Сафарова Мижгона Собир қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Гипофиз пролактиномаларининг молекуляр-генетик, клиник жиҳатлари ва даволашнинг янги ёндашувлари”, 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021/1/PhD/Tib1630.
Илмий раҳбар: Халимова Замира Юсуфовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Ё.Х.Турақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Расмий оппонентлар: Наджмутдинова Дилором Камариддиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Насирова Хуршидахон Қудратуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
II. Тадқиқотнинг мақсади дофамин агонистлари билан даволашга турлича сезувчанлиги бўлган пролактиномаларнинг клиник-лаборатор, визуал ва молекуляр-генетик жиҳатларини ўрганиш ва уларни бошқаришда янги ёндашувларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга сезувчанлиги турлича бўлган пролактиномаларда қондаги турли пролактин изоформалари даражаси, яъни юқори молекуляр макропролактиннинг пастроқ нисбати ва биологик фаол паст молекуляр пролактиннинг юқорироқ улуши аникланган;
илк бор дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга сезувчанлиги турлича бўлган пролактиномаларда VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг турли аллеллари ва генотипларининг ташувчанлиги исботланган;
VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозиготали генотипларини ташувчанликнинг дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга чидамлилик ривожланишидаги СТ генотипи ҳам СС генотипига нисбатан юқори прогностик аҳамияти аниқланган;
пролактиномада юқори даражадаги инвазивликка эга VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозигота генотиплари билан пролактиннинг юқори экспрессиясининг ассоциацияси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Гипофиз пролактиномаларининг молекуляр-генетик, клиник жихатлари ва даволашнинг янгича ёндашувлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга сезувчанлиги турлича бўлган пролактиномаларда қондаги турли пролактин изоформалари даражаси аникланганлиги буйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 29-апрелда 3-сон билан тасдикланган “Гиперпролактинемияни ташҳислашда ва даволашда дифференциаланган ёндашувларни ишлаб чиқиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х. Туракулов номидаги РИЭИАТМ Самарқанд вилояти филиали буйича 2023-йил 1-июлдаги 32-и-сон хамда Жиззах вилояти филиали буйича 2023-йил 15-июлдаги 97-сон буйруклари билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 июндаги 1-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: қондаги пролактиннинг молекуляр шаклларининг (23 кДа ва 150-170 кДа) нисбатини аниқлаш нафақат ҳақиқий гиперпролактинемияни фарқлаш кўрсаткичи, балки пролактиноманинг дофамин агонистлари билан даволашга мойиллигини баҳолашга хизмат килади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитда мазкур касалликни даволашга сарфланадиган 390000 сўм бюджет маблағлари пролактиннинг молекуляр шаклларининг нисбатини аниқлаш орқали касалликни эрта босқичларда ташхислаш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: биринчи марта дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга сезувчанлиги турлича бўлган пролактиномаларда VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг турли аллеллари ва генотипларининг ташувчанлиги исботланганлиги буйича берилган таклифлар Республика ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 29-апрелда 3-сон билан тасдикланган “Гиперпролактинемияни ташҳислашда ва даволашда дифференциаланган ёндашувларни ишлаб чиқиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х. Туракулов номидаги РИЭИАТМ Самарқанд вилояти филиали буйича 2023-йил 1-июлдаги 32-и-сон ҳамда Жиззах вилояти филиали буйича 2023-йил 15-июлдаги 97-сон буйруклари билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 июндаги 1-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: қондаги пролактиннинг молекуляр шаклларининг (23 кДа ва 150-170 кДа) нисбатини аниқлаш нафақат ҳақиқий гиперпролактинемияни фарқлаш кўрсаткичи, балки пролактиноманинг дофамин агонистлари билан даволашга мойиллигини баҳолашга хизмат килади. Иқтисодий самарадорлиги: пролактинома билан беморларда VEGFA (rs2010963) va HIF1A (rs11549465) генларининг полиморфизмларини ўз вақтида аниқлаш касалликни авжланишини ва асоратланишини олдини олиш, беморларнинг касалхонага қайта ётишлари сонини ва кунини ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайтириш орқали иқтисодий самара беради;
учинчи илмий янгилик: VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозиготали генотипларини ташувчанликнинг дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга чидамлилик ривожланишидаги прогностик аҳамияти аниқланганлиги буйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 29-апрелда 3-сон билан тасдикланган “Гиперпролактинемияни ташҳислашда ва даволашда дифференциаланган ёндашувларни ишлаб чиқиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х. Туракулов номидаги РИЭИАТМ Самарқанд вилояти филиали буйича 2023-йил 1-июлдаги 32-и-сон ҳамда Жиззах вилояти филиали буйича 2023-йил 15-июлдаги 97-сон буйруклари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 июндаги 1-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: қондаги пролактиннинг молекуляр шаклларининг (23 кДа ва 150-170 кДа) нисбатини аниқлаш нафақат ҳақиқий гиперпролактинемияни фарқлаш кўрсаткичи, балки пролактиноманинг дофамин агонистлари билан даволашга мойиллигини баҳолашга хизмат килади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитда мазкур касалликни даволашга сарфланадиган 1050000 сўм бюджет маблағлари дофамин рецепторлари агонистлари билан даволашга чидамлилик ривожланишида VEGFA (rs2010963) va HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозиготали генотипларини ташувчанлигини аниқлаш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: пролактиномада юқори даражадаги инвазивлик билан VEGFA (rs2010963) ва HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозигота генотиплари ассоциацияси аниқланганлиги буйича таклифлар Республика ихтисослаштирилган Эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 29-апрелда 3-сон билан тасдикланган “Гиперпролактинемияни ташҳислашда ва даволашда дифференциаланган ёндашувларни ишлаб чиқиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х. Туракулов номидаги РИЭИАТМ Самарқанд вилояти филиали буйича 2023-йил 1-июлдаги 32-и-сон ҳамда Жиззах вилояти филиали буйича 2023-йил 15-июлдаги 97-сон буйруклари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 июндаги 1-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: қондаги пролактиннинг молекуляр шаклларининг (23 кДа ва 150-170 кДа) нисбатини аниқлаш нафақат ҳақиқий гиперпролактинемияни фарқлаш кўрсаткичи, балки пролактиноманинг дофамин агонистлари билан даволашга мойиллигини баҳолашга хизмат килади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитда мазкур касалликни даволашга сарфланадиган 5100000 сўм бюджет маблағлари VEGFA (rs2010963) va HIF1A (rs11549465) ген полиморфизмларининг гетерозиготали генотипларини пролактиномада юқори даражадаги инвазивлик билан ташиш ассоциациясини аниқлаш натижасига кўра даво муолажаларини оптималлаштириш натижасида иқтисод қилинади.