Сулайманова Дилдора Кодировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг ижтимоий-психологик мослашуви детерминантлари (СОС болалар маҳалласи мисолида)”, 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).  
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/P340.
Илмий раҳбар: Илхамова Дилфуза Илясовна, психология фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, PhD.03/30.12.2021.P.01.07.
Расмий оппонентлар: Баратов Шариф Рамазонович, психология фанлари доктори, профессор; Арапбаева Дамегул Курбановна, психология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг ижтимоий-психологик мослашуви детерминантларини аниқлаш ва уларга психологик ёрдам кўрсатиш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болаларни муқобил парвариш қилиш органлари, хусусан СОС-болалар маҳалласи ва васийлик органлари (оилавий парвариш) шароитларига болалар ва ўсмирларнинг ижтимоий-психологик мослашувида болалар ижтимоий кўникмаларининг шаклланганлиги, ота-оналар ва оила ҳақидаги ижтимоий тасаввурлари, болаларнинг илгариги ижтимоий муҳити характеристикаси, болалар ва катталарнинг ўзаро таъсирга киришиш хусусиятлари каби детерминантлар қиёсий жиҳатдан аниқланган;
 СОС-болалар маҳалласи ва оилавий болалар уйлари тарбияланувчиларининг ёш ва жинс хусусиятлари, катталар ва тенгдошлари билан ўзаро муносабатларга киришиш кўникмаларининг етарлича шаклланмаганлиги, бола ҳаёти анамнези, ота-оналари билан ўзаро муносабатларидаги низоли вазиятлар туфайли боланинг катталар билан эмоционал алоқаси сустлиги,  анамнездаги депривация, атрофдагилар билан муносабатлар ўрнатишдаги инфантиллик, ўзгаларга ишонмаслик, хулқ-атвордаги агрессивликнинг намоён бўлиши, рефлекцияга мойилликнинг йўқлиги каби ижтимоий-психологик  мослашувга тўсқинлик қилувчи омиллар аниқланган;
 болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг ҳиссий ҳолатларида муассаса тарбиячилари ва тенгдошлари билан боғлиқ хавотирланиш, ижтимоий қурқув,  ўзини ўзи баҳолаш тизимининг пастлиги, атрофдагиларга ишонмаслик, шахслараро муносабатларда тан олиниш истагига мойиллик устуворлиги асосланган;
 болаларни муқобил парвариш қилиш органлари ходимлари ва ота-оналар учун болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг муваффақиятли мослашувини яхшилаш учун интеллектуал, иродавий, психоемоционал, коммуникатив, рефлексив соҳаларини, ижтимоий кўникмаларини ривожлантириш, девиант хулқ-атвор шаклланиши,  болада “Мен” образининг бузилишининг олдини олиш бўйича адаптацион тренинг ва персонал ижтимоий патронажни ўз ичига олган коррексион дастурнинг амалга оширилиши натижасида СОС-болалар маҳаллалари тарбияланувчилари ижтимоий-психологик мослашувининг когнитив, эмоционал ва хулқ-атвор компонентларида ижобий томонга ўзгаришлар қайд этилганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг ижтимоий-психологик мослашуви детерминантлари (СОС — болалар маҳалласи мисолида) асосида:
болаларни муқобил парвариш қилиш органлари, хусусан СОС-болалар маҳалласи ва васийлик органлари (оилавий парвариш) шароитларига болалар ва ўсмирларнинг муваффақиятли ижтимоий-психологик мослашуви уларда ижтимоий кўникмаларнинг шаклланганлик даражаси, ота-оналар ва оила ҳақидаги ижтимоий тасаввурлари, болаларнинг илгариги ижтимоий муҳити характеристикаси, болалар ва катталарнинг ўзаро таъсирга киришиш хусусиятлари каби детерминантлар билан белгиланиши асосланганлигига оид таклифлар Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 12-декабрдаги 24-сон буйруғига асосан бўлғуси амалиётчи психологларни тайёрлашда “Ижтимоий психология”, “Онтогенез психологияси” модулларига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 28-декабрдаги ПМ-99-а сон маълумотномаси). Натижада мавзуга оид илмий адабиётларни тўплаш, тизимлаштириш ва таҳлил қилиш асосида муаммонинг долзарблигини асослаш имкони яратилган;
СОС-болалар маҳалласи ва оилавий болалар уйлари тарбияланувчиларининг ёш ва жинс хусусиятлари, бола ҳаёти анамнези, психик депривация, ота-оналари билан ўзаро муносабатларидаги низоли вазиятлар туфайли уларда атрофдагилар билан муносабатлар ўрнатишдаги инфантиллик, ўзгаларга ишонмаслик, хулқ-атвордаги агрессивликнинг намоён бўлиши, рефлекцияга мойилликнинг йўқлиги каби ижтимоий-психологик мослашувга тўсқинлик қилувчи омиллар далилланганлигига оид таклифлар Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 12-декабрдаги 24-сон буйруғига асосан бўлғуси амалиётчи психологларни тайёрлашда "Ижтимоий психология" ва "Онтогенез психологияси" модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 28-декабрдаги ПМ-99-а сон маълумотномаси). Натижада СОС-болалар маҳалласи тарбияланувчиларинг психологик ва ижтимоий-психологик хусусиятларини ўрганиш самарадорлиги ошган;
болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг ҳиссий ҳолатларида муассаса тарбиячилари ва тенгдошлари билан боғлиқ хавотирланиш, ижтимоий қурқув,  ўзини ўзи баҳолаш тизимининг пастлиги, атрофдагиларга ишонмаслик, шахслараро муносабатларда тан олиниш истагига мойиллик устуворлиги асосланганлигига оид маълумотлар Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 12-декабрдаги 24-сон буйруғига асосан бўлғуси амалиётчи психологларни тайёрлашда "Ижтимоий психология" ва "Психологик тренинг асослари" модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 28-декабрдаги ПМ-99-а сон маълумотномаси). Натижада СОС-болалар маҳалласи ва оилавий болалар уйлари тарбияланувчиларининг ижтимоий-психологик мослашуви хусусиятларини қиёсий таҳлил қилишга шароит яратилган;
болаларни муқобил парвариш қилиш органлари ходимлари ва ота-оналар билан болаларда интеллектуал, иродавий, психоемоционал, коммуникатив, рефлексив соҳаларни, ижтимоий кўникмаларни ривожлантириш, девиант хулқ-атвор шаклланиши,  болада “Мен” образи бузилиши профилактикаси бўйича адаптацион тренинг ва персонал ижтимоий патронажни ўз ичига олган коррексион дастурни қўллаш натижасида СОС-болалар маҳаллалари тарбияланувчилари ижтимоий-психологик мослашувининг когнитив, эмоционал ва хулқ-атвор компонентларида ижобий томонга ўзгаришлар қайд этилганлиги далилланганлигига оид таклифлар Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 12-декабрдаги 24-сон буйруғига асосан бўлғуси амалиётчи психологларни тайёрлашда “Ижтимоий психология” ва “Онтогенез психологияси” модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2023-йил 28-декабрдаги ПМ-99-а сон маълумотномаси). Натижада олинган маълумотлар бўйича болаларни муқобил парвариш қилиш хизматлари тарбияланувчиларининг муваффақиятли мослашуви бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.