Абдужалилова Мафтуна Шуҳрат қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган номи): “COVID-19 ўтказган бронхиал астма билан касалланган болаларда клиник-лаборатор ва психосоматик хусусиятлари”, 14.00.09 – Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib 2739.
Илмий раҳбар: Халматова Барно Турдиходжаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Тib.102.01.
Расмий оппонентлар: Рустамов Мардонқул Рустамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шамсиев Фурқат Муҳиддинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Гомел давлат тиббиёт университети (Беларуссия).
II. Тадқиқотнинг мақсади: бронхиал астма фонида COVID-19 билан касалланган болаларнинг клиник-лаборатор хусусиятларини хамда психосоматик ҳолатини бахолаш оркали ташхислаш ва олиб бориш чора тадбирларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бронхиал астма фонида COVID-19 ўтказган болаларда қуруқ қийновчи йўтал, томоқ ва қориндаги оғриқ, ҳид сезмаслик, қон зардобида магний миқдорининг камайиши клиник-лаборатор маълумотларнинг ўзига хос хусусиятлари эканлиги аниқланган;
бронхиал астма фонида COVID-19 билан оғриган болаларнинг шахсий хусусиятларининг устувор симптомлар мажмуаси беморнинг ёши ва жинси, касалликнинг оғирлик даражаси, давомийлигига қараб аниқланган.
бронхиал астма  фонида COVID-19 билан касалланган болаларнинг қон зардобидаги магний миқдори  билан психологик ҳимоя қилиш механизмлари ўртасида тўғри корреляцион боғлиқлик мавжудлиги аниқланган;
 бронхиал астма фонида коронавирус инфексияси ўтказган болаларга реабилитация даврида таркибида магний бўлган препаратни ёшига мос дозада бериш орқали психосоматик холатни коррекция қилиш усули такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19 ўтказган бронхиал астма билан касалланган болаларда клиник-лаборатор ва психосоматик хусусиятларини асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: бронхиал астма фонида COVID-19 ўтказган болаларда клиник-лаборатор маълумотларнинг ўзига хос хусусиятлари (қуруқ қийновчи йўтал, томоқ ва қориндаги оғриқ, ҳид сезмаслик, қон зардобида Магний миқдорининг камайиши) аниқланиб, COVID-19 ўтказган бронхиал астмаси мавжуд болаларнинг психосоматик хусусиятларини аниқлаш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлими томонидан 2022 йил 24 июндаги 8 n-p/724 сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган бронхиал астмаси мавжуд болаларнинг психосоматик ҳолатининг хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳридаг 35-сонли оилавий поликлиникасида 2022-йил 29-декабрдаги 48-сон буйруғи, Тошкент шаҳридаги 40-сонли оилавий поликлиникада 2022-йил 16-декабрдаги 309-сон буйруғи, Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасида 2023-йил 14-апрелдаги 58-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. (Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 05/120-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бронхиал астма фонида корона вирус инфексиясини ўтказган ва ўтказмаган болаларнинг шахсий хусусиятларини аниқлаш ва уни ўз вақтида бартараф қилиш бронхиал астма хуружлари сонини камайтириб, ремиссия даврини узайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: бир нафар бемор боланинг БА хуруж даврида стационар шароитда даволаниши бир койка куни учун 130300 сўмни ташкил этади. Болаларда бронхиал астманинг хуружларига сабаб бўладиган психо-емоционал омилларни аниқлаб, тегишли даволаш чора-тадбирлари амалга оширилиса ҳар бир беморга 130300 сўм бюджет маблағларини тежаш имконини беради, 20 нафар бемордан эса 2600000 сўмни тежайди.
иккинчи илмий янгилик: бронхиал астма фонида COVID-19 билан оғриган болаларнинг шахсий хусусиятларининг устувор симптомлар мажмуаси беморнинг ёши ва жинси, касалликнинг оғирлик даражаси, давомийлигига қараб аниқланган ва улар бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлими томонидан 2022 йил 24 июндаги 8 n-p/724 сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган бронхиал астмаси мавжуд болаларнинг психосоматик ҳолатининг хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳридаг 35-сонли оилавий поликлиникасида 2022-йил 29-декабрдаги 48-сон буйруғи, Тошкент шаҳридаги 40-сонли оилавий поликлиникада 2022-йил 16-декабрдаги 309-сон буйруғи, Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасида 2023-йил 14-апрелдаги 58-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. (Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 05/120-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: БА фонида корона вирус инфексиясини ўтказган ва ўтказмаган бемор болаларнинг шахсий хусусиятларини аниқлаш ва уни ўз вақтида бартараф қилиш БА хуружлари сонини камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: бир нафар бемор боланинг БА хуруж даврида стационар шароитда даволаниши бир койка куни учун 130300 сўмни ташкил этади. Болаларда бронхиал астманинг хуружларига сабаб бўладиган психо-емоционал омилларни аниқлаб, тегишли даволаш чора-тадбирлари амалга оширилиса ҳар бир беморга 130300 сўм бюджет маблағларини тежаш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: Бронхиал астма  фонида COVID-19 билан касалланган болаларнинг қон зардобидаги Магний миқдори  билан психологик ҳимоя қилиш механизмлари ўртасида тўғри корреляцион боғлиқлик мавжудлиги аниқланган ва улар бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлими томонидан 2022 йил 24 июндаги 8 n-p/724 сон билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган бронхиал астмаси мавжуд болаларнинг психосоматик ҳолатининг хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳридаг 35-сонли оилавий поликлиникасида 2022-йил 29-декабрдаги 48-сон буйруғи, Тошкент шаҳридаги 40-сонли оилавий поликлиникада 2022-йил 16-декабрдаги 309-сон буйруғи, Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасида 2023-йил 14-апрелдаги 58-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. (Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 05/120-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: БА фонида корона вирус инфексияси ўтказган ва ўтказмаган болаларда шахсий хусусиятларини билан биргаликда, қон зардоби таркибидаги Магний миқдори даражаси билан шахсий хусусиятларининг ўзаро боғлиқлиги БА хуружлари сонига таъсири мавжудлиги муҳим аҳамиятга эга. Иқтисодий самарадорлиги: қон зардобида Магний миқдори даражаси билан психоемоционал бузилишларнинг ўзаро боғлиқлиги, БА ремиссия даврига таъсир кўрсатиб, текшириш усулини такомиллаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлик: бир нафар бемор боланинг БА хуруж даврида стационар шароитда даволаниши бир койка куни учун 130300 сўмни ташкил этади. Болаларда бронхиал астманинг хуружларига сабаб бўладиган психо-емоционал омилларни аниқлаб, тегишли даволаш чора-тадбирлари амалга оширилиса ҳар бир беморга 130300 сўм бюджет маблағларини тежаш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: БА фонида коронавирус инфексияси ўтказган болаларга реабилитация даврида таркибида Магний бўлган препаратни ёшига мос дозада бериш орқали психосоматик холатни коррекция қилиш усули такомиллаштирилган ва улар бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлими томонидан 2022 йил 24 июндаги 8 n-p/723 сон билан тасдиқланган «Бронхиал астмаси мавжуд болаларнинг психосоматик ҳолатининг хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шаҳридаг 35-сонли оилавий поликлиникасида 2022-йил 29-декабрдаги 48-сон буйруғи, Тошкент шаҳридаги 40-сонли оилавий поликлиникада 2022-йил 16-декабрдаги 309-сон буйруғи, Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасида 2023-йил 14-апрелдаги 58-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. (Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 20 майдаги 05/120-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: БА фонида корона вирус инфексияси ўтказган ва ўтказмаган болаларда шахсий хусусиятларини билан биргаликда, қон зардоби таркибидаги магний миқдорини аниқлаш, шахсий хусусиятлар билан магний миқдорининг ўзаро боғлиқлиги, даво муолажасига магний сақловчи дори воситаларининг қўшилиши БА хуружлари сонини камайтиририб, БА астмаси мавжуд бўлган бемор болаларни олиб боришни такомиллаштиради. Иқтисодий самарадорлик: бир нафар бемор боланинг БА хуруж даврида стационар шароитда даволаниши бир койка куни учун 130300 сўмни ташкил этади. Болаларда бронхиал астманинг хуружларига сабаб бўладиган психо-емоционал омилларни аниқлаб, тегишли даволаш чора-тадбирлари амалга оширилиса ҳар бир беморга 130300 сўм бюджет маблағларини тежаш имконини беради.