогнозлари ишлаб чиқилган;
Ўзбекистон Республикаси экспорти салоҳияти ва ссенар прогнозларини эконометрик моделлар ёрдамида баҳолашнинг статистик кўрсаткичлар тизимини такомиллаштириш бўйича илмий-услубий таклифлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқотнинг қуйидаги натижалари амалиётга татбиқ этилди:
Пуассоннинг псевдо максимал эҳтимоллиги (ППМЛ) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг 78 та мамлакатга амалга оширган экспортининг статистик жиҳатдан аҳамиятли омиллари аниқланиб, уларнинг эластиклик коеффициентлари ҳисобланган ва мазкур натижалар Статистика агентлигининг Статистика ишларини ташкил этиш ва методология бошқармасининг амалий фаолиятига қўллаш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг берган 2024-йил 18-апрелдаги 01/1-04-11-93-сонли маълумотномаси). Ушбу модел ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг мамлакатлар (ташқи иқтисодий ҳамкорлар) кесимида экспорт салоҳияти индекси ҳисоблаб чиқилган ва кўплаб мамлакатлар билан бўлган ўзаро савдосида республиканинг ўз экспорт салоҳиятидан етарлича фойдаланмаганлиги аниқланган;
тақсимланган лагдан иборат авторегрессия (АРДЛ) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикасининг Россия Федерациясига амалга оширган экспортининг статистик жиҳатдан аҳамиятли омиллари аниқланиб, уларнинг эластиклиги коеффициентлари ҳисобланган ҳамда 2024-2025-йиллар учун тегишли қисқа муддатли прогнозлар ишлаб чиқилган ва мазкур натижалар Статистика агентлигининг Ташқи иқтисодий фаолият ва савдо статистикаси бошқармасининг амалий фаолиятига қўллаш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг берган 2024-йил 18-апрелдаги 01/1-04-11-93-сонли маълумотномаси). Натижада, агар бошқа омиллар таъсири инобатга олинмаса, Ўзбекистон товарларининг нисбий нархлари пасайиши уларнинг Россия товарларига нисбатан рақобатбардош бўлишига олиб келишининг миқдорий самараси аниқланган;
Ўзбекистон Республикаси экспорти истиқболларини ўрганиш мақсадида, ички ва ташқи омилларни ҳисобга олган ҳолда, векторли хатони тузатиш (ВЕC) модели ёрдамида Ўзбекистон Республикаси экспорти динамикасининг 2024-2025-йиллар учун қисқа муддатли ссенар прогнозлари ишлаб чиқилган ва мазкур натижалар Статистика агентлигининг Ташқи иқтисодий фаолият ва савдо статистикаси бошқармасининг амалий фаолиятига қўллаш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг берган 2024-йил 18-апрелдаги 01/1-04-11-93-сонли маълумотномаси). Натижада, мазкур ссенар прогнозлар ёрдамида экспортни ривожлантириш бўйича ташқи савдо инструментларидан тегишли равишда фойдаланиш ҳақидаги мулоҳаза ва таклифлар асослаб берилган.
Ўзбекистон Республикаси экспорт салоҳиятини ва экспортнинг ссенар прогнозларини эконометрик моделлар ёрдамида баҳолаш ҳамда мазкур моделларга оид статистик кўрсаткичлар тизимини такомиллаштириш бўйича илмий-услубий таклифлар Статистика агентлигининг Статистика ишларини ташкил этиш ва методология ҳамда Ташқи иқтисодий фаолият ва савдо статистикаси бошқармаларининг амалий фаолиятига қўллаш учун жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг берган 2024-йил 18-апрелдаги 01/1-04-11-93-сонли маълумотномаси).  Натижада, Ўзбекистон Республикаси экспорт салоҳиятини баҳолаш, диагностика қилиш ҳамда улар ёрдамида эконометрик таҳлил қилиш ва экспортнинг ссенар прогнозларини ишлаб чиқиш бўйича услубий кўрсатмалар такомиллаштирилган.