Низомиддин Нормаматович Гулбоевнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Хива хонлигида ҳарбий иш тарихи (ХВИИИ асрнинг иккинчи ярми – 1920 й.)”. 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.1.PhD/Tar.12.
Илмий раҳбар: Гулчеҳра Азизовна Агзамова, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фанлар академияси Тарих институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти. DSc.02/30.12.2019. Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Азимхўжа Музаффарович Отахўжаев, тарих фанлари доктори.
Акбар Турғунович Замонов, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Хива хонлиги Қўнғиротлар сулоласи даврида (ХВИИИ асрнинг иккинчи ярми – 1920 йилгача) ҳарбий ишни тараққий эттиришга ҳаракат қилинганлиги ва Россия империяси босқини натижасида ҳарбий соҳанинг ҳолатини кўрсатиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қўнғиротлар сулоласи даврида ҳарбий-бошқарув соҳасида ислоҳот ўтказилиб, илғор жанг санъати ва чаповул, тўлғама каби усуллардан фойдаланишга катта эътибор берилганлиги, қўшинни шамхол, берданка, пистолет каби турли замонавий қурол-яроғлар билан таъминланганлиги натижасида ҳарбий соҳани ривожлантиришга ҳаракат қилинганлиги исботланган;
Хива хонлигида “қўшин қолоқ бўлган”, “мунтазам қўшин мавжуд бўлмаган” деган фандаги ҳукмрон ғоянинг асоссиз эканлиги қўшиндаги кемачилар, милтиқсозлар, доручилар, йўнувчилар, темирчилар, кулоллар, тунқатор, чодирчи навкарлар, созандалар каби бўлинмаларнинг мавжудлиги, қўшин таркибидаги навкарларнинг этник таркиби ҳамда ҳарбийлар от пули, навкар пули, қунуқ пули, отлиқ (ҳарбийларга берилган ер-сув) каби моддий жиҳатдан таъминланганлиги расмий ҳужжатлардаги қайдлар орқали далиллаб берилган;
хонлик ҳарбий бошқарувидаги махфий хизмат тизимида мунҳий, буҳри, ахборотчи, кўзчи, жосус, айёр каби номлар билан аталиши ҳамда уларнинг фаолияти орқали ички ва ташқи душманлар тўғрисида маълумот тўплаш, жойлардаги сиёсий вазият ҳамда хонликдаги умумий сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ҳолат борасида тезкор хабарларни хон девонхонасига етказиб туриш ишлари тизимли ташкил этилганлиги кўрсатиб берилган;
ҳарбийларни ижтимоий муҳофаза қилиш мақсадида малҳам пули, озуқа пули, обу-оши (маърака ва бошқа харажатлар) учун маблағлар ажратилганлиги, ижтимоий ҳимоя қилиш тизимли йўлга қўйилганлиги, ҳарбийлар моддий жиҳатдан турлича рағбатлантирилиб, уларга имтиёзлар берилганлиги “Хива хонлиги девонхонаси” расмий қайдлари орқали асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хива хонлигида ҳарбий иш тарихи мавзуси юзасидан ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Қўнғиротлар сулоласи даврида ҳарбий-бошқарув соҳасида ислоҳот ўтказилиб, илғор жанг санъати ва чаповул, тўлғама каби усуллардан фойдаланишга катта эътибор берилганлиги, қўшинни шамхол, берданка, пистолет каби турли замонавий қурол-яроғлар билан таъминланганлиги натижасида ҳарбий соҳани ривожлантиришга ҳаракат қилинганлиги борасидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” каналининг “Тарихий савол”, “Очиқ дарс” ва “Мавзу” кўрсатувларини тайёрлашда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон МТРК “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг 2023 йил 31 октябрдаги 06-28-1413-сонли маълумотнома). Тадқиқот натижалари Хива хонлигида ҳарбий иш тарихи борасида янги фикрларни тарғиб қилишга, таҳлилий фикрларни кенг жамоатчиликка етказишга хизмат қилган;
Хива хонлигида “қўшин қолоқ бўлган”, “мунтазам қўшин мавжуд бўлмаган” деган фандаги ҳукмрон ғоянинг асоссиз эканлиги қўшиндаги кемачилар, милтиқсозлар, доручилар, йўнувчилар, темирчилар, кулоллар, тунқатор, чодирчи навкарлар, созандалар каби бўлинмаларнинг мавжудлиги, қўшин таркибидаги навкарларнинг этник таркиби ҳамда ҳарбийлар от пули, навкар пули, қунуқ пули, отлиқ (ҳарбийларга берилган ер) каби моддий жиҳатдан таъминланганлиги расмий ҳужжатлардаги қайдлар орқали далиллаб берилганлиги 2015-2017 йилларда бажарилган ФА-А1-Г015-рақамли амалий лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2021 йил 16 сентябрдаги 3/1255-2515-сонли маълумотнома). Тақдим этилган маълумотлар Хива хонлигида ҳарбий иш тарихини ёритишга хизмат қилган;
хонлик ҳарбий бошқарувидаги махфий хизмат тизимида мунҳий, буҳри, ахборотчи, кўзчи, жосус, айёр каби номлар билан аталиши ҳамда уларнинг фаолияти орқали ички ва ташқи душманлар тўғрисида маълумот тўплаш, жойлардаги сиёсий вазият ҳамда хонликдаги умумий сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ҳолат борасида тезкор хабарларни хон девонхонасига етказиб туриш ишлари тизимли ташкил этилганлиги кўрсатиб берилганлиги борасидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” каналининг “Тарихий савол”, “Очиқ дарс” ва “Мавзу” кўрсатувларини тайёрлашда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон МТРК “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг 2023 йил 31 октябрдаги 06-28-1413-сонли маълумотнома). Тадқиқот натижалари Хива хонлигида ҳарбий иш тарихи борасида янги фикрларни тарғиб қилишга, таҳлилий фикрларни кенг жамоатчиликка етказишга хизмат қилган;
ҳарбийларни ижтимоий муҳофаза қилиш мақсадида малҳам пули, озуқа пули, обу-оши (маърака ва бошқа харажатлар) учун маблағлар ажратилганлиги, ижтимоий ҳимоя қилиш тизимли йўлга қўйилганлиги, ҳарбийлар моддий жиҳатдан турлича рағбатлантирилиб, уларга имтиёзлар берилганлиги “Хива хонлиги девонхонаси” расмий қайдлари орқали асосланганлиги 2015-2017 йилларда бажарилган ФА-А1-Г015-рақамли амалий лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2021 йил 16 сентябрдаги 3/1255-2515-сонли маълумотнома). Тақдим этилган маълумотлар Хива хонлигида ҳарбий иш тарихини ёритишга хизмат қилган.