Ўралов Абдуманнон Искандаровичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Allium туркуми Melanocrommyum кенжа туркуми айрим вакилларининг биоморфологик хусусиятлари», 03.00.05–Ботаника (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/B157.

Илмий раҳбар: Печеницын Владимир Петрович, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ботаника институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ботаника институти, Ўзбекистон Миллий университети, Dsc.27.06.2017.B.39.01.

Расмий оппонентлар: Хасанов Фуркат Орунбаевич, биология фанлари доктори, профессор; Хайдаров Хислат Кудратович, биология фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон флораси Allium L. туркуми Melanocrommyum кенжа туркуми турларининг табиий ва интродукция шароитида биоморфологик белгиларини аниқлаш, репродуктив стратегиясини асослаш ва реинтродукция усулларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Melanocrommyum кенжа туркуми турлари гуллаш даврига кўра 3 та гуруҳи асосланган;

Allium L.туркуми турларида асосий морфологик белгилари ва уруғ маҳсулдорлик кўрсаткичларининг ўзгаришлари барглар сони билан бевосита корреляцион боғланишга эга эканлиги аниқланган;

ўсимликларда яшовчанлик ортиб бориши билан ҳақиқий уруғ маҳсулдорликнинг ортиши турли механизмлар ҳисобига рўй бериши исботланган;

Melanocrommyum кенжа туркуми турлари уруғларнинг абсолют оғирлигига кўра очиқ шароитдаги унувчанлиги аниқланган;

A. stipitatum тури мисолида клон ўлчами билан унинг генератив ҳолатга ўтиш муддатлари ҳамда ёш типлари асосланган;

Melanocrommyum кенжа туркуми пиёзли турлари клонлари морфо-ценотик хусусиятлари очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ўзбекистон флорасининг Allium туркуми Melanocrommyum кенжа туркумига мансуб турлари биоморфологик хусусиятлари бўйича олинган натижалар асосида:

Allium L. туркуми турларининг Ўзбекистон тоғли ҳудудларида тарқалган камёб ва йўқолиб бораётган турларнинг янги популяциялари ва биоморфологик ҳамда муҳофазасига доир маълумотлар Жиззах вилояти Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тизими фаолиятига жорий этилган (Биохилмахиллик ва муҳофаза этиладиган табиий ҳудудларни муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланишни назорат қилиш инспекциясининг 2018 йил 27 апрелдаги 01-12/02-11-565-сон маълумотномаси). Натижада 20 дан ортиқ ёввойи пиёз турларини муҳофаза қилиш, уларнинг камайиб кетиши сабабларини аниқлаш ва ҳудудларда in situ шароитида ёввойи пиёз турларининг тирик коллекцияларини ташкил этиш имконини берган;

ёввоий пиёз турларнинг биоморфологик хусусиятлари, уруғ маҳсулдорлиги, уруғдан ва вегетатив кўпайтириш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар Нурота давлат қўриқхонаси, миллий табиат боғлари ва овчилик ҳўжаликлари бошқармаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2018 йил 14 июндаги 05/05-1628-сон маълумотномаси). Натижада ҳудудлардаги ёввойи пиёз турларини реинтродукция қилиш, 3 та озуқабоб пиёз турлари ресурсларидан самарали фойдаланиш ҳамда такрорий кўпайтириш имконини берган;

Ўзбекистон тоғли ҳудудларида тарқалган Allium L. туркуми ноёб, эндем ва Қизил китобга киритилган турларни сақлаб қолиш, кўпайтириш ҳамда реинтродукция қилиш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар Тошкент Ботаника боғи геофит турларини ex situ шароитида кўпайтириш фаолиятига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2018 йил 18 июндаги 4/1255-1616-сон маълумотномаси). Натижада 50 дан ортиқ ёввойи пиёз турлардан иборат «Пиёз боғи»ни ташкил этиш ва реинтродукциясини амалга ошириш имконини берган.