Ахмедова Нафиса Амирддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон    

I.Умумий маълумотлар.
Дисертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Мамлакатда озиқ -овқат хавфсизлигини таъминлашнинг назарий асосларини такомиллаштириш”, 08.00.01-Иқтисодиёт назарияси
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:
Илмий раҳбар: Топилдиев Соҳибжон Раҳимжонивич, иқтисодиёт фанлари доктори(DSc)
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети DSc.03/30.01.2021.I.16.03
Расмий оппонентлар: Ғафуров Убайдулло Вахобович  иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Абулқосимов Хасан Пирназарович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Мамлакатда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш механизмини такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсийалар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий йангилиги қуйидагилардан иборат:
назарий-услубий ёндашувга кўра “озиқ-овқат хавфсизлиги” категориясининг иқтисодий мазмуни аҳолининг фаол ҳаёт кечириши учун озиқ-овқатни белгиланган кунлик рационлар асосида зарур миқдор ва сифатда истеъмол қилиш, ҳар томонлама жисмоний ва ижтимоий ривожланиш, меҳнат қобилиятини минимал даражада тиклаш жараёнларини барқарор ва узлюксиз равишда таъминлаш нуқтаи-назаридан такомиллаштирилган;
аҳолининг рационал овқатланиш озиқ-овқат меъёрлари асосида муайян даврдаги эҳтиёжи ва амалдаги истеъмоли ўртасидаги тафовутни озиқ-овқат тури, калорияси ва сифати жиҳатидан аниқлаш ҳамда озиқ-овқат хавфсизлиги давлат сиёсатини ишлаб чиқишда бевосита мутассади ташкилотлар билан маҳаллий ҳокимият ва маҳалланинг ўзаро уйғун, фаол ва изчил фаолиятини таъминлаш таклифи асосланган;
“нисбий устунлик”, “виртуал сув”, “халқаро савдо”, “экологик иқтисодиёт” каби назарияларга кўра асосий қишлоқ хўжалиги экинларининг ўртача йиллик сув сарфи меъёрлари ва энергия қийматларидан келиб чиқиб, сув ресурслари тақчиллиги кучайиши шароитида сувни нисбатан кўп талаб қилувчи экинлар ва озиқ-овқат маҳсулотларини ҳамкор қўшни давлатларда етиштириш ҳамда унинг хомашё ва ҳосилини сотиб (ёки бошқа маҳсулотга айирбошлаб) олиш орқали манфаатли келишувга эришиш таклифи асосланган;
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулоти билан қишлоқ хўжалиги фаолиятини амалга оширувчи хўжалик ва ташкилотлар томонидан ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ҳажми ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида аграр соҳани 2030 йилгача бўлган даврда ривожлантиришнинг прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашнинг назарий асосларини такомиллаштириш боъйича олиб борилган тадқиқот натижаларидан қуйидагиларда фойдаланилган:
услубий ёндашувга кўра “озиқ-овқат хавфсизлиги” категориясининг иқтисодий мазмунини аҳолининг фаол ҳаёт кечириши учун озиқ-овқатни белгиланган кунлик рационлар асосида зарур миқдор ва сифатда истеъмол қилиш, ҳар томонлама жисмоний ва ижтимоий ривожланиш, меҳнат қобилиятини минимал даражада тиклаш жараёнларини барқарор ва узлюксиз равишда таъминлаш нуқтаи-назаридан такомиллаштиришга оид назарий ва услубий материаллардан олий ўқув юртларининг “Иқтисодиёт” (тармоқлар бўйича) таълим йўналиши талабалари учун тавсия этилган “Иқтисодий сиёсатга кириш” дарслигини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 17 августдаги 05/15-01-53-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши иқтисодиёт назариясини илмий-назарий жиҳатдан бойитишга ҳамда “Иқтисодиёт” мутахассислиги бўйича таълим олаётган талабалар, магистрлар, илмий тадқиқотчилар, шунингдек, амалиёт ходимларининг аҳолининг озиқ-овқат маҳсулотларини кунлик рационлар асосида зарур миқдор ва сифатда истеъмол қилиш, ҳар томонлама жисмоний ва ижтимоий ривожланиш, меҳнат қобилиятини минимал даражада тиклаш жараёнларини барқарор ва узлюксиз равишда таъминлаш нуқтаи-назаридан такомиллаштирилган “озиқ-овқат хавфсизлиги” категориясининг иқтисодий мазмунига оид билим ва кўникмаларини ривожланишига ҳисса қўшган;
аҳолининг рационал овқатланиш озиқ-овқат меъёрлари асосида муайян даврдаги эҳтиёжи ва амалдаги истеъмоли ўртасидаги тафовутни озиқ-овқат тури, калорияси ва сифати жиҳатидан аниқлаш ҳамда озиқ-овқат хавфсизлиги давлат сиёсатини ишлаб чиқишда бевосита мутассади ташкилотлар билан маҳаллий ҳокимият ва маҳалланинг ўзаро уйғун, фаол ва изчил фаолиятини таъминлаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 23 октябрдаги ПФ-5853-сон “Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мўлжалланган стратегиясини тасдиқлаш тўғрисида”ги Фармони 1-иловаси “Ўзбекистан Республикаси қишлоқ хўжалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мўлжалланган стратегияси”нинг “Соғлом истеъмол маданиятини тарғиб қилиш бўйича узоқ муддатли дастур ишлаб чиқиш” чора-тадбирини белгилашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 17 августдаги 05/15-01-53-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий этиш натижасида республика аҳолисининг истеъмол рационини тартибга солиш ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш имкони яратилган;
“нисбий устунлик”, “виртуал сув”, “халқаро савдо”, “экологик иқтисодиёт” каби назарияларга кўра асосий қишлоқ хўжалиги экинларининг ўртача йиллик сув сарфи меъёрлари ва энергия қийматларидан келиб чиқиб, сув ресурслари тақчиллиги кучайиши шароитида сувни нисбатан кўп талаб қилувчи экинлар ва озиқ-овқат маҳсулотларини ҳамкор қўшни давлатларда етиштириш ҳамда унинг хомашё ва ҳосилини сотиб (ёки бошқа маҳсулотга айирбошлаб) олиш орқали манфаатли келишувга эришиш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 16 февралдаги ПФ-36-сон Фармонига 1-илова “Ўзбекистон Республикасининг озиқ-овқат хавфсизлиги ва соғлом озиқланишни таъминлашнинг 2030 йилгача мўлжалланган стратегияси”да инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 17 августдаги 05/15-01-53-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларни амалиётга жорий этиш натижасида қўшни давлатлар билан сув ресурсларини интеграллашган ҳолда бошқариш, трансчегаравий сув ресурслари ва давлатлараро сув хўжалиги объектларидан биргаликда фойдаланиш масалаларида икки томонлама ҳамкорликда фойдаланишга эришилган;
Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулоти билан қишлоқ хўжалиги фаолиятини амалга оширувчи хўжалик ва ташкилотлар томонидан ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ҳажми ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида аграр соҳани 2030 йилгача бўлган даврда ривожлантиришнинг прогноз кўрсаткичларидан Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 17 августдаги 05/15-01-53-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларни амалиётга жорий этиш натижасида узоқ муддатли истиқболда қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулоти билан қишлоқ хўжалиги фаолиятини амалга оширувчи хўжалик ва ташкилотлар томонидан ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ҳажми ўртасидаги мувофиқликни таъминлаш имкони яратилган.