Мамадалиев Мухаммадкарим Зоиржон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кузги буғдойнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига шоли похоли, маҳаллий ҳамда маъдан ўғитлар меъёрларининг таъсири (Фарғона вилояти ўтлоқи-саз тупроқлари шароитида)”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Qx1402
Илмий раҳбар: Турдалиев Авазбек Турдалиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01.
Расмий оппонентлар: Абдурахмонов Содиқжон Обидович, қишлоқ хўжалиги фанлари  доктори, профессор; Иминов Абдували Абдуманнобович, қишлоқ хўжалиги фанлари  доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Шоличилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Фарғона вилоятининг ўтлоқи-саз тупроқлари шароитида шолидан бўшаган майдонларда шоли похоли, маҳаллий ва маъдан ўғитлар меъёрларининг кузги буғдой дон ҳосили ва сифатига таъсирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фарғона вилоятининг ўтлоқи-саз тупроқлар шароитида шолидан сўнг кузги буғдойдан сифатли ва юқоридон ҳосили етиштиришда 6 т/га шоли похоли маҳаллий ўғитни 20 т/га меъёри билан фойдаланиш фонида минерал ўғитларни Н100П75К50 кг/га меъёри мақбул эканлиги аниқланган;
кузги буғдойни шолидан сўнг парваришлашда шоли похоли маҳаллий ўғитни 20 т/га меъёри билан фойдаланиш фонида минерал ўғитларнинг мақбул Н100 П75 К50 кг/га меъёри қўлланилганда ўсимликларнинг фотосинтетик фаолияти яхшиланиб, фотосинтетик потенсиали нисбатан юқори бўлиб, бошоқлаш-гуллаш даврида-757,6 см2/ўсимликни, ҳамда гуллаш-сут пишиш даврларида-968,1 см2/ўсимликни ташкил этганлиги аниқланган;
ўрганилган ҳудуд тупроқларида шоли похоли маҳаллий ўғитни 20 т/га меъёри билан фойдаланиш фонида минерал ўғитларнинг мақбул Н100П75К50 кг/га меъёри қўллаш ҳисобига бир бошоқдаги дон сони, бир бошоқдаги дон вазни ва 1000 дона дон вазни ортиб, минерал ўғитлар меъёри Н200П140К100 кг/га қўлланилган 2-вариантга нисбатан 5,3 с/га қўшимча дон ҳосили олинганлиги аниқланган;
шоли похоли маҳаллий ўғитни 20 т/га меъёри билан фойдаланиш фонида минерал ўғитларни тежаш имкони яратилиб, рентабеллик даражаси 73,4%ни ташкил этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона вилоятининг ўтлоқи саз тупроқлари шароитида шолидан сўнг кузги буғдойдан юқори дон ҳосили етиштириш агротадбирларини ишлаб чиқиш бўйича тадқиқот натижалари асосида:
шолидан сўнг кузги буғдойдан сифатли ва юқоридон ҳосили етиштириш бўйича “Фарғона вилояти ўтлоқи саз тупроқлари шароитида кузги буғдой парваришида органик ва минерал ўғитлар қўллаш бўйича” тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 30-январдаги 06/22-07/26-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиянома вилоят қишлоқ хўжалиги мутахассислари ва ғалла етиштирувчи деҳқон, фермер хўжаликларида муҳим кўрсатма сифатида хизмат қилмоқда;
кузги буғдой парваришида сифатли ва юқоридон ҳосили етиштиришда ишлаб чиқилган шоли похоли, маҳаллий ва минерал ўғитларни қўллашнинг мақбул меъёрлари Фарғона вилоятининг Ёзёвон туманидаги “Фар қуёшли юрт” фермер хўжалигида 10 гектар, “Рустамжон Солижонов” фермер хўжалигида 15 гектар, “Боқий” фермер хўжалигида 17 гектар, туман бўйича жами 42 (қирқ икки) гектар майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 30-январдаги 06/22–07/26-сон маълумотномаси). Натижада кузги буғдой парваришида юқори самарадорликка эришилган 60,7–62,1 с/га дон ҳосили олиниб, анʼанавий усулда қўлланилаётган агротадбирларга нисбатан 4,3–6,5 с/га қўшимча дон ҳосили олинган.
Тадқиқот натижасида, 2022–2023-йиллар мобайнида Фарғона вилоятининг ўтлоқи-саз тупроқлар шароитида фермер хўжаликларида кузги буғдой парваришлашда 6 т/га шоли похоли 20 т/га гўнг билан бирга фойдаланиш ва минерал ўғитларни Н100П75К50 кг/га меъёрида қўлланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024-йил январдаги 06/22–07/26-сон маълумотномаси). Натижасида соф даромад 5 730,7–6 290,1 минг сўмни, рентабеллик даражаси эса 54,5–57,2 %ни ташкил этган.