Sayt test rejimida ishlamoqda

Каримова Наргиза Анваровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID-19 касаллиги ўтказган болаларнинг тикланиш даврида юрак қон томир тизими ўзгаришлари” 14.00.09 – Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2. PhD/Tib1901.
Илмий рахбар: Бобомуратов Турдиқул Акрамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Агзамова Шоира Абдусаломовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шамсиев Фурқат Муҳитдинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади COVID-19 касаллигини ўтказган болаларнинг тикланиш даврида юрак шикастланишини эрта ташхислаш ва башоратлаш мақсадида юрак қон-томир тизимидаги ўзгариш ҳусусиятларини аниқлаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ретроспектив таҳлиллар асосида болаларда COVID-19 касаллигида  пулсоксиметрияда қон оксигенациясининг пасайишининг 66,3% болаларда - SpO2≥90% ҳамда 33,7% болаларда - SpO2<90% кўрсаткичларда кузатилиши, мультиспирал томографияда ўпканинг шикастланишини 30-60% оралиғида қайд этилиши, фон (58,6%)  ва ёндош (57,9%)  касалликларнинг мавжудлиги 33,7% беморларда касалликнинг оғир, 66,3% беморларда касалликнинг ўртача оғир кечишига олиб келиши исботланган;
болаларда COVID-19 касаллигини ўтказгандан кейинги эрта тикланиш даврида аниқланган юрак-қон томир тизими касалликларининг  ўрта оғир ва оғир кечиши инфекцион-яллиғланиш омиллари – эритроцитлар чўкиш тезлиги (ЭЧТ) нинг 14,95±1,69 мм/соат га ошиши, С-реактив оқсил миқдорини изчил равишда 28,20±1,68 мг/л га ошиши, ИЛ-6 даражасини COVID-19нинг ўртача-оғир ва айниқса оғир ҳолатлари бўлган болаларда 59,46±6,96 пг/мл га ошиши, тахикардия (55.2% беморларда) ва юрак соҳасидаги оғриқ (56.3% беморларда) белгилари билан намоён бўлиши,  тикланиш даврида реабилитация жараёнларининг етарли даражада ташкил этилмаганлиги сабабли сақланиб қолганлиги исботланган;
COVID-19 инфекцион жараёнини оғир ҳамда ўрта оғир даражада ўтказган болаларда касалликнинг тикланиш даврида миокард шикастланиши маркерлари - Кератинфосфакиназа-МВ(КФК-МВ) фракциясининг фаоллиги 47,90±2,31 МЕ/л га ошиши, Тропонин-Т (Tr-T) фаоллиги 1,65±0,9 нг/мл га ошиши, лактодегидрогенaза (ЛДГ) фаоллигининг 674,75±18,3 МЕ/л га ошиши, юрак функционал бузилишлари, хусусан, блокада (75%) ва экстрасистолия (22%) кўринишидаги турли аритмия белгиларининг аниқланиши, ЭхоКГ текширувида чап қоринча бўшлиғининг дилятацияси, ўнг қоринча бўшлиғининг сезиларли даражада кенгайиши, қон отиш фракциясининг пасайиши, миокард қисқарувчанлик функциясининг пасайиши исботланган;
COVID-19 ни ўтказган болаларни тикланиш даврида олиб бориш учун ишлаб чиқилган “беморларни назорат қилиш алгоритми” (кардиалгия, тахикардия, юрак шикастланиш маркерларининг ошиши) ва “юрак шикастланиши хавфини баҳолаш  мезонлари” (МСКТ, ЭКГ, ЭхоКГ, Тр-T, КФК-МВ, ИЛ-6) ни қўллаш юрак-қон томир шикастланишларини эрта ташхислаш, сурункали кардит асорати ривожланишини олдини олиш ҳамда беморларни стационар ёки амбулатор тизимда даволашни прогнозлаш самарадорлигини ошириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19 касаллиги ўтказган болаларнинг тикланиш даврида юрак қон томир тизими ўзгаришларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: ретроспектив таҳлиллар асосида болаларда COVID-19 касаллигида  пулсоксиметрияда қон оксигенациясининг пасайишининг 66,3% болаларда - SpO2≥90% ҳамда 33,7% болаларда - SpO2<90% кўрсаткичларда кузатилиши, мультиспирал томографияда ўпканинг шикастланишини 30-60% оралиғида қайд этилиши, фон (58,6%)  ва ёндош (57,9%)  касалликларнинг мавжудлиги 33,7% беморларда касалликнинг оғир, 66,3% беморларда касалликнинг ўртача оғир кечишига олиб келиши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги фан ва тиббиёт таълими бўлимининг эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 6 январ 8n-p/20-сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган болаларда юрак қон-томир тизими томонидан келиб чиқадиган асоратларнинг ривожланиш хавфи прогнози» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси болалар кардиоревматологияси бўлими бўйича 15.08.2023 йилдаги 90-сонли ҳамда Зангиота-1 ихтисослаштирилган Республика шифохонаси бўйича 10.08.2023 йилдаги 164-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 8 июлдаги 02/47-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: болаларда COVID-19нинг клиник-лаборатор кўринишларининг комплекс ретроспектив таҳлилини ўрганиш ушбу ёш гуруҳидаги инфекция кечишининг специфик хусусиятларини аниқлаштириш ва эрта ташхис қўйиш учун клиник индикаторларни аниқроқ белгилаш ва ўз вақтида даволашни бошлаш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: болаларда COVID-19нинг клиник-лаборатор кўринишларининг комплекс ретроспектив таҳлилини ўрганишга бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 229106 сўмга иқтисод қилиш имконини берган, умумий 103  нафар бемор болалар учун ҳисобланганда 23597918 сўмни иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: болаларда COVID-19нинг клиник-лаборатор кўринишларининг комплекс ретроспектив таҳлилини ўрганишга ҳар бир бемор учун бюджетдан тежалган маблағлар 229106 сўмни ташкил этган;
иккинчи илмий янгилик: болаларда COVID-19 касаллигини ўтказгандан кейинги эрта тикланиш даврида аниқланган юрак-қон томир тизими касалликларининг  ўрта оғир ва оғир кечиши инфекцион-яллиғланиш омиллари – эритроцитлар чўкиш тезлиги (ЭЧТ) нинг 14,95±1,69 мм/соат га ошиши, С-реактив оқсил миқдорини изчил равишда 28,20±1,68 мг/л га ошиши, ИЛ-6 даражасини COVID-19нинг ўртача-оғир ва айниқса оғир ҳолатлари бўлган болаларда 59,46±6,96 пг/мл га ошиши, тахикардия (55.2% беморларда) ва юрак соҳасидаги оғриқ (56.3% беморларда) белгилари билан намоён бўлиши,  тикланиш даврида реабилитация жараёнларининг етарли даражада ташкил этилмаганлиги сабабли сақланиб қолганлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги фан ва тиббиёт таълими бўлимининг эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 6 январ 8n-p/20-сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган болаларда юрак қон-томир тизими томонидан келиб чиқадиган асоратларнинг ривожланиш хавфи прогнози» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси болалар кардиоревматологияси бўлими бўйича 15.08.2023 йилдаги 90-сонли ҳамда Зангиота-1 ихтисослаштирилган Республика шифохонаси бўйича 10.08.2023 йилдаги 164-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 8 июлдаги 02/47-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: болаларда COVID-19 касаллигини ўтказгандан кейинги эрта тикланиш даврида аниқланган юрак-қон томир тизими касалликларининг  ўрта оғир ва оғир кечиши инфекцион-яллиғланиш омиллари – эритроцитлар чўкиш тезлиги (ЭЧТ) нинг 14,95±1,69 мм/соат га ошиши, С-реактив оқсил миқдорини изчил равишда 28,20±1,68 мг/л га ошиши, ИЛ-6 даражасини COVID-19нинг ўртача-оғир ва айниқса оғир ҳолатлари бўлган болаларда 59,46±6,96 пг/мл га ошиши, тахикардия (55.2% беморларда) ва юрак соҳасидаги оғриқ (56.3% беморларда) белгилари билан намоён бўлиши,  тикланиш даврида реабилитация жараёнларининг етарли даражада ташкил этилмаганлиги сабабли сақланиб қолганлиги исботланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 дан кейин эрта тикланиш даврида болаларнинг клиник-лаборатор хусусиятларини ўз вақтида текшириш бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 440000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган, умумий 103  нафар бемор болалар учун ҳисобланганда 45320000 сўмни иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: COVID-19 дан кейин эрта тикланиш даврида болаларнинг клиник-лаборатор хусусиятларини ўз вақтида текшириш 1 нафар бемор ҳисобидан 440000 сўм бюджет маблағларини тежаш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: COVID-19 инфекцион жараёнини оғир ҳамда ўрта оғир даражада ўтказган болаларда касалликнинг тикланиш даврида миокард шикастланиши маркерлари - Кератинфосфакиназа-МВ(КФК-МВ) фракциясининг фаоллиги 47,90±2,31 МЕ/л га ошиши, Тропонин-Т (Tр-T) фаоллиги 1,65±0,9 нг/мл га ошиши, лактодегидрогеназа (ЛДГ) фаоллигининг 674,75±18,3 МЕ/л га ошиши, юрак функционал бузилишлари, хусусан, блокада (75%) ва экстрасистолия (22%) кўринишидаги турли аритмия белгиларининг аниқланиши, ЭхоКГ текширувида чап қоринча бўшлиғининг дилятацияси, ўнг қоринча бўшлиғининг сезиларли даражада кенгайиши, қон отиш фракциясининг пасайиши, миокард қисқарувчанлик функциясининг пасайиши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги фан ва тиббиёт таълими бўлимининг эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 6 январ 8n-p/20-сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган болаларда юрак қон-томир тизими томонидан келиб чиқадиган асоратларнинг ривожланиш хавфи прогнози» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси болалар кардиоревматологияси бўлими бўйича 15.08.2023 йилдаги 90-сонли ҳамда Зангиота-1 ихтисослаштирилган Республика шифохонаси бўйича 10.08.2023 йилдаги 164-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 8 июлдаги 02/47-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 инфекцион жараёнини оғир ҳамда ўрта оғир даражада ўтказган болаларда касалликнинг тикланиш даврида миокард шикастланишиьмаркерлари - Кератинфосфакиназа-МВ(КФК-МВ) фракциясининг фаоллиги 47,90±2,31 МЕ/л га ошиши, Тропонин-Т (Tр-T) фаоллиги 1,65±0,9 нг/мл га ошиши, лактодегидрогеназа (ЛДГ) фаоллигининг 674,75±18,3 МЕ/л га ошиши, юрак функционал бузилишлари, хусусан, блокада (75%) ва экстрасистолия (22%) кўринишидаги турли аритмия белгиларининг аниқланиши, ЭхоКГ текширувида чап қоринча бўшлиғининг дилятацияси, ўнг қоринча бўшлиғининг сезиларли даражада кенгайиши, қон отиш фракциясининг пасайиши, миокард қисқарувчанлик функциясининг пасайиши исботланган Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 инфекцион жараёнини оғир ҳамда ўрта оғир даражада ўтказган болаларда касалликнинг тикланиш даврида миокард шикастланиши маркерлари - Кератинфосфакиназа-МВ(КФК-МВ) фракциясининг фаоллиги 47,90±2,31 МЕ/л га ошиши, Тропонин-Т (Tр-T) фаоллиги 1,65±0,9 нг/мл га ошиши, лактодегидрогеназа (ЛДГ) фаоллигининг 674,75±18,3 МЕ/л га ошиши, юрак функционал бузилишлари, хусусан, блокада (75%) ва экстрасистолия (22%) кўринишидаги турли аритмия белгиларининг аниқланиши, ЭхоКГ текширувида чап қоринча бўшлиғининг дилятацияси, ўнг қоринча бўшлиғининг сезиларли даражада кенгайиши, қон отиш фракциясининг пасайиши, миокард қисқарувчанлик функциясининг пасайганлиги аниқланиб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 229106 сўмга иқтисод қилиш имконини берган, умумий хисобда 103 нафар бемор хисобига 23597918 сўмни иқтисод қилишга эришилган.  Хулоса: COVID-19 ўтказган болаларнинг тикланиш даврида миокард зарарланиш маркераларини текшириш ҳар бир бемор учун бюджетдан тежалган маблағлар 229106 сўмни ташкил этган;
тўртинчи илмий янгилик: COVID-19 ни ўтказган болаларни тикланиш даврида олиб бориш учун ишлаб чиқилган “беморларни назорат қилиш алгоритми” (кардиалгия, тахикардия, юрак шикастланиш маркерларининг ошиши) ва “юрак шикастланиши хавфини баҳолаш  мезонлари” (МСКТ, ЭКГ, ЭхоКГ, Тр-T, КФК-МВ, ИЛ-6) ни қўллаш юрак-қон томир шикастланишларини эрта ташхислаш, сурункали кардит асорати ривожланишини олдини олиш ҳамда беморларни стационар ёки амбулатор тизимда даволашни прогнозлаш самарадорлигини ошириши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги фан ва тиббиёт таълими бўлимининг эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 6 январ 8n-p/20-сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган болаларда юрак қон-томир тизими томонидан келиб чиқадиган асоратларнинг ривожланиш хавфи прогнози» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникаси болалар кардиоревматологияси бўлими бўйича 15.08.2023 йилдаги 90-сонли ҳамда Зангиота-1 ихтисослаштирилган Республика шифохонаси бўйича 10.08.2023 йилдаги 164-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 8 июлдаги 02/47-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ни ўтказган болаларни тикланиш даврида олиб бориш учун ишлаб чиқилган “беморларни назорат қилиш алгоритми” (кардиалгия, тахикардия, юрак шикастланиш маркерларининг ошиши) ва “юрак шикастланиши хавфини баҳолаш  мезонлари” (МСКТ, ЭКГ, ЭхоКГ, Тр-T, КФК-МВ, ИЛ-6) ни қўллаш юрак-қон томир шикастланишларини эрта ташхислаш, сурункали кардит асорати ривожланишини олдини олиш ҳамда беморларни стационар ёки амбулатор тизимда даволашни прогнозлаш самарадорлигини ошириши исботланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган болаларни реабилитация қилиш самарадорлигини ошириш мақсадида тикланиш даврида юрак шикастланишини ташхислаш ва башорат қилиш бўйича ишлаб чиқилган алгоритми бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 29,6%га иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: COVID-19 билан касалланган болаларни реабилитация қилиш самарадорлигини ошириш мақсадида тикланиш даврида юрак шикастланишини ташхислаш ва башорат қилиш бўйича ишлаб чиқилган алгоритми ҳар бир бемор учун бюджет маблағларини 29,6 %га тежашга ёрдам берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish