Мусашайхова Шахноза Мамирбековнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўткир миелоидли лейкоз билан оғриган беморларни ташхислаш, клиник кечишини башорат қилиш ва даволаш мониторингининг молекуляр-биологик маркерлари» 14.00.29 - Гематология ва трансфузиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.DSc/Tib967.
Илмий маслаҳатчи: Бобоев Кодиржон Тухтабаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Убайдуллаева Зухра Ибрагимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бабаджанова Шоира Агзамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гильдиева Маргарита Сабировна, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Қозон федерал университети (Россия Федерацияси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўткир миелоид лейкоз билан оғриган беморларда драйвер соматик ген хамда хромосомада мутацион ўзгаришлари частотасини ўрганиш ва уларни эрта ташхис қўйишдаги ролини, клиник кечишини башоратлаш, шунингдек касалликни даволаш самарадорлигини назорат қилишни баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ЎМЛ М3 морфологик тури билан оғриган беморларда PML–RARA мутацясининг учраш частотаси t (8;21), inv (16;9) ва NPM1 генетик маркерлари мутациялари билан солиштирганда сезиларли даражада юқори эканлиги асосланган;
NPM1 мутациясининг тарқалиш даражаси хромосома бузилишлари мавжуд бўлган беморларга нисбатан нормал кариотипли беморларда сезиларли даражада юқори эканлиги аниқланган;
PML–RARA мутацияси мавжуд бўлганда тўлиқ ремиссиянинг ривожланиши мутациясиз беморларга қараганда сезиларли даражада 12.4 баравар юқори бўлганлиги аниқланган;
TP53 генидаги Pro72Arg полиморфизмининг Arg/Arg ноқулай генотипи ўткир миелоид лейкоз ривожланиш хавфини ошириши ва асосий патологиянинг ноқулай кечишини кўрсатиши, рецидив ривожланишига, шунингдек, кимётерапияга резистентликка олиб келиши асосланган;
TP53 генидаги Pro72Arg полиморфизмининг ноқулай Arg/Arg генотипи ўткир миелоид лейкоз билан оғриган беморларда t (8;21) ва PML–RARA мутацияларини аниқлаш имкониятини баҳолаш учун мустақил маркер сифатида юқори прогностик самарадорликка эга эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўткир миелоидли лейкоз билан оғриган беморларни ташхислаш, клиник кечишини башорат қилиш ва даволаш мониторингининг молекуляр-биологик маркерлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ЎМЛ М3 морфологик тури билан оғриган беморларда, PML–RARA мутасясининг учираш частотаси t (8;21), inv (16;9) вa NPM1 генетик маркерлари мутасиялари билан солиштирганда сезиларли даражада юқори эканлиги кўрсатилганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 февралда 6i-12u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз патогенезида хромосома аберрацияларининг роли» номли услубий тавсиянома хамда 2024 йил 29 февралда 6i-13u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омилларини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси бўйича 2024-йил 4-мартдаги 33-сон, Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2024-йил 11-мартдаги 24-сон хамда Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 2024-йил 18-мартдаги 19-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/21-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ўткир миелоид лейкоз М3 турини аниқлаш учун PML–RARA генетик маркерини ўрганиш ушбу турдаги беморларни диагностика сифатини яхшилайди, бу эса даволаш муолажаларини ўз вақтида мақсадли равишда амалга оширишга шунингдек, ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Ўткир миелоид лейкоз морфологик турларини тўғри ташхислаш ва касалликни эрта аниқлаш учун қўшимча лаборатор-инструментал текширувлар талаб қилинмайди, қўшимча текширувлар учун вақт ва моддий харажатларни камайтириш орқали тежаш имконини беради;
иккинчи илмий янгилик: NPM1 мутасиясининг тарқалиш даражаси хромосома бузилишлари мавжуд беморларга нисбатан нормал кариотипли беморларда сезиларли даражада юқори эканлигини аниқланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 февралда 6i-12u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз патогенезида хромосома аберрацияларининг роли» номли услубий тавсиянома хамда 2024 йил 29 февралда 6i-13u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омилларини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси бўйича 2024-йил 4-мартдаги 33-сон, Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2024-йил 11-мартдаги 24-сон хамда Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 2024-йил 18-мартдаги 19-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/21-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ўткир миелоид лейкоз учун хавф омилларини эрта аниқлаш, зарур профилактика чораларини кўриш ва даволанишни индивидуал тарзда тузиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: NPM1 мутацияси ва цитогенетик текширувлар ўртасидаги боғлиқликни ўрганиш касалликни тўғри ташхислаш ва клиник кечишини башорат қилиш учун янада малакали, ишончли ёндашувни таъминлайди ва даволаш ҳамда профилактика чоралари самарадорлигини ошириш имконини беради;
учиинчи илмий янгилик: PML–RARA мутасияси мавжуд бўлганда, тўлиқ ремиссиянинг ривожланиши мутасиясиз беморларга қараганда сезиларли даражада 12.4 баравар юқори бўлганлиги кўрсатилганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 февралда 6i-12u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз патогенезида хромосома аберрацияларининг роли» номли услубий тавсиянома хамда 2024 йил 29 февралда 6i-13u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омилларини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси бўйича 2024-йил 4-мартдаги 33-сон, Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2024-йил 11-мартдаги 24-сон хамда Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 2024-йил 18-мартдаги 19-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/21-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган усулнинг жорий этилиши ўткир миелоид лейкоз ва унинг салбий оқибатларини эрта башорат қилиш, ногиронликни камайтириш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Ўткир миелоид лейкоз ҳасталиги бўлган беморларда PML–RARA мутасиясини ўрганиш ва касаллика ишончли ташҳис қўйиш ва клиник кечишини эрта башорат қилиш орқали беморларнинг бир кунда шифохонада ётиши учун ўрин кунлар сонини 105000 сўмга иқтисод қилиш ва беморларнинг шифохонада бўлиш вақтини эса 2-3 кунга камайтириш имконини беради;
тўртинчи илмий янгилик: TP53 генинидаги Pro72Arg полиморфизмининг Arg/Arg ноқулай генотипи ўткир миелоид лейкоз ривожланиш хавфини ошириши ва асосий патологиянинг ноқулай кечишини кўрсатиши, рецидив ривожланишига, шунингдек, кимётерапияга резистентликка олиб келиши асосланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 февралда 6i-12u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз патогенезида хромосома аберрацияларининг роли» номли услубий тавсиянома хамда 2024 йил 29 февралда 6i-13u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омилларини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси бўйича 2024-йил 4-мартдаги 33-сон, Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2024-йил 11-мартдаги 24-сон хамда Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 2024-йил 18-мартдаги 19-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/21-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ЎМЛ ривожланиш хавфини ва клиник кечишини эрта башорат қилиш ушбу патологияларни, шунингдек уларнинг асоратларини даволаш учун катта моддий харажатлардан қочиш, мақсадли терапевтик ва профилактика чораларини ўтказиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: молекуляр-генетик тадқиқотлардан фойдаланиш орқали ўткир миелоид лейкознинг ривожланиш хавфини ва клиник кечишини эрта башорат қилиш, иҳтисослаштирилган муассасаларда ушбу касалликнинг диагностикаси, мониторинги ва даволашга сарфланадиган маблағларни сезиларли даражада камайтириш имконини беради;
бешинчи илмий янгилик: TP53 генидаги Pro72Arg полиморфизмининг ноқулай Arg/Arg генотипи ўткир миелоид лейкоз билан оғриган беморларда t (8;21) ва PML–RARA мутацияларини аниқлаш имкониятини баҳолаш учун мустақил маркер сифатида юқори прогностик самарадорликка эга эканлиги кўрсатилганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 29 февралда 6i-12u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз патогенезида хромосома аберрацияларининг роли» номли услубий тавсиянома хамда 2024 йил 29 февралда 6i-13u-сон билан тасдиқланган «Ўткир миелоид лейкоз ривожланишининг молекуляр-генетик хавф омилларини баҳолаш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Андижон давлат тиббиёт институти клиникаси бўйича 2024-йил 4-мартдаги 33-сон, Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти кўп тармоқли шифохонаси бўйича 2024-йил 11-мартдаги 24-сон хамда Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 2024-йил 18-мартдаги 19-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/21-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: TP53 генидаги Pro72Arg полиморфизмининг ва драйвер соматик мутациялар ўртасидаги боғликлик t (8;21) ва PML–RARA мутацияларини эрта аниқлаш, шунингдек ўткир миелоид лейкоз мавжуд беморларга дори воситаларини ўз вақтида коррекция қилиш ва танлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: TP53 генидаги Pro72Arg полиморфизмининг ўткир миелоид лейкоз билан оғриган беморларда t (8;21) ва PML–RARA мутацияларини ривожланишидаги ролини исботлаш уларни ўз вақтида таҳлил қилиш ва аниқлаш учун оптимал тизимни ишлаб чиқишга имкон беради. Ушбу тизим ўткир миелоид лейкоз билан оғриган беморларни даволаш билан боғлиқ харажатларни сезиларли даражада қисқартириш ва ногиронлик холатларини камайтириш имконини беради.